Μπορεί θεωρητικά να μην συμπεριλαμβάνεται στην άγρια ελληνική πανίδα, ωστόσο το θαυμαστό σκυριανό αλογάκι αποτελεί έναν ζωντανό θησαυρό της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας μας. Συντροφικό, κοινωνικό, έξυπνο, αξιαγάπητο και εξαιρετικά σπάνιο το σκυριανό αλογάκι αξίζει την προσοχή μας, καθώς είναι ο πρωταγωνιστής των κακοτράχαλων βουνών της Σκύρου, όπου ζει, εδώ και χιλιάδες χρόνια, σε μία ημιάγρια κατάσταση. Πρόκειται για μία αυτόχθονη φυλή αλόγων που η ιστορία της είναι τόσο παλιά όσο σχεδόν και ο ελληνικός πολιτισμός καθώς πολλοί ειδικοί βλέπουν μεγάλες ομοιότητες με τα άλογα που απεικονίζονται στην ζωφόρο του Παρθενώνα. Μία θεωρία λέει ότι τα εισήγαγαν στην Σκύρο οι Αθηναίοι άποικοι του νησιού, μεταξύ του 8ου και του 5ου αιώνα π.Χ. Η λαϊκή παράδοση τα συνδέει με τα άλογα του Αχιλλέα όταν πήγε στην Τροία αλλά και με τα άλογα του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Οι επιστημονικές γνώμες που έχουν διατυπωθεί για την καταγωγή του ζώου είναι πολλές. Μια παραφιλολογία που συνδέει -λόγω μεγέθους- το σκυριανό αλογάκι με το προϊστορικό «ιππάριον» ένα μικρόσωμο ιπποειδές, δεν ισχύει. Και αυτό γιατί το «ιππάριον» είχε εξαφανιστεί πολύ πριν την εμφάνιση του σημερινού αλόγου. Αυτό που ισχύει είναι ότι το είδος αποτελεί τον απόγονο μιας μεγάλης φυλής που εμφανίστηκε στην περιοχή της νότιας Βαλκανικής, της Μικράς Ασίας και της Βόρειας Αφρικής και που τα μοναδικά λιγοστά απομεινάρια της απαντώνται σήμερα κυρίως στη Σκύρο. Ο πρόγονος του σκυριανού αλόγου είχε μεγαλύτερη σωματική διάπλαση από τη σημερινή και φαίνεται ότι το αλογάκι «μίκρυνε» λόγω των δυσμενών συνθηκών διαβίωσης στην Σκύρο, όπως έχει συμβεί στο παρελθόν με πολλά θηλαστικά που διαβιούν σε νησιά, π.χ. με τους νάνους ελέφαντες της Τήλου. Τα σκυριανά αλογάκια αποτελούν υποείδος του είδους Equus cabalus με ονομασία Equus cabalus skyriano ή Equus cabalus Skyros Pony. Μοιάζει πολύ με τα γνωστά αλογάκια πόνυ αλλά δεν έχει στενή γενετική σχέση. Οι ειδικοί επιστήμονες το κατατάσσουν στον φαινότυπο του Κρητικού ή Αιγαιϊκού ίππου του οποίου αποτελεί μικρογραφία.

Μορφολογία και χαρακτήρας
Το σώμα τους είναι ιδιαίτερα μυώδες με εντυπωσιακή δύναμη έλξης. Έχουν μικρόσωμο κορμί με μεγάλη κοιλιά και είναι λεπτοκόκαλα. Το ύψος τους στο ακρώμιο κυμαίνεται μεταξύ 102 και 122 εκατοστά στους επιβήτορες και 100 εώς 109 εκατοστά στις φοράδες και συγκαταλέγονται στις πιο μικρόσωμες φυλές του κόσμου. Το μέσο βάρος τους είναι στα 151 κιλά. Το κεφάλι τους είναι λεπτό, όμορφο με όρθια μικρά αυτιά, μεγάλα εκφραστικά και προεξέχοντα μάτια και χοντρή μουσούδα. Ο λαιμός τους είναι χοντρός σε αναλογία με το στέρνο και την ωμοπλάτη. Η χαίτη τους είναι χαρακτηριστικά μεγάλη καθώς καλύπτει όλη την μία πλευρά του λαιμού, ενώ σε κάποια υπέργηρα άτομα μπορεί να φτάσει και μέχρι το έδαφος. Πολλές φορές η χαίτη συνεχίζει στο μέτωπο και μπορεί να καλύψει τα μάτια. Τα πόδια τους είναι λεπτά με δυνατές αρθρώσεις και οι οπλές τους είναι μικρές, σκληρές, σκουρόχρωμες, δεν χρειάζονται πετάλωμα και καλύπτονται από τρίχες, τα λεγόμενα «φτερά». Η ουρά τους είναι θυσανωτή και μακριά, φτάνοντας πολλές φορές μέχρι τις οπλές και έχει πιο σκούρο χρώμα από το δέρμα. Το χρώμα τους είναι συνήθως καφεκόκκινο ή καστανό (ορφνό) και πιο σπάνια λευκό ή γκριζόφαιο (φαιά). Κάποια από αυτά έχουν ένα λευκό σημάδι ανάμεσα στα μάτια (αστεράτα ή ρέμπα). Είναι ζώα εύρωστα, ζωηρά, έξυπνα, λιτοδίαιτα με εξαιρετική αντοχή αλλά και ταχύτητα. Αυτό όμως που τα κάνει πραγματικά αξιαγάπητα είναι η συντροφικότητα και η κοινωνικότητα που τα χαρακτηρίζει, γεγονός που τα κάνει δεκτικά στην εκπαίδευση με ήρεμη και φιλική συμπεριφορά προς τα παιδιά στα οποία φαίνεται να έχουν ιδιαίτερη αδυναμία.

Σπάνιο, όσο και ο βιότοπος του
Το σκυριανό αλογάκι θεωρείται μία από τις σπάνιες φυλές αλόγων στον κόσμο. Ο φυσικός βιότοπος του σκυριανού αλόγου είναι το όρος Κόχυλας -το Βουνό όπως το λένε οι ντόπιοι- στη νότια Σκύρο, περιοχή που έχει ενταχθεί στο δίκτυο Natura 2000. Ένας γυμνός από δέντρα, κακοτράχαλος τόπος με λόφους, γκρεμούς, βαθιές χαράδρες και πλαγιές με πλούσια θαμνώδη βλάστηση στον οποίο έζησαν και επιβίωσαν ανά τους αιώνες τα αλογάκια. Στο παρελθόν περνούσαν τον χειμώνα ελεύθερα στο Βουνό και τρέφονταν με ότι τους έδινε η φύση, ενώ το καλοκαίρι τα περισσότερα από αυτά λόγω έλλειψης νερού ανέβαιναν προς τα βόρεια. Σήμερα στην περιοχή ζούνε ακόμα μικρές αγέλες από ένα αρσενικό και 5 με 7 θηλυκά. Κάθε αγέλη έχει την δική της περιοχή προτιμώντας πάντα τις απρόσιτες πλατωσιές του Κόχυλα.
Τα άλογα τρέφονται κυρίως με αγριόχορτα, θάμνους και φύλλα που πέφτουν από τις αγριελιές, τα σφενδάμια και τις βελανιδιές. Δυστυχώς όμως τα λίγα αλογάκια του Κόχυλα ζούνε μαζί με ημίονους και γαϊδουράκια που έχουν αφήσει ελεύθερα οι κάτοικοι και μολονότι η συνύπαρξη είναι αρμονική, αποτελεί απειλή για την καθαρή αναπαραγωγή του σκυριανού αλόγου. Η οργανωμένη απομάκρυνση των αλλόχθονων αλόγων είναι επιβεβλημένη για την διατήρηση μιας καθαρής άγριας φυλής στα βουνά της Σκύρου.

Ανάγκη ουσιαστικής προστασίας
Στις μέρες μας τα περισσότερα αλογάκια βρίσκονται σε κτήματα αγροτών ενώ υπάρχουν λίγες μικρές μονάδες εκτροφής και αναπαραγωγής. Τα αλογάκια χρησιμοποιούνταν εδώ και χρόνια από τους κατοίκους του νησιού για διάφορες αγροτικές εργασίες, κυρίως αλώνισμα, ιπποδρομίες και επιδείξεις, παίζοντας κυρίαρχο ρόλο στο πολιτισμικό αποτύπωμα της Σκύρου. Τα άλογα ζούσαν σε μία σχεδόν άγρια κατάσταση καθώς οι κάτοικοι τα χρησιμοποιούσαν για τις δουλειές τους το πολύ για πενήντα μέρες τον χρόνο πριν τα αμολήσουν πάλι στο Βουνό. Σήμερα, εκτός από τη Σκύρο, όπου ζούνε γύρω στα 190 άτομα, αλογάκια βρίσκονται σε ιδιοκτήτες στην Εύβοια, στην Αττική, στη Θεσσαλία, στη Μεσσηνία, στην Κέρκυρα, στη Θεσσαλονίκη, στον Παρνασσό και αλλού. Εκτός του νησιού ζούνε περίπου 130 άτομα. Το σκυριανό αλογάκι έχει συμπεριληφθεί στα προστατευόμενα είδη της άγριας ελληνικής πανίδας. Στην Σκύρο λειτουργεί η Ένωση Μικρόσωμης Φυλής Αλόγων Σκύρου, ένα μη κερδοσκοπικό σωματείο, σκοπός του οποίου είναι η καταγραφή, η τήρηση γενεαλογικού δέντρου, η διάσωση, η ιατρική περίθαλψη, η προώθηση και η ανάπτυξη της φυλής. Επίσης η Ένωση λειτουργεί πρόγραμμα υιοθεσίας σκυριανών αλόγων.
Αν και τα προβλήματα είναι πολλά (υπερβοσκημένοι βοσκότοποι, μη ελεγχόμενες αναπαραγωγές, κίνδυνοι απώλειας του φυσικού βιότοπου από την εγκατάσταση ανεμογεννητριών και ανυπαρξία οικονομικής προσόδου προς τους ντόπιους ιδιοκτήτες) φαίνεται ότι σιγά σιγά το σκυριανό αλογάκι κερδίζει έδαφος προς την επιβίωση του. Και αυτό γιατί η ευαισθητοποίηση κυρίως των Σκυριανών για το δώρο που έκανε η φύση στον τόπο τους αλλά και οι συνεχείς προσπάθειες λίγων αλλά αποφασισμένων για τη διατήρηση αυτού του θαυμαστού ζώου φαίνεται ότι αποδίδει καρπούς.

φωτογραφίες: Χριστίνα Γεωργιάδου