Ένα από τα ομορφότερα ρέματα της ορεινής Ελλάδας που στη πορεία του αλλάζει μορφές και διασχίζει υπέροχα δάση και υποαλπικά τοπία στα ψηλά των Γρεβενών. Το Σμιξιώτικο ρέμα δημιουργείται στα ανατολικά της Βασιλίτσας από τα χιόνια και τις πηγές των κορυφών του βουνού κοντά στα δυτικά σύνορα του νομού Γρεβενών με τον νομό Ιωαννίνων. Περνάει λίγες δεκάδες μέτρα νότια του βλάχικου χωριού της Σμίξης και βγαίνει στα Μεντάνια του Τέγου, όπου συναντάει τον ασφαλτόδρομο. Από εκεί κατεβαίνει ανάμεσα στις κορφές του Προφήτη Ηλία και της Μπάλνας και λίγο μετά συναντάει το ρέμα Κάτω Ίσιωμα. Στη συνέχεια εισέρχεται στο μικρό φαράγγι της Τσούργιακας, ή αλλιώς στη θέση Στόμιο Αετιάς, όπου βρίσκεται το υδροηλεκτρικό φράγμα της Αετιάς και στη συνέχεια κινείται βόρεια του χωριού της Αλατόπετρας, όπου και εκβάλλει στο μεγάλο Δοτσικιώτικο ρέμα. Στο σημείο αυτό στέκεται και ένα όμορφο πέτρινο γεφύρι που δίκαια διεκδικεί τον τίτλο του γεφυριού με τις περισσότερες ονομασίες. Λέγεται γεφύρι Νιδρούζι ή Πρόσβορου ή Αλατόπετρας ή Γκαβού ή Παλιόμυλου. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό που κάνει το Σμιξιώτικο ρέμα ιδανικό για εξερεύνηση είναι ότι στα μόλις 12 χιλιόμετρα της πορείας του μπορεί κανείς να γνωρίσει όλες τις μορφές, αλλά και και τους βιοτόπους, που μπορεί να πάρει ένα ρέμα των βουνών. Παράλληλα οι χωματόδρομοι και τα μονοπάτια που ακολουθούν το ρέμα κάνει πολύ εύκολη την προσέγγιση του στο μεγαλύτερο τμήμα της πορείας του. Έτσι στα ψηλά και λίγο κάτω από τις κορφές της Βασιλίτσας μπορεί κανείς να δει τις δεκάδες πηγές και τα μικρά ρυάκια που συμβάλλουν νότια της Σμήξης σε έναν υδάτινο κορμό. Στα Μαντάνια Τέγου το ρέμα ανοίγει σε ένα τοπίο με ορεινά λιβάδια και λίγο μετά η κοίτη του πλαταίνει προσομοιάζοντας με κοίτη χειμάρρου. Στο φαράγγι της Τσούργιακας και στο φράγμα υπάρχει ένα μικρό λιμνίο και ο περίφημος καταρράκτης της Τσούργιακας και αμέσως μετά το ρέμα γίνεται απότομο καθώς περνάει από τα στενά του φαραγγιού. Στο τέλος του το Σμιξιώτικο έχει την τυπική μορφή ενός ορεινού ρέματος που εκβάλλει σε ένα παρόμοιο ρέμα. Τα γύρω δάση που στεφανώνουν το ρέμα είναι πανέμορφα και το πέτρινο γεφύρι προσθέτει το απαραίτητο στοιχείο του ορεινού λαϊκού πολιτισμού κάνοντας τη βόλτα σας αξέχαστη.

Το Σμιξιώτικο ρέμα διανύει μια μεγάλη υψομετρική διαφορά και έτσι περνάει μέσα από διάφορους τύπους βλάστησης. Στα ψηλά επικρατούν τα υποαλπικά λιβάδια με τα πολλά διάσπαρτα ρόμπολα που δίνοιυν τη θέση τους στις οξιές και τα μαυρόπευκα. Ακολουθούν τα μεικτά δάση φυλλοβόλων με διάφορα είδη βελανιδιάς, σφενδάμια, φτελιές, ιτιές, ενώ σε διάφορα σημεία απλώνονται μικρές ορεινές κοιλάδες και ανοίγματα με καλλιέργειες. Στην περιοχή συναντώνται πολλά ενδιαφέροντα είδη της χλωρίδας, όπως η Pinguicula crystallina hirtiflora, η Aquilegia vulgaris, η Bornmuellera baldaccii, το Allium phthioticum, η Digitalis grandiflora, η Primula veris, η Armeria canescens, η Linaria vulgaris, η Gentiana verna balcanica, ο κρίνος Lillium chalcedonicum, το Lythrum salicaria, η καμπανούλα Campanula glomerata, ο νάρκισσος Narcissus poeticus radiiflorus, η Pyrola chlorantha, το αγριογαρύφαλλο Dianthus giganteus, η Anemone nemorosa, η βιόλες Viola dukadjinica και V. reichenbachiana, η σιληνή Silene haussknechtii, η Lysimachia vulgaris και οι ορχιδέες Epipactis helleborine, Corallorhiza trifida, Dactylorhiza sambucina, Orchis pallens, O. mascula, O. pinetorum και Ophrys helenae.

 

Από την άποψη της ορνιθοπανίδας η περιοχή είναι σημαντική λόγω της περιστασιακής παρουσίας του σπάνιου ασπροπάρη, ενώ εδώ αναπαράγονται μαύροι πελαργοί. Από τα υπόλοιπα αρπακτικά πάνω από το ρέμα πετούν χρυσαετοί, φιδαετοί, σφηκιάρηδες, γερακίνες, πετρίτες, σαΐνια, διπλοσάινα, ξεφτέρια, βραχοκιρκίνεζα, δεντρογέρακα, μπούφοι και χουχουριστές. Η περιοχή είναι σημαντική για τους δρυοκολάπτες με πολλά είδη, όπως ο μαύρος δρυοκολάπτης, ο πράσινος δρυοκολάπτης, ο πευκοδρυοκολάπτης, ο μεσαίος δρυοκολάπτης και ο βαλκανικός δρυοκολάπτης. Άλλα πουλιά που ζούνε κοντά στο ρέμα είναι ο νεροκότσυφας, η φάσσα, η γυδοβυζάχτρα, ο δεντροβάτης, ο αετομάχος, η καστανοπαπαδίτσα, ο πυρροβασιλίσκος, ο δεντροτσοπανάκος, η γερακότσιχλα, η τσίχλα, ο κοκκοθραύστης, η σταχτοσουσουράδα, η ελατοπαπαδίτσα, το βουνοτσίχλονο, κ.ά.

Από τα αμφίβια στη περιοχή ζούνε αλπικοί τρίτωνες, σαλαμάνδρες, κιτρινομπομπίνες, φρύνοι, σβελτοβάτραχοι και γραικοβάτραχοι. Η ερπετοπανίδα περιλαμβάνει είδη όπως, πρασινόσαυρες, κονάκια, τοιχογουστέρες, στεφανοφόρους, σαΐτες, νερόφιδα και οχιές. Εδώ ζούνε αρκούδες, ενώ τα ψηλά της Βασιλίτσας είναι πέρασμα για τους λύκους. Άλλα θηλαστικά είναι οι αγριόγατοι, τα ζαρκάδια, οι αγριόχοιροι, οι αλεπούδες, οι ασβοί, τα δασοκούναβα, οι σκίουροι, οι δεντρομυωξοί και οι λαγοί. Στο Σμιξιώτικο ρέμα ζούνε υγιείς πληθυσμοί από βίδρες. Η ιχθυοπανίδα του ρέματος περιλαμβάνει την ιονική πέστροφα (Salmo farioides), τον σύρτη (Chondrostoma vardarense), την ποταμοσαλιάρα (Salaria fluviatilis) και τη  ιριδίζουσα πέστροφα (Oncorhynchus mykiss) που έχει ξεφύγει από τα ιχθυοτροφεία στα πιο ανατολικά των Γρεβενών. Στα χαμηλά απαντάται και ένα σπάνιο είδος ορθόπτερου, η μικρή ακρίδα του είδους Tetrix tuerki.