Πτεροφάλαινα: Ο γίγαντας των θαλασσών μας

Photo Gallery

 

(Φωτογραφία: Δημήτρης Ζαφειρόπουλος)

Συνήθως όσοι παρατηρούν ένα τεράστιο κήτος στο Ιόνιο ή στη Δυτική Μεσόγειο να κάνει αργά κι εντυπωσιακά την εμφάνιση του στην επιφάνεια της θάλασσας και να εκτοξεύει με θόρυβο έναν ψηλό πίδακα νερού, έχουν την εντύπωση ότι βρέθηκε στην περιοχή ακολουθώντας κάποιο εμπορικό πλοίο. Κι όμως, η εντυπωσιακή πτεροφάλαινα (Balaenoptera physalus) είναι κοινή στα νερά του Βορείου Ιονίου, ενώ εμφανίζεται, πιο σπάνια, και στο Αιγαίο πέλαγος. Πρόκειται για το δεύτερο μεγαλύτερο ζώο του πλανήτη, μετά τη γκρίζα φάλαινα και φυσικά το πιο μεγάλο της Ελλάδας. Το μήκος μιας ενήλικης είναι από 18 μέχρι 27 μέτρα -συνήθως τη συναντάμε στα 20 μέτρα- ενώ τα νεογνά φτάνουν τα 6,5 μέτρα, δηλαδή 4 φορές το ύψος ενός μέσου ανθρώπου. Το δε βάρος της κυμαίνεται από 20 εώς 70 τόνους.
 
Η πτεροφάλαινα διακρίνεται για το λεπτό και αεροδυναμικό της σχήμα με μυτερό ρύγχος και ένα ραχιαίο πτερύγιο σε σχήμα δρεπανιού που έχει ύψος 60 περίπου εκατοστά. Το χρώμα της είναι σκούρο κυανό-γκρι στη ράχη και λευκό στη κοιλιά. Η αριστερή μεριά της κάτω σιαγόνας έχει σκούρο γκρι χρώμα, ενώ η δεξιά λευκό. Ίσως γιατί όταν τρέφεται γυρίζει το δεξί μέρος του σώματος παράλληλα με την επιφάνεια της θάλασσας και έτσι διατηρεί το τυπικό καμουφλάζ πολλών θαλασσινών ζώων, δηλαδή σκούρο χρώμα στο επάνω μέρος του σώματος και ανοιχτό στο κάτω. Η κάτω επιφάνεια της σιαγόνας έχει 50 με 100 πτυχώσεις που φτάνουν μέχρι πίσω από τα θωρακικά πτερύγια. Αυτές οι πτυχώσεις επιτρέπουν στο στόμα της να ανοίξει σαν ακορντεόν και να αυξήσει τον όγκο της τροφής που μπορεί να αρπάξει. Το τεράστιο θαλάσσιο θηλαστικό τρέφεται με μικρά ψάρια που σχηματίζουν κοπάδια (σαρδέλες, γαύρους), καλαμάρια, καρκινοειδή και κωπήποδα φιλτράροντας την τροφή της μέσα από 260 με 480 μπαλένες σε κάθε πλευρά της άνω σιαγόνας. Η πτεροφάλαινα είναι η ταχύτερη φάλαινα του κόσμου φτάνοντας τους 20 κόμβους, ενώ μπορεί να καταδύεται μέχρι τα 400 μέτρα, παραμένοντας κάτω από το νερό συνήθως γύρω στα 15 λεπτά. Ζει πολλά χρόνια φτάνοντας σε ηλικίες των 90 και 100 ετών.
 
Η πτεροφάλαινα συναντάτε σε κάθε ωκεανό καθώς μεταναστεύει από τις τροπικές και εύκρατες περιοχές, όπου περνά τον χειμώνα και αναπαράγεται, στις υποπολικές περιοχές προς αναζήτηση τροφής. Ο πληθυσμός της πτεροφάλαινας είναι πολύ μικρός και σποραδικός, και στη Μεσόγειο υπολογίζεται ότι ζούνε περί τα 4.500 άτομα. Στη Μεσόγειο εμφανίζεται μια πληθυσμιακή αύξηση στη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών στη λεκάνη Αλγερίας-Προβηγκίας και κυρίως στη θαλάσσια περιοχή ανάμεσα στη Κορσική και τις ακτές τις Λιγουρίας και της Κυανής Ακτής. Αρχικά υπήρχε η θεωρία ότι οι πτεροφάλαινες επισκεπτόνταν τη Μεσόγειο από τον Ατλαντικό στη διάρκεια των ετήσιων μεταναστεύσεων τους, όμως τελευταίες μελέτες έχουν δείξει ότι υπάρχουν διαφορές μεταξύ των ατόμων εντός και εκτός Μεσογείου που σημαίνει ότι υπάρχει πολλή μικρή επικοινωνία μεταξύ των δύο πληθυσμών. Η πτεροφάλαινα αν και έχει εμφανιστεί σε όλες σχεδόν τις θάλασσες μας είναι πιο κοινή στο Ιόνιο πέλαγος. Απαντάται στα ανοιχτά νερά και πιο σπάνια κοντά στις ακτές, δυτικά της Λευκάδας και της Κεφαλονιάς. Σποραδικές εμφανίσεις έχουν παρατηρηθεί νότια της Πελοποννήσου, ανοιχτά της Γαύδου, νότια της Καρπάθου, ακόμα και σε κλειστούς κόλπους, όπως ο Κορινθιακός και ο Σαρωνικός. Το μέλλον των εντυπωσιακών αυτών ζώων στις θάλασσες μας είναι σκοτεινό και άδηλο. Απειλούνται κυρίως από τη μείωση της τροφής λόγω υπεραλίευσης αλλά και από τις συγκρούσεις με τα μεγάλα πλοία.

Πηγή: Dolphins and Whales of the Greek Seas, Dimitris Zafiropoulos, ANAVASI Editions, 2009.

Το μικρό αυτό άρθρο είναι αφιερωμένο στη μνήμη του ωκεανογράφου, εξερευνητή και φίλου, Δημήτρη Ζαφειρόπουλου.
 
 

Social Networks

 

Διαβάστε επίσης

Όταν οι κρόκοι ανεβάζουν πυρετό

Με αφορμή το καταπληκτικό βιβλίο του Γιάννη Μανέτα “Περί Φυτών Αφηγήματα”, ο ορειβάτης και συγγραφέας Άρης Λεονταρίτης γράφει για ένα μοναδικό φαινόμενο φυσικής προσαρμογής.

Μύθοι και αλήθειες για τους καρχαρίες των θαλασσών μας

Η ελληνική εμπειρία του συστηματικού αφανισμού των πανάρχαιων και με διαφορά των πιο παρεξηγημένων και δαιμονοποιημένων ζώων της Γης.

Η άγρια ζωή στην Αθήνα

To τεράστιο και φαινομενικά αφιλόξενο αστικό περιβάλλον της Αθήνας μοιάζει με τον πλέον ακατάλληλο τόπο για την παρουσία άγριων ειδών της χλωρίδας και της πανίδας. Εντούτοις, τα φαινόμενα απατούν.

Γυμνοβράγχια - Τα «στολίδια» της θάλασσας

Αστραφτερό μωβ με κίτρινες βούλες, βαθύ κυανό με χρυσές λωρίδες, ροζ με πορτοκαλί μπορντούρες, χιλιάδες χρώματα και σχέδια χωρίς τέλος σε συνδυασμούς και ομορφιά.

 
 


 



Επιλεγμένο βίντεο

Ενημερωτικό δελτίο

Δώστε την ηλεκτρονική σας διεύθυνση (email) για να εγγραφείτε και να λαμβάνετε το ενημερωτικό μας δελτίο.