Ο Αλιάκμονας, ο μεγάλος ελληνικός ποταμός, συγκεντρώνει στη κοίτη του τα νερά των βουνών της Δυτικής και Κεντρικής Μακεδονίας, δίνοντας ζωή σε ένα μεγάλο τμήμα της χώρας μας, πριν εκβάλλει στον Θερμαϊκό. Το αρχαίο όνομα Αλιάκμων προέρχεται από το «άλς» (άλας, θάλασσα) και από το «άκμων» (αμόνι). Η ελληνική μυθολογία κατατάσσει τον Αλιάκμονα στους θεούς-ποταμούς, γιο του Ωκεανού και της Τηθύος. Ο ρωμαίος Πλίνιος αναφέρει ότι «...όσοι θέλουν να έχουν λευκά πρόβατα, τα οδηγούν για νερό στον Αλιάκμονα...». Η τούρκικη ονομασία του ποταμού ήταν Iντζέ-καρά που σημαίνει ψηλός και μαύρος και η σλάβικη ονομασία Μπίστριτσα που σημαίνει γρήγορο ποτάμι. Ο Αλιάκμονας είναι ο μεγαλύτερος σε μήκος ποταμός της Ελλάδας, που πηγάζει και κινείται σε ελληνικό έδαφος, με ένα μήκος 300 χιλιομέτρων, ενώ και η λεκάνη απορροής του είναι η μεγαλύτερη στην Ελλάδα φτάνοντας τα 7.517 τ.χλμ. Οι πηγές του ποταμού βρίσκονται στο Γράμμο, ενώ μέσα του συμβάλλουν πολλά ρέματα και ποταμοί που έρχονται από το Βίτσι, το Βόιο, το Άσκιο, το Μαυροβούνι, τα Χάσια, τον Βούρινο, τα Καμβούνια, το Βέρμιο και τα Πιέρια. Ο ποταμός γεννιέται στα βόρεια του νομού Καστοριάς και κινείται, ανάμεσα στους παραπάνω ορεινούς όγκους, στους νομούς Καστοριάς, Κοζάνης, Γρεβενών, Ημαθίας και Πιερίας σε μια κατεύθυνση από τα δυτικά προς τα ανατολικά. Κύριοι παραπόταμοι του Αλιάκμονα είναι ο Λαδοπόταμος Κορεστείων, ο Γράμμος, το ρέμα Γκιόλι, ο Στραβοπόταμος, η Πραμόριτσα, ο Γρεβενίτης, ο Βενέτικος, ο Τριπόταμος της Βέροιας και ο Αλμωπαίος της Πέλλας. Στον Αλιάκμονα έχουν κατασκευαστεί τέσσερα φράγματα (Σφηκιάς, Πολυφύτου, Ασωμάτων και Αγίας Βαρβάρας) για την άρδευση μιας τεράστιας γεωργικής έκτασης που φθάνει τα 1.300.000 στρέμματα, ενώ στον νομό Κοζάνης έχει δημιουργηθεί πάνω στη κοίτη του ποταμού η μεγάλη και όμορφη τεχνητή λίμνη Πολυφύτου. Οι εκβολές του Αλιάκμονα βρίσκονται κοντά στις εκβολές του Γαλλικού, του Λουδία και του Αξιού, στον Θερμαΐκό κόλπο, δημιουργώντας το τεράστιο εκβολικό σύστηματα του Γ.Α.Λ.Α.

Τα παρόχθια δάση του Αλιάκμονα, ανάλογα με το υψόμετρο, αποτελούνται από σκλήθρα, ιτιές, λεύκες, φράξους, πλατάνια, σφενδάμια, φτελιές, καραγάτσια, λυγαριές και αλμυρίκια, ενώ στο μεγαλύτερο μήκος του περνάει από μεγάλα δάση βελανιδιών. Γύρω από το ποτάμι μπορεί κανείς να συναντήσει πολλά είδη φυτών των ποταμών της Μακεδονίας. Η υδροχαρής βλάστηση περιλαμβάνει είδη, όπως την Salvinia natans, τον Carex acuta, την Trapa nutans, τον ποταμογείτονα Potamogeron nodosus, το Myriophyllum spictatum, τον Petasites hybridus, το Lythrum salicaria, την σαλικόρνια Sarcocornia perennis και την κίτρινη ίριδα Iris pseudacorus. Άλλα είδη που ξεχωρίζουν είναι η Actaea spicata, η Scutellaria columnae, το κολχικό Colchicum confusum, ο Stachys scardica, το Delphinium fissum, το Anthericum liliago, η Digitalis grandiflora, ο Erigeron acer, η ίριδα Iris sintenisii, η Primula vulgaris, η Cymbalaria microcalyx, η Calystegia sylvatica, η Agrimonia eupatoria, η Silene atropurpurea και οι ορχιδέες Cephalanthera damasonium, Epipactis helleborine, Spiranthes spiralis, Himantoglossum jankae, Dactylorhiza saccifera, Orchis purpurea, Ophrys apifera, O. zeusii, O. epirotica, κ.ά.

Η ορνιθοπανίδα της περιοχής είναι πολύ πλούσια σε όλο το μήκος του ποταμού. Στα ψηλά σημεία και στα ρέματα που συμβάλλουν στον Αλιάκμονα, μόνιμη είναι η παρουσία από σταχτοσουσουράδες και νεροκότσυφες. Από τα αρπακτικά μπορεί κανείς να συναντήσει θαλασσαετούς, στικταετούς, βασιλαετούς, κραυγαετούς, τσίφτηδες, φιδαετούς, σφηκιάρηδες, γερακίνες, λιβαδόκιρκους, καλαμόκιρκους, σαΐνια, ξεφτέρια, πετρίτες, νανογέρακα, κιρκινέζια, μπούφους, νανόμπουφους, χουχουριστές και κουκουβάγιες. Τα λιμναία τμήματα στα φράγματα συγκεντρώνουν είδη, όπως κορμοράνους, λαγγόνες, σταχτοτσικνιάδες, λευκοτσικνιάδες, πορφυροτσικνιάδες, νυχτοκόρακες, σκουφοβουτηχτάρια, νανοβουτηχτάρια, σφυριχτάρια, χουλιαρόπαπιες, κ.ά. Κοντά στις εκβολές του ποταμού καταφθάνουν τουρλίδες, μαυροκέφαλοι γλάροι, καλαμοκανάδες, στρειδοφάγοι, χαλκόκοτες, ποταμογλάρονα, γελογλάρονα, νεροχελίδονα, χουλιαρομύτες, κρυπτοτσικνιάδες, αβοκέτες, κιρκίρια, βαρβάρες, κ.ά. Άλλα σημαντικά πουλιά που μπορεί κανείς να συναντήσει στον Αλιάκμονα είναι ο λευκός πελαργός, η χαλκοκουρούνα, η αλκυόνη, ο κούκος, ο μελισσοφάγος, η υφάντρα, το αηδόνι, ο αετομάχος, η κίσσα, η σχοινοποταμίδα και η τσιχλοποταμίδα.

Η ερπετοπανίδα περιλαμβάνει είδη, όπως σαλαμάνδρες, γραικοβάτραχους, βαλκανοβάτραχους, φρύνους, πρασινόφρυνους, κονάκια, πρασινόσαυρες, τρανόσαυρες, σαύρες της Ρούμελης, τοιχογουστέρες, νερόφιδα, λιμνόφιδα, σαΐτες, λαφιάτες, δεντρογαλιές και οχιές. Στα πυκνά δάση που περιβάλλουν τον Αλιάκμονα ζούνε μεγάλα θηλαστικά, όπως αρκούδες και λύκοι. Η πανίδα συμπληρώνεται με αγριόγατους, αγριόχοιρους, νυφίτσες, κουνάβια, ασβούς, αλεπούδες, λαγούς, δασομυωξούς, δεντρομυωξούς και σκίουρους. Τέλος, σε όλο το μήκος του ποταμού ζούνε βίδρες και μυοκάστορες.

Η ιχθυοπανίδα του ποταμού περιλαμβάνει περίπου 29 είδη ψαριών. Μερικά από αυτά είναι το ευρωπαϊκό τσιρωνάκι (Alburnoides bipunctatus), η μακεδονική μπριάνα (Barbus macedonicus), ο βίνος (Barbatula barbatula), ο σύρτης (Chondrostoma vardarense), η μακεδονική βελονίτσα (Cobitis vardarensis), η τούρνα (Esox lucius), ο βουλγαροκωβιός (Gobio bulgaricus), το μαυροτσιρώνι (Pachychilon macedonicum), η χρυσοβελονίτσα (Sabanejewia balcanica), το βαβούκι (Rhodeus meridionalis), το μυλωνάκι (Romanogobio elimeius), ο ποντοπυγόστεος (Pungitius platygaster), η ποταμοσαλιάρα (Salaria fluviatilis), το τσιρώνι (Rutilus rutilus), το θεσσαλόσιρκο (Alburnus thessalicus), η ιονική πέστροφα (Salmo farioides) και η πέστροφα Πελαγονίας (Salmo pelagonicus).