Μικρός, χαριτωμένος και έξυπνος, ο κόκκινος σκίουρος είναι ένας πρωταθλητής της επιβίωσης που παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στα μεικτά δάση των ελληνικών βουνών. Πρόκειται για ένα τρωκτικό που ανήκει στην οικογένεια των Σκιουρίδων και το επιστημονικό του όνομα είναι Sciurus vulgaris, δηλαδή «Σκίουρος ο κοινός». Στο κοντινό παρελθόν οι βιολόγοι πίστευαν ότι ο κόκκινος σκίουρος χωρίζεται σε μία μεγάλη ποικιλία υποειδών (πάνω από 40). Οι σκίουροι που ζούνε στην Ελλάδα, μέχρι πρόσφατα, θεωρούνταν ότι ανήκαν σε δύο υποείδη, τον Σκίουρο τον Λιλέο (Sciurus vulgaris subsp. lilaeus) και τον Σκίουρο τον Αμέλιο (Sciurus vulgaris subsp. ameliae), όμως πλέον τα δύο υποείδη θεωρούνται συνώνυμα. Στην χώρα μας η κατανομή τους περιλαμβάνει σχεδόν όλους τους ορεινούς όγκους και δάση της Βόρειας Ελλάδας και της Πίνδου φτάνοντας μέχρι την Πάρνηθα στην Στερεά και το Μαίναλο και τον Ταΰγετο στην Πελοπόννησο, ενώ απουσιάζει από τα νησιά. Στην Ελλάδα ζούνε άλλα δύο είδη σκίουρων, ο λαγόγυρος (Spermophilus citellus) που ζει στα χωράφια κάποιων περιοχών της Βόρειας Ελλάδας και ο Περσικός σκίουρος (Sciurus anomalus) που ζει αποκλειστικά στο νησί της Λέσβου. Ο κόκκινος σκίουρος στην χώρα μας προστατεύεται από τη σύμβαση της Βέρνης, από το Π.Δ. 67/1981 και από το ΚΒ-IUCN.
 
Μορφολογία
Ο κόκκινος σκίουρος είναι ένα μικρό, ευκίνητο, ζώο με λεπτό σώμα, μακρία φουντωτή ουρά και πυκνό τρίχωμα. Τα χρώματα του στην χώρα μας ποικίλλουν καθώς το καλοκαίρι έχει έντονο κόκκινο-καφέ χρώμα και το χειμώνα σοκολατί-καφέ χρώμα με γκρίζες ανταύγειες, ενώ το στήθος του παραμένει μόνιμα λευκό. Γενικά οι σκίουροι που ζούνε στην Ελλάδα είναι πιο σκουρόχρωμοι, σχεδόν μελανιστικοί, από αυτούς που ζούνε στην Βόρεια Ευρώπη και σπάνια αποκτούν το έντονο κόκκινο-πορτοκαλί χρώμα των τελευταίων. Τα αυτιά του τον χειμώνα βγάζουν μακρύ όρθιο τρίχωμα, ενώ την ίδια εποχή βγάζει τρίχωμα στα πέλματα το οποίο χάνει το καλοκαίρι. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό, απ’ όπου βγαίνει και το όνομα του (σκιά+ουρά) είναι η μεγάλη φουντωτή ουρά που πολλές φορές φτάνει σε μήκος το υπόλοιπο σώμα του ζώου. Η μακρυά ουρά παίζει κυρίαρχο ρόλο στην ισορροπία του ζώου καθώς πηδάει από κλαδί σε κλαδί αλλά και τον ρόλο «κουβέρτας» με την οποία σκεπάζεται σε ψυχρό καιρό. Το μήκος του σκίουρου κυμαίνεται από 18 εώς 24 εκατοστά και το μήκος της ουράς του από 14 εώς 20 εκατοστά, ενώ το βάρος του κυμαίνεται μεταξύ 250 και 350 γραμμάρια. Έχει δύο ζευγάρια από κοπτήρες, όπως όλα τα τρωκτικά, καλυμμένους με σμάλτο που τους διατηρεί πάντα κοφτερούς, τρίβοντας τα δόντια μεταξύ τους. Οι σκίουροι έχουν εκπληκτική όραση με μεγάλη ικανότητα εστίασης και μεγάλο εύρος κάλυψης του οπτικού πεδίου.

Ο μεγάλος αναδασωτής
Οι σκίουροι ζούνε κυρίως σε δάση κωνοφόρων και πλατύφυλλων σε σημεία που συνορεύουν με μεικτή βλάστηση από δέντρα, όπως βελανιδιές, καρυδιές, καστανιές, λεύκες, φουντουκιές, σφενδάμια, κ.ά. Δεν φοβούνται να φτιάξουν και επικράτειες γύρω από χωριά και οικισμούς, ακόμα και μέσα σε πάρκα, καθώς προσελκύονται από διάφορα καρποφόρα δέντρα που χρησιμοποιούνται σε καλλιέργειες. Ο βιότοπος κάθε σκίουρου απλώνεται σε 7 περίπου εκτάρια με μία πυκνότητα που κυμαίνεται από 0,2 μέχρι 10 σκίουρους ανά εκτάριο. Δεν μπορούν να χωνέψουν την κυτταρίνη και βασίζονται αποκλειστικά σε τροφές πλούσιες σε πρωτεΐνες, υδατάνθρακες και φυτικά λίπη. Η διατροφή τους περιλαμβάνει μια μεγάλη ποικιλία τροφών, όπως κουκουνάρια, καρύδια, φουντούκια, αμύγδαλα, αγριοκέρασα, βατόμουρα, μύρτιλλα, αγριοφράουλες και άλλα φρούτα του δάσους, αλλά και άνθη, μανιτάρια, έντομα, ακόμη και νεοσσούς ή αυγά πουλιών. Αν η τροφή σπανίζει θα φάει σπόρους από καλλιέργειες, όπως κριθάρι, βρώμη, καλαμπόκι, μήλα, αχλάδια, κ.ά. Πολλές φορές τρώνε χώμα και ξύλα για την απόκτηση των απαραίτητων μεταλλικών στοιχείων. Αποθηκεύουν στο χώμα και στις τρύπες των δέντρων μεγάλες ποσότητες καρπών για να τις χρησιμοποιήσουν σε περίπτωση ανάγκης κατά την διάρκεια του χειμώνα. Δεν είναι τυχαίο ότι οι σκίουροι, μαζί με τις κίσσες, θεωρούνται οι μεγαλύτεροι αναδασωτές της φύσης. Οι αρχές της άνοιξης είναι η δυσκολότερη περίοδος για τους σκίουρους, καθώς οι θαμμένοι καρποί αρχίζουν να φυτρώνουν και δεν είναι πλέον διαθέσιμοι για τροφή.

Αφοσιωμένος γονέας
Ο σκίουρος είναι ένα μοναχικό, ημερόβιο είδος που βγαίνει από τη φωλιά του μισή ώρα μετά την ανατολή. Οι κύριες ώρες δραστηριοποίησης του ζώου είναι περίπου 3 με 4 ώρες μετά την ανατολή και μένει έξω μέχρι και 3 ώρες πριν τη δύση. Η φωλιά τους αποτελείται από κλαδιά και ξερά φυλλά στοιβαγμένα σε ένα σφαιρικό σχήμα με διάμετρο 25-30 εκατοστά, ψηλά πάνω στα δέντρα. Κάθε σκίουρος μπορεί να χρησιμοποιεί περισσότερες από μία φωλιές, ενλω κάποια άτομα κάνουν τις φωλιές τους μέσα σε κουφάλες δέντρων. Οι σκίουροι δεν πέφτουν σε χειμέρια νάρκη, αλλά μπορεί να κάτσουν αρκετές μέρες μέσα στη φωλιά όταν ο καιρός είναι άσχημος. Πρόκειται γενικά για ήρεμα ζώα και οι διεκδικήσεις μεταξύ τους περιλαμβάνουν μικρές στριγγλιές και τινάγματα της ουράς. Η ιεραρχία φαίνεται ότι καθορίζεται από τα θηλυκά. Οι ερωτοτροπίες περιλαμβάνουν ένα ξέφρενο παιχνίδι κυνηγητού των θηλυκών από τα αρσενικά. Ζευγαρώνουν κυρίως από τον Ιανουάριο μέχρι τον Μάρτιο και γεννάνε δύο φορές το χρόνο (Μάιο και Αύγουστο) από 1 εώς 7 μικρά (συνήθως 3 μικρά) κάθε φορά. Τα μικρά ανεξαρτητοποιούνται μετά από 4 μήνες. Η φροντίδα τους αναλαμβάνεται αποκλειστικά από τα θηλυκά τα οποία και μεταφέρουν τα μικρά τους από φωλιά σε φωλιά σε περίπτωση κινδύνου. Οι σκίουροι ζούνε περίπου επτά χρόνια. Αποτελούν αγαπημένο θήραμα για πολλά ζώα όπως αρπακτικά πουλιά (κυρίως νυχτόβια αρπακτικά, όπως μπούφοι και χουχουριστές, αλλά και διπλοσάινα, σαΐνια, γερακίνες), κουνάβια, νυφίτσες, αλεπούδες και αγριόγατες.

Η μεγάλη απειλή
Μεγαλύτερος κίνδυνος για την επιβίωση τους, όπως έχει αποδειχθεί, είναι η συνύπαρξη του κόκκινου σκίουρου με άλλα ξενικά συγγενικά είδη. Η περίπτωση της εισαγωγής του αμερικάνικου γκρι σκίουρου (Sciurus carolinensis) από την Βόρεια Αμερική στην Αγγλία, αλλά και πιο πρόσφατα στην Ιταλία, είναι χαρακτηριστική. Μέσα σε λίγα χρόνια ο γκρι σκίουρος έχει εκτοπίσει το γηγενές είδος κόκκινου σκίουρου, του ίδιου δηλαδή που ζει και στα δικά μας δάση σε σημείο εξαφάνισης. Η επικράτηση του γκρι σκίουρου έγινε επειδή είναι πιο μεγάλος και αρκετά πιο προσαρμοστικός αλλά και επειδή όταν ο κόκκινος σκίουρος είναι κάτω από πίεση δεν αναπαράγεται συχνά όπως κάνει ο γκρι. Ο γκρι σκίουρος κουβαλάει επίσης έναν θανατηφόρο ιό που αποδεκατίζει τους κόκκινους σκίουρους, ενώ ο ίδιος εμφανίζει ανοσία. Στις μέρες μας δαπανώνται τεράστια ποσά για την προστασία του είδους στις περιοχές που έχουν πληγεί. Πρόκειται για άλλο ένα παράδειγμα της ανεύθυνης συμπεριφοράς πολλών «φιλόζωων» που πιστεύουν ότι κάνουν καλό αν απελευθερώσουν το κατοικίδιο τους, ενώ στην ουσία προκαλούν μεγάλη εώς και μη αναστρέψιμη αλλοίωση των βιοτόπων και την εξαφάνιση των γηγενών ειδών έναντι των επιγενών.