Ένα μεγάλο σε μήκος και δύναμη ρέμα που κινείται σε μία από τις πιο άγριες και παρθένες περιοχές της χώρας μας και προσελκύει πολλά ενδιαφέροντα είδη της πανίδας των ορεινών δασών. Το ρέμα Τσάι γεννιέται στα βόρεια του νομού Ξάνθης και κινείται με κατεύθυνση από τα βόρεια-βορειοδυτικά προς τα νότια-νοτιοανατολικά ώσπου ενώνεται με το ρέμα Μάγδη δημιουργώντας τον μεγάλο ποταμό Κόσυνθο, ο οποίος τα παλαιότερα χρόνια ονομαζόταν και αυτός Τσάι. Οι κύριες πηγές του ρέματος βρίσκονται στις κορυφές Γυφτόκαστρο, Θερμό και Διχάλα της Κούλας, ενώ στα νερά του συμβάλλουν δεκάδες μικρότερα ρέματα. Οι πηγές του βρίσκονται στο Δάσος της Χαϊντούς και από εκεί το ρέμα Τσάι κατεβαίνει περνώντας ανάμεσα από τις κορφές της Ιππαρχίας και της Χαϊντούς, όπου λίγο μετά τη θέση Ασβεστόπουλος, με τους παλιούς νερόμυλους, αποκτάει την κύρια κοίτη του. Στη συνέχεια το ρέμα περνάει δυτικά του υψώματος της Κρανιάς και κάτω από το χωριό Ρεύμα (παλιά ονομασία: Τσάι Μααλέ), όπου ενώνεται με το ρέμα Τίσα που κατεβαίνει από την κορυφή της Κούλας. Από εκεί συνεχίζει προς τα νότια και μετά από λίγα χιλιόμετρα συναντιέται με τον Μάγδη δημιουργώντας τον Κόσυνθο. Το συνολικό μήκος της διαδρομής του ρέματος φτάνει τα 20 χλμ. και στο μεγαλύτερο μέρος του ακολουθείται από παράλληλους δρόμους κάνοντας πολύ εύκολη την επίσκεψη στην κοίτη του. Το ρέμα Τσάι διακρίνεται πέρα από την πλούσια φύση και από πολλά στοιχεία του πομάκικου ορεινού πολιτισμού, όπως νερόμυλους, ντριστέλες, πέτρινα γεφύρια, μαρμάρινες βρύσες και πηγές, παλιά αγροτόσπιτα, καλλιέργειες με παραδοσιακές θημωνιές, κ.ά. Η εξερεύνηση στην περιοχή είναι απλά μαγευτική.

 

Το Τσάι κινείται σε ένα πλούσιο μεικτό δάσος και σε όλη την διαδρομή του στεφανώνεται από ένα πυκνό παραποτάμιο δάσος. Στα ψηλά και κοντά στις πηγές τα δάση αποτελούνται από μαυρόπευκα, οξιές, δασικές πεύκες, ερυθρελάτες, μακεδονικά έλατα και σημύδες, ενώ πιο χαμηλά αρχίζουν να επικρατούν τα δάση των βελανιδιών με λίγα μπαλώματα από τραχείες πεύκες. Το παραποτάμιο δάσος περιλαμβάνει είδη, όπως λεύκες, γαύρους, οστρυές, φράξους, φλαμουριές, σκλήθρα, φτελιές, ιτιές και πλατάνια. Στην περιοχή φύονται πολλά θαυμαστά είδη της χλωρίδας με σημαντικότερα τον κίτρινο κρίνο της Ροδόπης Lilium rhodopaeum, το Geum rhodopaeum, την Anthemis stribrnyi, το Seseli rhodopeum, την σιληνή Silene waldsteinii, την Telekia speciosa, την ανεμώνη Anemone nemorosa, το Impatiens noli-tangere, την Aquilegia vulgaris και τον κρίνο Lilium martagon. Άλλα είδη είναι το Thalictrum aquilegiifolium, η Orthilia secunda, η Caltha palustris, η Ajuga reptans, το Chrysosplenium alternifolium, η Gentiana asclepiadea, η βιόλα Viola tricolor, ο Galeopsis tetrahit, η Stellaria nemorum, το Geum rivale, ο Stachys sylvatica, η Aremonia agrimonoides, η Achillea setacea, η σιληνή Silene subconica, το Atocion lerchenfeldianum, το Buglossoides purpurocaerulea και οι ορχιδέες Epipactis helleborine, Anacamptis morio, Neottia nidus-avis, Dactylorhiza cordigera και Orchis simia.

 

Στην ορνιθοπανίδα της περιοχής περιλαμβάνονται πολλά θαυμαστά είδη των δασών της Βόρειας Ευρώπης, όπως ο αγριόκουρκος, η δασόκοτα, η σπουργιτόγλαυκα, ο καρυοθραύστης και ο αιγωλιός. Από τα αρπακτικά γύρω από το ρέμα πετούν χρυσαετοί, σταυραετοί, φιδαετοί, γερακίνες, σαΐνια, διπλοσάινα, σφηκιάρηδες, ξεφτέρια, πετρίτες, δεντρογέρακα και βραχοκιρκίνεζα. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το γεγονός ότι στα γύρω δάση απαντώνται και τα δέκα είδη δρυοκολάπτη που ζούνε στη χώρα μας με σημαντικότερα τον μαύρο δρυοκολάπτη, τον τριδάχτυλο δρυοκολάπτη και τον σταχτή δρυοκολάπτη. Η ορνιθοπανίδα συμπληρώνεται από μπεκάτσες, κούκους, μπούφους, γκιώνηδες, κουκουβάγιες, χουχουριστές, τυτούδες, γιδοβύζια, φάσσες, τρυγόνια, φασσοπερίστερα, αλκυόνες, μελισσοφάγους, χαλκοκουρούνες, νεροκότσυφες, θαμνοψάλτες, γερακότσιχλες, τσίχλες, τρυποφράχτες, κοκκινοτσιροβάκους, πυρροβασιλίσκους, σπάνιες λοφιοπαπαδίτσες, βουνοπαπαδίτσες, δεντροβάτες, σταυρομύτες, πύρρουλες, κοκκοθραύστες, φανέτα, λούγαρα, χρυσοτσίχλονα, βουνοτσίχλονα, τσιφτάδες, κ.ά.

Η πανίδα των αμφίβιων αποτελείται από κοινούς τρίτωνες, λοφιοφόρους τρίτωνες, σαλαμάνδρες, φρύνους, πρασινόφρυνους, κιτρινομπομπίνες, σπάνιους βουνοβάτραχους, δεντροβάτραχους, γραικοβάτραχους και σβελτοβάτραχους. Από τα ερπετά στην περιοχή ζούνε μεσογειακές χελώνες, κονάκια, πρασινόσαυρες, αμμόσαυρες, τοιχογουστέρες, σπιτόφιδα, στεφανοφόροι, εφιοί, θρακικοί λαφιάτες, αγίοφιδα, νερόφιδα, λιμνόφιδα, σαπίτες, σαΐτες και οχιές.

Τα θηλαστικά στην περιοχή αποτελούνται από πολλά θαυμαστά είδη των δασών.  Στα ψηλά και στο Δάσος της Χαϊντούς ζούνε ακόμα λίγες αρκούδες, ενώ πιο κοινοί είναι οι λύκοι. Σε μεγάλους αριθμούς συναντάει κανείς τα ζαρκάδια, ενώ σε όλο το μήκος του ρέματος ζούνε οι βίδρες. Η πανίδα των θηλαστικών συμπληρώνεται με αγριόγατους, αγριόχοιρους, αλεπούδες, νυφίτσες, δεντροκούναβα, δασομυωξούς, σκίουρους, λαγούς και πολλά είδη νυχτερίδων. Η ιχθυοπανίδα του ρέματος περιλαμβάνει πολλά από τα είδη του Κόσυνθου, όπως η θρακική μπριάνα (Barbus cyclolepis), η θρακοβελονίτσα (Cobitis strumicae), ο βουλγαρογωβιός (Gobio bulgaricus), το πετροχείλι (Oxynoemacheilus bureschi), η ποταμοσαλιάρα (Salaria fluviatilis) και ο ποταμοκέφαλος Θράκης (Squalius orpheus).