Ο Αξιός είναι ένα από τα μεγαλύτερα ποτάμια των Βαλκανίων που διασχίζει κάθετα την Κεντρική Μακεδονία και εκβάλλει στον Θερμαϊκό δημιουργώντας μαζί με τρεις ακόμα μεγάλους ποταμούς ένα μεγαλόπρεπο δέλτα. Ο κύριος κλάδος του ποταμού πηγάζει από την οροσειρά του Σκάρδου στα σύνορα μεταξύ Κοσσυφοπεδίου, Αλβανίας και Π.Γ.Δ.Μ. και διέρχεται κάθετα όλο το έδαφος της τελευταίας, ενώ στο διάβα του δέχεται νερά από δεκάδες ακόμα ποταμούς. Το μήκος του φτάνει τα 380 χλμ., από τα οποία μόνο 76 χλμ. κυλάνε στην Ελλάδα, το πλάτος του κυμαίνεται από 50 έως 600 μέτρα και το βάθος του φτάνει μέχρι και τα 4 μέτρα. Εισέρχεται στη χώρα μας στο ύψος της Ειδομένης και σε μια κάθετη πορεία διασχίζει τη Μακεδονία, δημιουργώντας μεγάλες πεδιάδες πριν εκβάλλει στο Θερμαϊκό κόλπο. Μεγάλος παραπόταμος του, εντός του εδάφους της Π.Γ.Δ.Μ., είναι ο Εριγών, ενώ στη χώρα μας στα νερά του συμβάλλουν o Σείριος, το Μέγα Ρέμα, το ρέμα Βούρκου, το Αγιάκι και πολλά ακόμα ρέματα. Το Δέλτα του Αξιού είναι πολύ κοντά στις εκβολές του Γαλλικού, του Λουδία και του Αλιάκμονα, δημιουργώντας το περίφημο Γ.Α.Λ.Α., ένα από τα σημαντικότερα εκβολικά συστήματα της Ευρώπης, το οποίο και αποτελεί πλέον Εθνικό Πάρκο της Ελλάδας.  

Τα ομηρικά ονόματα του Αξιού είναι «βαθυδίνης» και «ευρυρρέοντας», αυτός δηλαδή που δημιουργεί βαθιές δίνες και έχει μεγάλη παροχή νερού. Η ονομασία Αξιός έχει μακεδονική ρίζα από το «αξός» που σημαίνει δασώδης, και αναφέρεται στα πυκνά παρόχθια δάση του ποταμού, ενώ υπήρξε γνωστός και με τις αρχαίες παραφθορές Αξειός και Ναξειός. Η άλλη διάσημη ονομασία του ποταμού είναι Βαρδάρης, από το Βαρντάρ όπως αποκαλέιται στην Π.Γ.Δ.Μ. Στη χώρα μας Βαρδάρης ονομάζεται ο κρύος, βορειοδυτικός άνεμος που κατεβαίνει κατά μήκος της κοιλάδας του ποταμού. Το όνομα Βαρδάρης είναι μεσαιωνικό και προέρχεται από τη φυλή των Βαρδάρων, που εγκαταστάθηκε στη περιοχή τον 7ο αιώνα και αφομοιώθηκαν γρήγορα από τους ντόπιους πληθυσμούς, ενώ ιστορικά η κοιλάδα του Αξιού ήταν η κύρια διάβαση εισόδου για κάθε βόρεια επιδρομή προς τη χώρα μας.

Σε όλη του την διαδρομή ο ποταμός δημιουργεί πλούσια παρόχθια δάση από υδροχαρείς ιτιές, σκλήθρα, φραξούς, λεύκες, πλατάνια, γαύρους, φτελιές, καραγάτσια και αλμυρίκια. Στους διάφορους βιότοπους του Αξιού έχουν καταγραφεί περισσότερα από 500 χλωρίδας. Η υδρόβια και υδροχαρής βλάστηση περιλαμβάνει διάφορα είδη, όπως την Salvinia natans, τον Carex acuta, την Trapa nutans, τους ποταμογείτονες Potamogeron nodosus, P. natans και P. perfoliatus, το Myriophyllum spictatum, τις σαλικόρνιες Sarcocornia perennis και S. fruticosa και την κίτρινη ίριδα Iris pseudacorus. Σημαντικά φυτά που αναπτύσσονται κατά μήκος και κοντά στις εκβολές είναι η βιόλα Viola riviniana, η Digitalis grandiflora, η Calystegia sylvatica, το Lythrum salicaria, η Aristolochia longa, η Ajuga chamaepitys, το Cyclamen hederifolium, το κρινάκι Pancratium maritimum, το Limonium bellidifolium, κ.ά.

Ο Αξιός και ιδιαίτερα το δέλτα του είναι μία από τις σημαντικότερες περιοχές για την ορνιθοπανίδα της Ευρώπης. Στη περιοχή έχουν καταγραφεί 295 είδη από τα οποία τα 106 φωλιάζουν εδώ. Οι εκβολές του ποταμού είναι ένα από τα διασημότερα σημεία ορνιθοπαρατήρησης στην Ελλάδα. Από τα αρπακτικά πτηνά συναντά κανείς θαλασσαετούς, στικταετούς, βασιλαετούς, κραυγαετούς, τσίφτηδες, σφηκιάρηδες, σαΐνια, φιδαετούς, γερακίνες, ξεφτέρια, πετρίτες, νανογέρακα, κιρκινέζια, βαλτόμπουφους, μπούφους, νανόμπουφους,  χουχουριστές και κουκουβάγιες. Οι εκβολές δημιουργούν ένα πλήθος διαφορετικών βιοτόπων στους οποίους απαντώνται είδη, όπως αγκαθοκαλημάνες, τουρλίδες, βαλτόκιρκοι, καλαμόκιρκοι, μαυροκέφαλοι γλάροι, φοινικόπτερα, κορμοράνοι, λαγγόνες, καλαμοκανάδες, στρειδοφάγοι, χαλκόκοτες, πορφυροτσικνιάδες, ποταμογλάρονα, γελογλάρονα, νεροχελίδονα, αργυροπελεκάνοι, χουλιαρομύτες, λευκοί πελαργοί, αργυροτσικνιάδες, νυχτοκόρακες, κρυπτοτσικνιάδες, αβοκέτες, σφυριχτάρια, κιρκίρια, χουλιαρόπαπιες, βαρβάρες, κ.ά. Άλλα σημαντικά πουλιά που μπορεί κανείς να συναντήσει στον Αξιό είναι η χαλκοκουρούνα, η αλκυόνη, ο κούκος, ο μελισσοφάγος, η υφάντρα, το αηδόνι, το κουφαηδόνι, η σχοινοποταμίδα και η τσιχλοποταμίδα. Ο Αξιός υπήρξε στο παρελθόν μία από τις σημαντικότερες περιοχές διαχείμασης της λεπτομύτας, ενός εξαιρετικά σπάνιου παρυδάτιου πτηνού που θεωρείται πλέον εξαφανισμένο.
 
Τα αμφίβια αντιπροσωπεύονται από είδη όπως, ο κοινός τρίτωνας, η σαλαμάβδρα, ο φρύνος, ο πρασινόφρυνος, ο δεντροβάτραχος, ο λιμνοβάτραχος και ο σβελτοβάτραχος. Η ερπετοπανίδα περιλαμβάνει είδη, όπως ποταμοχελώνες, βαλτοχελώνες, γραικοχελώνες, μεσογειακές χελώνες, πρασινόσαυρες, τοιχογουστέρες, τυφλίτες, νερόφιδα, λιμνόφιδα, σπιτόφιδα, αγιόφιδα, δεντρογαλιές, σαΐτες, λαφιάτες και οχιές. Τα θηλαστικά επίσης περιλαμβάνουν πολλά και σπάνια είδη. Στα γύρω λιβάδια απαντώνται οι σπάνιοι σπερμόφιλοι και στο ποτάμι ζούνε πολλές βίδρες και μυοκάστορες. Στα ψηλά και στους λόφους ζούνε λύκοι και αγριόγατες και η πανίδα των θηλαστικών συμπληρώνεται από λαγούς, αλεπούδες, αγριόχοιρους, ασβούς, κουνάβια, νυφίτσες, δασομυωξούς, μυγαλές, δεντρομυωξούς, κ.ά. Κοντά στις εκβολές του ποταμού στην Κερκίνη υπάρχουν νεροβούβαλοι, αλλά και μικρά κοπάδια άγριων αλόγων.

Η ιχθυοπανίδα του ποταμού είναι από τις πλουσιότερες στην Ελλάδα και περιλαμβάνει 37 είδη, από τα οποία ξεχωρίζουν ο ποντοπυγόστεος (Pungitius platygaster), η μακεδονική βελονίτσα (Cobitis vardarensis), η μακεδονική μπριάνα (Barbus macedonicus), ο βίνος (Barbatula barbatula), το πετροχείλι (Oxynoemacheilus bureschi), το μαυροτσιρώνι (Pachychilon macedonicum) και η πέστροφα Πελαγονίας (Salmo pelagonicus). Άλλα είδη είναι το γλήνι (Tinca tinca), η τούρνα (Esox lucius), ο γουλιανός (Silurus glanis), ο μακεδονικός ποταμοκέφαλος (Squalius vardarensis), ο σύρτης (Chondrostoma vardarense), η πεταλούδα (Carassius gibelio), το χέλι (Anguilla anguilla), το αγκαθερό (Gasterosteus gymnourus), ο βουλγαρογωβιός (Gobio bulgaricus), η ψευδορασμπόρα (Pseudorasbora parva), το βαβούκι (Rhodeus meridionalis), το μυλωνάκι (Romanogobio elimeius), η χρυσοβελονίτσα (Sabanejewia balcanica), η ποταμοσαλιάρα (Salaria fluviatilis) και το τσιρώνι (Rutilus rutilus).