Οι μεγάλες πυκνές φυκάδες του βυθού, τα λιβάδια της Ποσειδωνίας, αποτελούν ένα από τα πιο σημαντικά και σίγουρα το πιο χαρακτηριστικό οικοσύστημα των βυθών της Μεσογείου. Συνήθως όταν φτάνουμε στην ακροθαλασσιά και βλέπουμε παντού ξεβρασμένα φύκια νομίζουμε ότι η παραλία είναι βρώμικη. Ή ακόμα όταν βουτάμε στη θάλασσα και από κάτω μας είναι φυκάδες, νιώθουμε ότι κάτι επικίνδυνο παραμονεύει μέσα τους. Και οι δύο αντιδράσεις είναι λανθασμένες καθώς η Ποσειδωνία αναπτύσσεται μόνο σε καθαρά και διαυγή νερά και κατά συνέπεια αποτελεί δείκτης υγείας του θαλάσσιου οικοσυστήματος, ενώ μέσα στα πυκνά φυλλώματα της, βρίσκουν προστασία εκατοντάδες μικρά, ακίνδυνα είδη.

Η Ποσειδωνία (Posidonia oceanica) στην πραγματικότητα δεν είναι φύκος αλλά αγγειόσπερμο φυτό, το οποίο, πριν από 60 περίπου εκατομμύρια χρόνια, ζούσε στην ξηρά, κοντά στη θάλασσα, και σιγά-σιγά κατάφερε να προσαρμοστεί μέσα στο νερό, διατηρώντας τα χαρακτηριστικά των χερσαίων συγγενών του. Όπως όλα τα ανώτερα φυτά της ξηράς, η Ποσειδωνία έχει ρίζες, βλαστούς, φύλλα, άνθη και καρπούς. Δημιουργεί ένα τεράστιο σύμπλεγμα από ρίζες με τις οποίες σταθεροποιείται στις αμμούδες. Τα πράσινα φύλλα της, που μοιάζουν με κορδέλες, βγαίνουν σε τούφες των 6-7 και μπορεί να φτάσουν το 1,5 μέτρο μήκος, ενώ μεγαλώνοντας γίνονται σκούρα καφέ και αφού πεθάνουν, ξεβράζονται με τα κύματα στην ακροθαλασσιά δημιουργώντας χαρακτηριστικές τεράστιες αποθέσεις. Ο καρπός της επιπλέει και είναι γνωστός στους ψαράδες ως «η ελιά της θάλασσας». Φύεται σε βάθη από λίγα εκατοστά έως και 50 μέτρα, ανάλογα με τη θολερότητα των νερών της περιοχής. Είναι ενδημικό είδος της Μεσογείου και σχηματίζει πυκνά υποθαλάσσια λιβάδια, ή αλλιώς «λειμώνες», ύψιστης περιβαλλοντικής αξίας.

Η σημασία των λιβαδιών της Ποσειδωνίας είναι τεράστια καθώς συνιστούν ιδανικό βιότοπο για εκατοντάδες είδη, ενώ παίζουν σημαντικό ρόλο και για την ίδια την οικολογία των θαλασσών. Σαν φυτό που είναι ασκεί τις ίδιες λειτουργίες στο υποθαλάσσιο περιβάλλον όπως τα φυτά της ξηράς στη γη και τον αέρα. Τα λιβάδια της Ποσειδωνίας σταθεροποιούν με τις ρίζες τους το υπόστρωμα του βυθού, παράγουν μεγάλες ποσότητες οργανικής ύλης, αποδεσμεύουν οξυγόνο στο νερό, λειτουργούν ως ενδιαίτημα και καταφύγιο για τους θαλάσσιους οργανισμούς και προστατεύουν τις παραλίες από τη διάβρωση που προκαλούν τα κύματα. Έχει διαπιστωθεί ότι μέσα στα πυκνά φυλλώματα, βρίσκουν καταφύγιο πάνω από 300 είδη χλωρίδας και 1000 είδη πανίδας. Η σημαντικότερη λειτουργία του σε σχέση με τα ζώα του βυθού είναι ότι αποτελεί τον πιο σημαντικό «βρεφονηπιακό σταθμό» πολλών ειδών, κάθως μέσα τους ο γόνος μπορεί να προστατευθεί από θηρευτές και ρεύματα.

Ο κύριος εχθρός της Ποσειδωνίας είναι οι ανθρώπινες δραστηριότητες. Οι περιοχές όπου βρίσκονται τα λιβάδια αποτελούν πλούσια αλιευτικά πεδία, γι αυτό και γίνονται στόχος από τους αλιείς. Η ανεξέλεγκτη χρήση αλιευτικών εργαλείων βυθού, όπως τα παρασυρόμενα δίχτυα, αποτελούν την βασικότερη αίτια καταστροφής των λιβαδιών. Επεκτάσεις λιμανιών, κατασκευές ξενοδοχείων, αγκυροβόληση πλοίων, ευτροφισμός και χημική ρύπανση αυξάνουν την ποσότητα ιζήματος, αυξάνοντας έτσι και την θολερότητα του νερού. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μειώνεται το φως που φτάνει στα λιβάδια, ενώ το ίζημα καλύπτει τα φύλλα του φυτού. Απειλή για την Ποσειδωνία αποτελούν και δύο επεκτατικά φύκη του γένους Caulerpa που έχουν εισβάλλει στην Μεσόγειο και παίρνουν τη θέση της στο υπόστρωμα του βυθού. Η Ποσειδωνία αποτελεί προστατευόμενο είδος από την Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και την Ελληνική νομοθεσία και έχουν ήδη ξεκινήσει προσπάθειες χαρτογράφησής της στην Ελλάδα.  

Την επόμενη φορά λοιπόν που θα βουτήξετε στη θάλασσα, πλησιάστε με εξερευνητική προσοχή και χωρίς φόβο τα λιβάδια. Σύντομα θα βρείτε στα ριζώματα, πάνω και ανάμεσα στα φύλλα δεκάδες βρυόζωα, αρθρόποδα, ασκίδια, ανεμώνες, μαλάκια και ψάρια που συμβιώνουν όλα μαζί δημιουργώντας το μοναδικό οικοσύστημα της Ποσειδωνίας.