Ο μεγάλος ποταμός της Θεσπρωτίας και δυτικότερος της Ελλάδας διαμορφώνει στη πορεία του έναν τεράστιο αριθμό από διαφορετικούς βιοτόπους γεμάτους άγρια ζωή. Ο Καλαμάς αναφέρεται, ακόμα στις μέρες μας, και με το αρχαίο του όνομα Θύαμις, μια ονομασία που προέρχεται από το ρήμα «θύω» που μεταξύ άλλων σημαίνει εφορμώ, κατασπαράζω, βρίσκομαι σε οργή. Πρόκειται για τον έβδομο σε μήκος ποταμό της Ελλάδας και τον μεγαλύτερο σε μήκος ποταμό της Ηπείρου με συνολικό μήκος 115 χιλιομέτρων. Η πηγές του βρίσκονται στα νότια του όρους Νεμέρτσικα, κοντά στα σύνορα της Ελλάδας με την Αλβανία. Από εκεί ο Καλαμάς κατεβαίνει προς τα νότια, στο νομό Ιωαννίνων, διασχίζει την κοιλάδα του Άνω Καλαμά ανάμεσα στα όρη Κασιδιάρης και Μιτσικέλι και μετά από κάποια χιλιόμετρα στρίβει προς τα δυτικά μπαίνοντας στη Θεσπρωτία, όπου και εκβάλλει στο Ιόνιο δημιουργώντας ένα από τα ομορφότερα και πλουσιότερα σε βιοποικιλότητα Δέλτα της Ελλάδας. Στο διάβα του δέχεται νερά από δεκάδες παραποτάμους, ρυάκια και χειμάρρους με σημαντικότερους τον Σμόλιτσα, την Τύρια, τον Γορμό, τον Μέζερο, τον Βελτσίστικο, τον Κούτση, την Μπανιά, την Λαγκαβίστα, τον Ζαλογγίτικο, τον Κουσοβίτικο και το Καλπακιώτικο ρέμα σε μια λεκάνη απορροής που φτάνει τα 1.800 τ.χλμ. Στον Καλαμά μέσω του παραποτάμου Βελτσίστικου οδηγούνται, μέσω της σήραγγας της Λαψίστας, τα νερά της λίμνης Παμβώτιδας των Ιωαννίνων. Στο μέσο της διαδρομής του το ποτάμι περνάει από τα Στενά του Καλαμά, ένα τοπίο μεγάλης αισθητικής και βιολογικής αξίας με κατακόρυφα βράχια, σπήλαια και πυκνή βλάστηση.

Σε όλο το μήκος του το ποτάμι δημιουργεί γύρω του όμορφα παρόχθια δάση με διάφορες ιτιές, σκλήθρα, πλατάνια, σφενδάμια, γαύρους, λεύκες, φραξούς, φτελιές, οστρυές, λεπτοκαρυές, λιγαριές, και πικροδάφνες. Λίγο μετά τις όχθες αναπτύσσονται χαλέπιες πεύκες, άρκευθοι, κουμαριές, κράταιγοι, κ.ά. Κάποια από τα υδροχαρή φυτά του ποταμού είναι η Azolla filiculoides, το Alisma plantago-aquatica, το Equisetum palustre, ο Butomus umbellatus, το Lythrum junceum, το νούφαρο Nymphaea alba, το Ceratophyllum demersum, το Myriophyllum verticillatum, η κίτρινη ίριδα Iris pseudacorus και η Lemna minor. Σημαντικά είδη που βγαίνουν κοντά στο ποτάμι είναι η σπάνια Ramonda serbica, το Ophioglossum vulgatum, ο γάλανθος Galanthus reginae-olgae, το Leucojum aestivum, ο Gladiolus illyricus, η Sternbergia colchiciflora, το αγριόσκορδο Allium vineale, ο ασφόδελος  Asphodeline liburnica, το κολχικό Colchicum haynaldii, η Alkanna pindicola, η φριτιλάρια Fritillaria epirotica, τα κρίνα Lilium candidum και L. chalcedonicum, το Ornithogalum gussonii, το Symphytum ottomanum, η καμπανούλα Campanula trachelium, η Petrorhagia illyrica, η Achillea holosericea, η Carlina utzka, η κενταύρια Centaurea zuccariniana, το Tussilago farfara, το Sedum cepaea, η Aurinia petraea, το Erysimum cephalonicum, η Micromeria cremnophila, ο Sideritis purpurea, ο Astragalus glycyphyllos, η Saxifraga rotundifolia και οι ορχιδέες Cephalanthera longifolia, Dactylorhiza romana, Epipactis helleborine, Listera ovata, Platanthera chlorantha, Anacamptis morio, Orchis laxiflora, O. mascula, O. palustris, O. simia, Ophrys apifera, O. reinholdii, O. helenae, O. epirotica και η ιδιαίτερα σπάνια για την Ελλάδα Ophrys bertoloni.

Πλούσια και η ορνιθοπανίδα τόσο στα ψηλά, όσο και στις εκβολές. Κατά καιρούς εμφανίζονται στο Καλαμά σπάνιοι ασπροπάρηδες και όρνια. Από τα αρπακτικά εδώ ζούνε βασιλαετοί, σπιζαετοί, φιδαετοί, γερακίνες, τσίφτηδες, σφηκιάρηδες, σαΐνια, πετρίτες, ξεφτέρια, βραχοκιρκίνεζα, μπούφοι, τυτούδες, κ.ά. Στα φρύγανα στα ψηλά σημεία ζούνε ακόμα πετροπέρδικες. Στις εκβολές συναντάει κανείς πολλούς ερωδιούς, μεταξύ των οποίων και πολλούς γελαδάρηδες που είναι πιο σπάνιοι στην υπόλοιπη Ελλάδα, κορμοράνους, βουτηχτάρια, διάφορα παπιά, γλαρόνια, χαλκόκοτες, χουλιαρομύτες και πολλά ακόμα παρυδάτια πουλιά. Μέσα στον ποταμό ζούνε φαλαρίδες, νερόκοτες, σταχτοτσικνιάδες, αργυροτσικνιάδες, μικροτσικνιάδες, νεροκοτσέλες, νανοβουτηχτάρια, κ.ά. Η ορνιθοπανίδα συμπληρώνεται με είδη, όπως αλκυόνες, κιστικόλες, δεντροσταρήθρες, αετομάχους, σταχτοκεφαλάδες, βλαχοτσίχλονα, λιοστριτσίδες, τρυγόνια, γιδοβύζια, βουνοσταχτάρες, αηδόνια, ψευταηδόνια, σπάνιοι μελωδοτσιροβάκοι, βραχοτσοπανάκοι, υφάντρες, κίσσες, νεροκότσυφες, κούκοι, γαλαζοκότσυφες, μπεκάτσες, όμορφοι μουστακαλήδες, τσίχλες, λόυγαρα, τρυποφράχτες, κ.ά.

Από τα αμφίβια εδώ ζούνε σαλαμάνδρες, κοινοί φρύνοι, πρασινόφρυνοι, κιτρινομπομπίνες, δεντροβάτραχοι, λιμνοβάτραχοι, γραικοβάτραχοι και ηπειρωτικοί βάτραχοι. Η ερπετοπανίδα αποτελείται από βαλτοχελώνες, ποταμοχελώνες, μεσογειακές χελώνες, κρασπεδοχελώνες, αβλέφαρους, κονάκια, τυφλίτες, σαύρες της Ρούμελης, γουστέρες του Ταύρου, τρανόσαυρες, τοιχογουστέρες, σαΐτες, λιμνόφιδα, δεντρογαλιές, νερόφιδα, σπιτόφιδα, αγιόφιδα, σαπίτες και οχιές. Από τα θηλαστικά στα ψηλά ζούνε λύκοι, ζαρκάδια, σκίουροι και δασομυωξοί, ενώ σε όλο σχεδόν το ποτάμι απαντώνται βίδρες, αλεπούδες, αγριόχοιροι, ασβοί, κουνάβια, νυφίτσες, δεντρομυωξοί, ασπάλακες και λαγοί.

Η ιχθυοπανίδα του Καλαμά περιλαμβάνει 22 είδη, από τα οποία ξεχωρίζουν το αγκαθερό (Gasterosteus gymnourus), ο λουρογωβιός (Economidichthys pygmaeus), η τσερούκλα (Scardinius acarnanicus), η λιάρα (Telestes pleurobipunctatus), η λουροβελονίτσα (Cobitis hellenica), ο ζαχαριάς (Aphanius fasciatus), ο θεσπρωτικός πελασγός (Pelasgus thesproticus), ο ποταμοκέφαλος της Παμβώτιδας (Squalius pamvoticus), το στρωσίδι (Luciobarbus albanicus) και ο σπάνιος ιονικός ζουρνάς (Valencia letourneuxi).

Περισσότερες πληροφορίες: http://www.kalamas-acherontas.gr