Μετά τη βόλτα στον Εθνικό Κήπο, μια στάση στο διάσημο μικρό καφέ, επιβάλλεται. Διάφανο, αττικό απόγευμα, ησυχία και χαλαρωτικό τέντωμα διακόπτονται απότομα από εκκωφαντικές στριγγλιές που σε κάνουν να νομίζεις ότι από τα δέντρα κατεβαίνουν θυμωμένοι χιμπαντζήδες. Με μια ιδέα που πιάνει σε ελάχιστο χρόνο η περιφερειακή σου όραση, αντιλαμβάνεσαι ότι οι κραυγές προέρχονται από 10 πράσινα πουλιά με μακριές ουρές που πετάνε πάνω από το κεφάλι σου. Είναι οι πράσινοι παπαγάλοι και ήρθαν εδώ για να μείνουν.

Μέχρι πριν λίγες δεκαετίες η εξάπλωσή του πράσινου παπαγάλου (Psittacula krameri), ή αλλιώς του δαχτυλιδολαίμη ψιττακίσκου, όπως αρχικά ονομάστηκε, περιοριζόταν στην Ινδία και στην υποσαχάρια Αφρική. Στη χώρα μας καταγράφηκαν για πρώτη φορά στα τέλη της δεκαετίας του ‘80, ενώ από τότε μέχρι σήμερα οι πληθυσμοί τους αυξήθηκαν γεωμετρικά, κατακτώντας με συνέπεια κάθε περιοχή αστικού πράσινου στις μεγάλες πόλεις της Ελλάδας. Το φαινόμενο παρατηρείται ταυτόχρονα σε όλες τις μεγάλες πόλεις της Ευρώπης (Λονδίνο, Βρυξέλλες, Μαδρίτη, Βερολίνο, Κωνσταντινούπολη, Παρίσι, κ.α.) και εξηγείται από διάφορους παράγοντες, όπως οι συνεχείς εσκεμμένες απελευθερώσεις πουλιών, η επεκτατική και σθεναρή φύση του είδους και η παρουσία στις πόλεις καλλωπιστικών δέντρων και θάμνων από τις ίδιες περιοχές καταγωγής του είδους, φυτά, οι καρποί των οποίων αποτελούν προαιώνια τροφή του πράσινου παπαγάλου.

Όμως, αυτό το φωνακλάδικο, εξωτικό είδος δεν είναι τόσο άγνωστο στην Ευρώπη και ιδιαίτερα στη χώρα μας. Καταρχήν, στην πατρίδα του την Ινδία ο πράσινος παπαγάλος κατέχει περίοπτη θέση στο ινδουιστικό πάνθεον. Ένας τεράστιος πράσινος παπαγάλος ήταν το άρμα του ινδικού θεού του έρωτα, Καμαντέβα, όπως ακριβώς το σκαθάρι και ο Τρυγαίος στον Αριστοφάνη. Στους ιστορικούς χρόνους, ήταν οι στρατιές του Μεγάλου Αλεξάνδρου που από το μακρινό Πουντζάπ πρωτοέφεραν στη Δύση πράσινους παπαγάλους (ένα συγγενικό είδος, το Psittacula eupatria) κάτι που μαρτυρεί και το υπέροχο ψηφιδωτό ενός τέτοιου ζώου από τον ελληνιστικό ναό της Περγάμου που βρίσκεται στο Βερολίνο. Στους Ρωμαϊκούς χρόνους οι παπαγάλοι ήταν πλέον γνωστοί στην Ευρώπη και η κατοχή τους δήλωνε ένα ανώτερο κοινωνικό στάτους. Κατά το Μεσαίωνα, πιστευόταν ότι οι πράσινοι παπαγάλοι κατείχαν θείες δυνάμεις.

 

Ο μεγάλος Φλαμανδός ζωγράφος Γιαν βαν Άικ στο έργο του «Η Παρθένος και το Θείο Βρέφος με τον Κληρικό Γιόρις βαν ντερ Πάελε» τοποθετεί στα τρυφερά χέρια του μωρού, έναν πράσινο παπαγάλο σαν σύμβολο για την γέννηση του Ιησού, καθώς πιστευόταν ότι οι πράσινοι παπαγάλοι, εκ φύσεως, καλωσορίζουν τους ανθρώπους με ένα «Αβέ». Και αυτό γιατί ο  Δομινικανός καλόγερος Φραγκίσκος ντε Ρέτζα, αναρωτιόταν και δίδασκε το 1425: «Αν ένα παπαγάλος έχει στη φύση του να ψελλίζει τη λέξη “Αβέ” γιατί όχι μια Παρθένος να μη συλλάβει μέσα από τη λέξη “Αβέ”;». Από τότε πέρασαν χρόνια, οι παπαγάλοι αποδρούσαν και χρειάστηκε να φτάσουμε στο ψυχεδελικό 1969 για να ξανακούσουμε γι’ αυτούς, τότε που ο Τζίμι Χέντριξ, ξύπνησε ένα πρωινό και ελευθέρωσε στους ουρανούς του Λονδίνου, τον Αδάμ και την Εύα, τους αγαπημένους του, πράσινους παπαγάλους.

 

Επιστρέφοντας από τους συναρπαστικούς θρύλους, ενός περιπλανώμενου, εξωτικού πουλιού, ας ασχοληθούμε λίγο και με την παρουσία του, καθώς, όπως είπαμε, αποτελεί ένα επιγενές είδος με μάλλον απειλητικές διαθέσεις για την ισορροπία των οικοσυστημάτων μας. Οι πρώτες εμφανίσεις του είδους στη χώρα μας, ήταν στη Γλυφάδα της Αττικής, γεγονός που ενισχύει το επιχείρημα ότι πρωτοδραπέτευσαν από την καραντίνα του παλιού αεροδρομίου. Από τότε έχουν επικοίσει, δεκάδες πόλεις της Ελλάδας (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Ιωάννινα, Χανιά, Ηράκλειο, Χαλκίδα, Πάρος, Βόλος, Μεσολόγγι, Ρόδος, κ.α.) Ιδιαίτερα στην Αθήνα, δεν υπάρχει πλέον πάρκο της πόλης χωρίς την παρουσία των πράσινων παπαγάλων. Οι μεγάλες αποικίες βρίσκονται στη Φιλοθέη, στο Ψυχικό, στη Γλυφάδα, στο Γουδί, στο Πάρκο Αντώνης Τρίτσης, στον Εθνικό Κήπο, στο Άλσος Συγγρού και στη Νέα Φιλαδέλφεια.

Οι παπαγάλοι τρώνε καρπούς από δέντρα και θάμνους ασιατικής και αφρικανικής προέλευσης, όπως πυράκανθους, μελίες, φιστικιές, ακακίες, φοίνικες, αλλά πλέον έχουν προσαρμοστεί και σε άλλες τροφές, όπως κυπαρισσόμηλα, μπουμπούκια αμυγδαλιάς, κάθε λογής φρούτα. Στη δε Αγγλία, έχει παρατηρηθεί ότι οι πράσινοι παπαγάλοι τρέφονται πλέον με σπαρτά (κριθάρι, βρώμη, στάρι), αλλά και αμπέλια, κάτι που αποδεικνύει ότι μπορεί να μην αργεί η εποχή που οι παπαγάλοι θα εγκαταλείψουν τα κορεσμένα πάρκα των πόλεων μας προς αναζήτηση τροφής στις καλλιέργειες, αλλά και στην άγρια φύση. Η έρευνα για τους παπαγάλους συναρπάζει πολλούς ορνιθολόγους, καθώς η ταχύτατη επικράτηση τους και η αλληλεπίδραση τους με άλλα είδη, αποτελεί μοναδική ευκαιρία για την μελέτη πολλών θεωριών της οικολογίας. Προς το παρόν έχει αποδειχθεί, ότι οι παπαγάλοι εισβάλλουν σε φωλιές άλλων πουλιών, που βρίσκονται σε μικρά κοιλώματα των δέντρων, όπως είναι οι δρυοκολάπτες, οι κουκουβάγιες, οι κάργιες και τα ψαρόνια. Στο Βέλγιο έχει παρατηρηθεί η δραματική μείωση του πληθυσμού των δεντροτσοπανάκων σε περιοχές που φωλιάζουν παπαγάλοι. Το γεγονός δε ότι φωλιάζουν σχετικά νωρίς είναι εξίσου ανησυχητικό καθώς προλαβαίνουν το φώλιασμα των άλλων ζώων. Τέλος, η χωροταξική τους επέκταση μετριέται σταθερά στα 400 μέτρα ετησίως.

Από την άλλη δεν φαίνεται να έχουν φυσικούς εχθρούς. Η ταχύτατες και χαμηλές πτήσεις, η επιθετική φύση, οι δυνατές κραυγές και το κοπάδιασμα φαίνεται να αποθαρρύνει αρπακτικά πουλιά, όπως είναι οι πετρίτες και τα ξεφτέρια. Στην ουσία η μόνη απειλή για τα αυγά των πράσινων παπαγάλων είναι οι αρουραίοι της πόλης που δεν φοβούνται να σκαρφαλώσουν στα δέντρα. Ήδη στην Ευρώπη εκπονούνται προγράμματα για την μείωση των πληθυσμών. Στην περίπτωση της χώρας μας, δεν έχουν ακόμα διαπιστωθεί σημαντικά προβλήματα και θεωρείται ότι η παρουσία τους βρίσκεται στο όριο, έτοιμη να αποδειχθεί πραγματικά επιζήμια για οικοσυστήματα και καλλιέργειες. Όπως και να έχει, όμως, οι εξωτικοί πράσινοι παπαγάλοι ήρθαν στηνΕλλάδα για να μείνουν και μέχρι να δοθεί η ευκαιρία στη φύση να ισορροπήσει την παρουσία τους, θα ακούμε για αρκετό καιρό τις ανατριχιαστικές στριγγλιές τους.

 

Πληροφορίες:

-Προκαταρκτική μελέτη διασποράς του Δαχτυλιδολαίμη Ψιττακίσκου στην Ελλάδα, Παναγιώτης Λατσούδης, «Οιωνός», Ιούνιος 2007.

-The great parakeet invason, Andy Luck, «BBC Wildlife magazine, Volume 26, Number 7», July 2008.

-Invasive ring-necked parakeets Psittacula krameri in Europe, Diederik Strubbe, Universiteit Antwerpen, Antwerpen 2009.