Ένα από τα πιο όμορφα, άγρια και απάτητα σε πολλά σημεία του, φαράγγια, που ενώνει δύο μεγαλόπρεπους  ορεινούς όγκους στην καρδιά της Πίνδου. Το φαράγγι του Σταυραετού αναφέρεται συχνά και ως φαράγγι Χρούσια από την ονομασία του ποταμού που τρέχει στη κοίτη του. Ο Χρούσιος είναι η δεύτερη ονομασία του Μολοσσού, του μυθολογικού γενάρχη των βασιλιάδων της Ηπείρου, ο οποίος ήταν γιος του Νεοπτόλεμου κι εγγονός του Αχιλλέα. Μία ακόμα, τοπική, ονομασία είναι Μπόζιας. Το φαράγγι βρίσκεται στα νοτιοανατολικά του νομού Ιωαννίνων, σε μια από τις πιο παρθένες περιοχές της Ελλάδας και ενώνει δύο μεγάλα βουνά ενώ παράλληλα χωρίζει δύο παραδοσιακά χωριά. Στα βόρεια του υψώνεται το επιβλητικό Περιστέρι (Λάκμος) και η κορυφή Μέγας Τράπος στα 2.240 μέτρα, στα ανατολικά του βρίσκεται το διάσελο του Μπάρου με την κορυφή Τσούμα Πλαστάρι στα 2.191 μέτρα και η κορυφή Καταραχιάς στα 2.280 μέτρα που ενώνουν το Περιστέρι με τα Τζουμέρκα. Στα νοτιοανατολικά του υψώνεται η ραχοκοκκαλιά της Κακαρδίτσας (2.298 μέτρα) που αποτελεί τον βορειότερο ορεινό όγκο των Τζουμέρκων. Στις πλαγιές που χωρίζει το φαράγγι είναι χτισμένα δύο από τα ομορφότερα χωριά της ορεινής Ελλάδας, τα βλαχοχώρια Συρράκο και Καλαρρύτες. Ο ποταμός Χρούσιος -ο οποίος στους χάρτες αναφέρεται ως Καλαρρύτικο ρέμα- που διασχίζει το φαράγγι, γεννιέται στις κορφές Κουρκούμπετα, Τσούμα και Σουφλομύτη του Περιστερίου. Από εκεί κατεβαίνει προς τα νότια και μετά από 3,5 χλμ. συναντά το ρέμα Ξερολάγκαδο ενώ λίγο μετά μπαίνει μέσα στο φαράγγι. Το σχήμα του φαραγγιού διαγράφει ένα οφιοειδές S και στο τέλος του (μετά από περίπου 9 χλμ.) ο ποταμός συναντά το μεγάλο Μελισσουριώτικο ρέμα. Μαζί κατεβαίνουν προς τα δυτικά, όπου μετά από λίγα χιλιόμετρα τα νερά εκβάλλουν στον μεγάλο Άραχθο ποταμό. Το τμήμα του φαραγγιού που ονομάζεται Σταυραετός είναι αυτό που βρίσκεται ανάμεσα στα δύο χωριά και απλώνεται σε ένα μήκος 4 χλμ. Υπέροχα μονοπάτια που περνάνε δίπλα από καταρράκτες, λιμνούλες, πέτρινα γεφύρια και παλιούς νερόμυλους διασχίζουν, κάθετα και παράλληλα, το φαράγγι σε ένα μαγευτικό τοπίο, όπου η άγρια φύση βρίσκεται στα καλύτερα της.

Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της βλάστησης στην περιοχή είναι η μεγάλη ποικιλία από δέντρα, κάτι που το φθινόπωρο αποτυπώνεται σε μια πανδαισία χρωμάτων. Ο πεζοπόρος θα συναντήσει διάφορα είδη βελανιδιών, πικροκαστανιές, αγριοκερασιές, πλατάνια, φουντουκιές, φλαμουριές, κουτσουπιές, κουμαριές και άλλα δέντρα. Η βλάστηση γύρω από το ποτάμι είναι ιδιαίτερα πυκνή σε σημείο που πολλές φορές γίνεται αδιάβατη και χρειάζεται μια σχετική προσοχή στην εξερεύνηση. Στα κάθετα βράχια του φαραγγιού και δίπλα από τις όχθες βγαίνουν πολλά θαυμαστά είδη της χλωρίδας της Πίνδου. Από αυτά ξεχωρίζουν ο λευκός κρίνος Lilium candidum, η Athamanta macedonica, η ίριδα Iris sintenisii, η Malcolmia orsiniana angulifolia, η σιληνή Silene ungeri, ο γάλανθος Galanthus reginae οlgae vernalis, η Aubrieta scardica και η φριτιλάρια Fritillaria thessala. Άλλα πιο κοινά είδη είναι το Buglossoides purpurocaerulea, η καμπανούλα Campanula versicolor, η Lysimachia atropurpurea, η Putoria calabrica, το Sedum dasyphyllum, το Teucrium scordium scordioides, το Sedum acre, η Prunella vulgaris, το Tussilago farfara, η Lysimachia punctata, η βιόλα Viola odorata, ενώ στην περιοχή βγαίνουν και πολλά είδη ορχιδεών, όπως οι Epipactis helleborine, E. subclausa, Gymnadenia conopsea, Cephalanthera rubra, C. damasonium, Himantoglossum caprinum, Neottia ovata, Dactylorhiza saccifera, Ophrys epirotica, O. helenae και O. apifera.

Το φαράγγι είναι δύσβατο και εδώ μπορεί κανείς να συναντήσει πολλά σπάνια είδη της ορνιθοπανίδας που βρίσκουν την κατάλληλη προστασία. Παλιότερα στην περιοχή φωλιάζανε σπάνιοι ασπροπάρηδες και όρνια. Σήμερα πάνω από το φαράγγι πετάνε πολλά θαυμαστά αρπακτικά που έρχονται από τις ψηλές βουνοκορφές, όπως μεγαλόπρεποι χρυσαετοί, σπάνιοι γερακαετοί, φιδαετοί, γερακίνες, σφηκιάριδες, πετρίτες, ξεφτέρια, σαΐνια, βραχοκιρκίνεζα, χουχουριστές και μπούφοι. Στην περιοχή φωλιάζουν λίγα ζευγάρια από σπάνιους μαύρους πελαγρούς.  Άλλα είδη που θα συναντήσει κανείς είναι οι νεροκότσυφες, οι πετροπέρδικες, οι φάσσες, οι κούκοι, οι πράσινοι δρυοκολάπτες, οι βαλκανικοί δρυοκολάπτες, τα βραχοχελίδονα, τα μιλτοχελίδονα, οι σταχτοσουσουράδες, οι τρυποφράχτες, οι θαμνοψάλτες, τα αηδόνια, οι σταχτοπετρόκληδες, οι γερακότσιχλες, οι θαμνοτσιροβάκοι, οι χρυσοβασιλίσκοι, οι δρυομυγοχάφτες, οι γαλαζοπαπαδίτσες, οι καστανοπαπαδίτσες, οι αιγίθαλοι, οι δεντροτσοπανάκοι, οι δεντροβάτες, οι αετομάχοι, οι κίσσες, οι κάργιες και τα κοράκια.

Τα αμφίβια που θα συναντήσει κανείς εδώ είναι οι σαλαμάνδρες, οι κιτρινομπομπίνες, οι κοινοί φρύνοι και οι γραικοβάτραχοι. Η ερπετοπανίδα αποτελείται από μεσογειακές χελώνες, τοιχογουστέρες, τρανόσαυρες, στεφανοφόρους, σαΐτες, νερόφιδα, λαφίατες του Ασκληπιού, σπιτόφιδα, δεντρογαλιές και οχιές. Στο φαράγγι συχνά κατεβαίνουν αρκούδες, ενώ περιστασιακά στη γύρω περιοχή εμφανίζονται και οι λύκοι. Στην πυκνή βλάστηση ζούνε ζαρκάδια, αγριόγατοι, αλεπούδες, ασβοί, κουνάβια, νυφίτσες, σκίουροι, δεντρομυωξοί και λαγοί, ενώ στη κοίτη του ποταμού κυνηγάνε ακόμα οι βίδρες. Η ιχθυοπανίδα περιλαμβάνει είδη, όπως χέλια (Anguilla anguilla), πελοποννησιακές μπριάνες (Barbus peloponnesius), στρωσίδια (Luciobarbus albanicus), ψευδορασμπόρες (Pseudorasbora parva), ιονικές πέστροφες (Salmo farioides) και λιάρες (Telestes pleurobipunctatus).

(φωτ. τοπίων: Ηρακλής Μήλας)