Κείμενο-Φωτογραφίες: Χρήστος Κωτσέλης

 

Ταξιδεύοντας αρκετά συχνά, σαν παιδί, την παλαιά πλέον επαρχιακή οδό Πατρών-Ιωαννίνων, θυμάμαι πάντα την φωνή της μητέρας μου μέσα στο αυτοκίνητο να λέει όταν πλησιάζαμε στην Αμφιλοχία: «να κοιτάτε στη θάλασσα μήπως δούμε τα δελφινάκια». Η απορία μου ήταν: «μα καλά, τι κάνουν τα δελφίνια σε μια λίμνη;» και η μητέρα απαντούσε: «αυτός είναι ο Αμβρακικός, ένας μεγάλος και κλειστός κόλπος της θάλασσας που φτάνει πέρα μέχρι την Πρέβεζα». Συνήθως δεν πέρναγε πολύ ώρα και η απορία μου γινόταν έκπληξη και θαυμασμός, όταν έβλεπα τα πρώτα δελφινάκια να σουλατσάρουν στα ήρεμα νερά του υπέροχου Αμβρακικού κόλπου.
Ο Αμβρακικός είναι από τους μεγαλύτερους και σημαντικότερους κόλπους της Ελληνικής ακτογραμμής.Αποτελεί έναν ιδιαίτερα κλειστό κόλπο που επικοινωνεί με το Ιόνιο πέλαγος μέσω του πορθμού της Πρέβεζας, ο οποίος έχει πλάτος περίπου 600 μέτρα και βάθος 5 με 15 μέτρα, ενώ όλος ο κόλπος έχει μέγιστο βάθος τα 65 μέτρα και μέσο βάθος τα 25 μέτρα. Σε αυτόν καταλήγουν δύο μεγάλα ποτάμια ο Άραχθος και ο Λούρος. Εδώ τα τοπία και οι βιότοποι εναλλάσσονται συνεχώς με θαλάσσια και ποτάμια οικοσυστήματα, παρόχθια δάση, καλαμιώνες, αλμυρόβαλτους, λόφους, λιμνοθάλλασες, εκβολές, κ.ά. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο ότι το 2008 ιδρύθηκε στην περιοχή το Εθνικό Πάρκο Υγροτόπων Αμβρακικού. Αυτό που κάνει τον Αμβρακικό κόλπο ξεχωριστό, τόσο για την θαλάσσια βιοπικιλότητα όσο και για την αλιευτική οικονομία, είναι το γεγονός ότι για τα ελληνικά δεδομένα αποτελεί μια εξαιρετικά παραγωγική θαλάσσια περιοχή. Τα ρηχά νερά σε σχέση με την μεγάλη έκταση, τα ήρεμα θαλάσσια ρεύματα και οι ποταμοί που μεταφέρουν θρεπτικά συστατικά προσελκύουν εποχικά και έναν μεγάλο αριθμό από αφρόψαρα που γι’ αυτά ο Αμβρακικός αποτελεί περιοχή τροφοληψίας και αναπαραγωγής.

Ο βασιλιάς του κόλπου
Και μαζί με τα αναρίθμητα αφρόψαρα που κάθε καλοκαίρι καταφθάνουν στον Αμβρακικό, ο πλούτος του κόλπου έχει την ικανότητα να φιλοξενεί και έναν μεγάλο αριθμό από τα εμβληματικά ρινοδέλφινα (Tursiops truncatus). Το ρινοδέλφινο είναι ένα σχετικά μεγαλόσωμο δελφίνι και το δεύτερο μεγαλύτερο δελφίνι των ελληνικών θαλασσών. Πρόκειται για ένα κοσμοπολίτικο είδος και στην Μεσόγειο τα ενήλικα άτομα έχουν μήκος από 2,5 έως 3,5 μέτρα και βάρος γύρω στα τριακόσια κιλά, ενώ τα νεογέννητα είναι αρκετά μεγαλόσωμα με μήκος που φτάνει το ένα μέτρο. Το ξεχωρίζουμε εύκολα από τα άλλα δύο είδη των θαλασσών μας που του μοιάζουν, το κοινό δελφίνι και το ζωνοδέλφινο, τόσο από το μέγεθος όσο και από τα χρώματα της ράχης (τα άλλα δύο έχουν έντονα σκουρόχρωμη, σχεδόν μαύρη ράχη.
Σε αντίθεση με τους κοντινούς του συγγενείς προτιμάει να ζεί στην παράκτια περιοχή όπου κυνηγάει μια μεγάλη γκάμα από θαλάσσιους οργανισμούς: ψάρια του βυθού, αφρόψαρα, καλαμάρια, χταπόδια, σουπιές, γαρίδες και καβούρια με ιδιαίτερη προτίμηση στα επιπελαγικά ψάρια, όπως η σαρδέλα, η φρίσσα, ο γαύρος και ο κέφαλος. Πρόκειται λοιπόν για έναν ανώτερο, ευκαιριακό θηρευτή.
Τα ρινοδέλφινα μάλιστα του Αμβρακικού έχουν αναπτύξει μια ιδιαίτερη «διατροφική συμπεριφορά» που δεν συναντάτε σε πολλές περιοχές της Ελλάδας κάτι που οφείλεται στην μεγάλη αφθονία της σαρδέλας κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Κολυμπούν αργά και καταδύονται σε μικρές ομάδες αναζητώντας κοπάδια από σαρδέλες που στην διάρκεια της ημέρας παραμένουν στον βυθό. Όταν εντοπίσουν ένα κοπάδι συνεργάζονται, το περικυκλώνουν και το αναγκάζουν να ανέβει στην επιφάνεια, όπου φροντίζουν να το κρατάνε όσο πιο συμπαγές γίνεται πριν εφορμήσουν στην τροφή. Ο παραπάνω τρόπος τροφοληψίας, μεταξύ άλλων, είχε οδηγήσει παλαιότερα και στο συμπέρασμα ότι τα ρινοδέλφινα του Αμβρακικού πρέπει να μένουν όλη την διάρκεια του χρόνου στον κόλπο και να έχουν ελάχιστη επικοινωνία με τα ρινοδέλφινα του Ιονίου, καθώς τα τελευταία δεν έχουν παρατηρηθεί να τρέφονται με αυτόν τον τρόπο.
Μία άλλη διαφορά με τα ρινοδέλφινα που ζούνε σε άλλες ελληνικές θάλασσες είναι και η συμπεριφορά τους απέναντι στον άνθρωπο. Στις ελληνικές θάλασσες το ρινοδέλφινο αποφεύγει τα σκάφη από ό,τι σε άλλες περιοχές του πλανήτη εξαιτίας της εκούσιας θανάτωσης από αλιείς και της έλλειψης τροφής που τα αναγκάζει να περνούν περισσότερο χρόνο στην αναζήτησή της. Στον Αμβρακικό όμως δεν συμβαίνει αυτό, καθώς η τροφή είναι άφθονη ακόμα και σήμερα και οι αλιείς της περιοχής δεν κουβαλάνε καραμπίνες στα σκάφη τους όπως αλλού.

Οικοτουρισμός ενάντια στις απειλές
Εμείς ένα πρωινό συναντήσαμε στο λιμάνι της Πρέβεζας το Eco-cruising, όπου ο Βασίλης και η Βενετία έχοντας ακαδημαϊκή εκπαίδευση στον τομέα του περιβάλλοντος αλλά και μεγάλη αγάπη και αφοσίωση στην θάλασσα, υπόσχονται μια διασκεδαστική, χαλαρωτική αλλά και επιμορφωτική βαρκάδα στον Αμβρακικό. Θα δείτε σίγουρα τα ρινοδέλφινα να τρώνε και πλήθος από θαλασσοπούλια να επωφελούνται της ψαριάς τους, μετά να χαλαρώνουν αλλά και να παίζουν κάνοντας άλματα, είτε στην πλώρη του σκάφους είτε και λίγο πιο πέρα. Θα δείτε και χελώνες Careta careta, διάφορα θαλασσοπούλια, αρπακτικά ή παρυδάτια πουλιά και αν είστε πολύ τυχεροί κάποιον αργυροπελεκάνο να πετά από πάνω σας.
Παράλληλα όμως θα ενημερωθείτε πιο σφαιρικά και για τα δυσάρεστα του κόλπου που πηγάζουν από την εγωιστική συμπεριφορά του ανθρώπου στην φύση και που έχει οδηγήσει στην σταδιακή υποβάθμιση ενός τόσο ευλογημένου τόπου. Ένα από τα μεγάλα προβλήματα του Αμβρακικού αποτελούν τα ευτροφικά και ανοξικά νερά του κόλπου, τα οποία κάτω από κάποιο βάθος, είτε εποχιακά είτε μόνιμα, δεν έχουν αρκετό οξυγόνο για να υποστηρίξουν την ζωή. Στην αλλοίωση των νερών έχουν συμβάλλει οι εντατικές ιχθυοκαλλιέργειες, η υπερχρήση γεωργικών φυτοφαρμάκων, οι κτηνοτροφικές και  βιομηχανικές μονάδες τις περιοχής που ρίχνουν λύματα στα ποτάμια, η ανεξέλεγκτη διάθεση στερεών αποβλήτων από παραθαλάσσιες πόλεις και η αλιεία η οποία μέχρι τώρα δεν εκτελείται κάτω από αειφορικές τακτικές, τέτοιες που να λαμβάνουν υπόψη την ολοφάνερη σταδιακή υποβάθμιση του οικοσυστήματος.
Πριν από λίγες δεκαετίες ο αριθμός των ρινοδέλφινων του Αμβρακικού έφτανε τα 150 άτομα. Σήμερα φαίνεται ότι στον κόλπο ζουν περίπου 120 δελφίνια και το μέλλον προβλέπεται δυσοίωνο εάν δεν αλλάξουμε συμπεριφορά ως προς τον τρόπο διαχείρησης αυτού του μοναδικού οικοσυστήματος. Αξίζει μια οικοτουριστική βόλτα στον Αμβρακικό για να συναντήσουμε, να θαυμάσουμε και να γνωρίσουμε τα ρινοδέλφινα και να συνειδητοποιήσουμε ότι η αρμονική συμβίωση με τα υπέροχα αυτά ζώα πρέπει με κάθε τρόπο να διατηρηθεί, καθώς με τους σημερινούς ρυθμούς εκμετάλλευσης, ο Αμβρακικός και τα ρινοδέλφινά του έχουν λίγα χρόνια ζωής.

Περισσότερες πληροφορίες: www.eco-cruising.gr/el/