Το ένα από τα δύο μεγάλα ρέματα που σχηματίζουν τον μεγάλο ποταμό της Θράκης, Κομψάτο, κινείται σε μία από τις πιο παρθένες περιοχές της χώρας μας προσφέροντας μοναδικές εμπειρίες εξερεύνησης. Ο Μεγάλος Ξεροπόταμος είναι περισσότερο ένα μικρό ποτάμι παρά ένα μεγάλο ρέμα. Βρίσκεται στο βορειότερο σημείο του νομού Ξάνθης και τέμνει τον νομό από τα δυτικά προς τα ανατολικά πριν εκβάλλει, μετά από 33 χιλιόμετρα, στον μεγάλο ποταμό Κομψάτο. Σε πολλούς μάλιστα χάρτες το ίδιο το ρέμα αναφέρεται ως Κομψάτος, καθώς θεωρείται ότι είναι το κύριο σώμα του ποταμού. Αυτό δεν ισχύει, καθώς ο Κομψάτος δημιουργείται εξίσου από την συμβολή του Ξηρορέματος και του Σακκορέματος. Το ρέμα γεννιέται σε μία από τις λιγότερο «πατημένες» περιοχές της Ελλάδας, πάνω στα σύνορα με τη Βουλγαρία. Οι πηγές του βρίσκονται σε διάφορες κορφές των χαμηλών βουνών της περιοχής με σημαντικότερες την Ασπρούδα, την Τούρη, το Ντόμπρι Βραχ, τη Σχερία, τη Μπελόβιτσα και την Κόφτινα. Στην αρχή του το ρέμα περνάει από το απομακρυσμένο πομακοχώρι Διάσπαρτο και μετά από 10 χλμ. από της πηγές του φτάνει στις τρεις συνοικίες των Θέρμων. Εδώ βρίσκονται τα περίφημα Λουτρά Θερμών με τα ζεστά, ιαματικά νερά και σε αυτό το σημείο το ρέμα ονομάζεται Θερμό Λουτρό. Μετά από 6 χλμ. ο ποταμός συναντάει το όμορφο χωριό της Μέδουσας και συνεχίζει όταν μετά από 5 χλμ. φτάνει στην Κοττάνη, ένα από τα ομορφότερα πομακοχώρια της Ξάνθης. Από εκεί ο Ξεροπόταμος κλείνει προς τα νότια και για 12 χλμ. δημιουργεί μεγαλόπρεπους μαιάνδρους πριν ενωθεί με το Σακκόρεμα δημιουργώντας τον Κομψάτο. Το τοπίο της περιοχής είναι απλά μαγικό και είναι να απορεί κανείς που μια τόσο εντυπωσιακή και ανόθευτη περιοχή δεν βρίσκεται στην κορυφή των ταξιδιωτικών προορισμών.

Στις πηγές και κοντά στο χωριό Διάσπαρτο η βλάστηση αποτελείται από μικτά δάση στα οποία επικρατούν οι βελανιδιές και ακολουθούνται από , οξιών, σχεδόν σε όλη την πορεία του ρέματος αποτελείται κυρίως από πυκνά δάση βελανιδιάς με μικρά μπαλώματα από οξιές και μαυρόπευκα. Πιο χαμηλά οι βελανιδιές διακόπτονται από τραχείες πεύκες, εώ το παραποτάμιο δάσος του Ξεροπόταμου περιλαμβάνει είδη, όπως γαύρους, οστρυές, φράξους, φλαμουριές, σκλήθρα, φτελιές, ιτιές, λεύκες και πλατάνια. Στην περιοχή φύονται πολλά ενδιαφέροντα είδη της χλωρίδας, όπως ο κρίνος Lilium martagon, η Atropa bella-donna, το Erythronium dens-canis, η ανεμώνη Anemone nemorosa, το Impatiens noli-tangere, η Aquilegia vulgaris. Άλλα είδη της περιοχής είναι η Veronica anagalloides, το Thalictrum aquilegiifolium, η Knautia orientalis, το γεράνι Geranium macrorrhizum , η Asphodeline taurica , η Caltha palustris, το αγριογαρύφαλλο Dianthus gracilis, η Digitalis viridiflora, ο Myosotis laxa subsp caespitosa, η βιόλα Viola tricolor, ο Umbilicus luteus, η Stellaria nemorum, ο Stachys sylvatica, η Aremonia agrimonoides, το Εquisetum palustre, η Globularia bisnagarica, το Hypericum cerastioides, το Buglossoides purpurocaerulea, το Verbascum glabratum, το Vincetoxicum hirundinaria subsp nivale και οι ορχιδέες Cephalanthera rubra, Epipactis helleborine, Anacamptis morio, Neottia nidus-avis, Limodorum abortivum, Orchis simia και Ophrys mammosa.

Η ορνιθοπανίδα από της πηγές μέχρι και την κοιλάδα του Κομψάτου είναι ιδιαίτερα πλούσια, καθώς ο Ξεροπόταμος κινείται σε μια περιοχή με πλούσια βλάστηση και ελάχιστη όχληση. Από τα αρπακτικά γύρω από το ρέμα πετούν χρυσαετοί, κραυγαετοί, σταυραετοί, φιδαετοί, σφηκιάρηδες, γερακίνες, αετογερακίνες, σαΐνια, διπλοσάινα, ξεφτέρια, πετρίτες, δεντρογέρακα και βραχοκιρκίνεζα. Στα δάση απαντώνται πολλά είδη από δρυοκολάπτες, όπως ο μαύρος δρυοκολάπτης, ο πράσινος δρυοκολάπτης, ο πευκοδρυοκολάπτης, ο μεσαίος δρυοκολάπτη και ο λευκονώτης. Η ορνιθοπανίδα συμπληρώνεται από είδη, όπως νεροκότσυφες, λευκούς πελαργούς, μαυροπελαργούς, μπούφους, κουκουβάγιες, χουχουριστές, τυτούδες, μπεκάτσες, ποταμοσφυριχτές, κούκους, γιδοβύζια, φάσσες, τρυγόνια, φασσοπερίστερα, αλκυόνες, μελισσοφάγους, χαλκοκουρούνες, συκοφάγους, δεντροσταρήθρες, θαμνοψάλτες, γερακότσιχλες, τσίχλες, νεροκελάδες, βουνοσταχτάρες, τρυποφράχτες, πυρροβασιλίσκους, βουνοπαπαδίτσες, λοφιοπαπαδίτσες, δεντροβάτες, αετομάχους, κόρακες, κίσσες, χαβαρόνια, κοκκοθραύστες, φανέτα, λούγαρα, χρυσοτσίχλονα, βουνοτσίχλονα, τσιφτάδες, ψαρόνια, κ.ά.

Από τα αμφίβια εδώ ζούνε είδη, όπως κοινοί τρίτωνες, λοφιοφόροι τρίτωνες, σαλαμάνδρες, κοινοί φρύνοι, πρασινόφρυνοι, κιτρινομπομπίνες, βουνοβάτραχοι, γραικοβάτραχοι και σβελτοβάτραχοι. η ερπετοπανίδα περιλαμβάνει μεσογειακές χελώνες, πρασινόσαυρες, σπάνιες αμμόσαυρες, τοιχογουστέρες, σπιτόφιδα, στεφανοφόρους, εφιούς, θρακικούς λαφιάτες, αγίοφιδα, νερόφιδα, λιμνόφιδα, σαπίτες, σαΐτες και οχιές.

Στα μεγάλα δάση ζούνε υγιείς πληθυσμοί από λύκους, ζαρκάδια και αγριόχοιρους, ενώ στο ρέμα απαντώνται πολλές βίδρες. Άλλα θηλαστικά είναι οι  αγριόγατοι, οι αλεπούδες, οι νυφίτσες, τα δεντροκούναβα, οι σκαντζόχοιροι, οι δασομυωξοί, οι σκίουροι, οι λαγοί και διάφορα είδη νυχτερίδων. Η ιχθυοπανίδα του ρέματος είδη που ζούνε στα ανώτερα σημεία του Κομψάτου, όπως την θρακική μπριάνα (Barbus cyclolepis), την θρακοβελονίτσα (Cobitis strumicae), τον βουλγαρογωβιό (Gobio bulgaricus), το πετροχείλι (Oxynoemacheilus bureschi), την ποταμοσαλιάρα (Salaria fluviatilis) και τον θρακικό ποταμοκέφαλος (Squalius orpheus).