Ένα ορμητικό ρέμα της Μακεδονίας που κινείται σε όμορφα μεικτά δάση φυλλοβόλων, πριν καταλήξει στο μεγάλο ποταμό της Μακεδονίας, τον Αξιό. Το Μέγα Ρέμα, ή όπως ονομαζόταν παλιότερα το Κοτζά Ντερέ, πηγάζει από τις βόρειες πλαγιές του όρους Πάικο στα σύνορα των νομών Πέλλας και Κιλκίς και κατευθύνεται από τα δυτικά προς τα ανατολικά, στα βορειοδυτικά του νομού Κιλκίς. Το ρέμα είναι γνωστό και ως Ρέμα της Πρωτομαγιάς, καθώς κάθε χρόνο αυτή τη μέρα, οι κάτοικοι των κοντινών οικισμών, συγκεντρώνονται στις όχθες του ποταμού, στο ύψος της Πηγής, προκειμένου να εορτάσουν την ημέρα με διάφορες υπαίθριες δραστηριότητες. Η πορεία του ρέματος ξεκινά ανατολικά του ακατοίκητου οικισμού Τρία Έλατα στην Πέλλα, μπαίνει στο Κιλκίς και συνεχίζει την πορεία του νότια της Κούπας, όπου σχηματίζονται καταρράκτες, μεταξύ των οποίων και οι διάσημοι καταρράκτες Σκρα. Στη συνέχεια κινείται νοτιοανατολικά και καταλήγει στην τεχνητή λίμνη Μεταλλείου. Από εκεί συνεχίζει βόρεια της Πηγής και μετά από μία βορειοανατολική πορεία, εκβάλλει στον Αξιό, στα βορειοδυτικά του Πευκοδάσους. Κύριοι κλάδοι του είναι το Λυκόρεμα, το ρέμα Πεπονιάς, το Κρυονέρι και οι πηγές Λέχνιτς, Μαντέμου και Κούπας. Το συνολικό μήκος του φτάνει περίπου τα 30 χλμ. Πρόκειται για ένα άγριο ρέμα με συνεχή και μεγάλη ποσότητα νερού που κινείται ανάμεσα σε απότομες πλαγιές, δημιουργώντας διαδοχικούς μαιάνδρους. Κατά μήκος του ρέματος, στις πλαγιές του Πάικου συναντά κανείς διάσπαρτα ερείπια γεφυριών από την παλαιά σιδηροδρομική γραμμή που λειτουργούσε στην περιοχή για τα μεταλλεία αργύρου που υπήρχανε κοντά στο Σκρα. Όλη η περιοχή γύρω από το ρέμα είναι ιδανική για εξερεύνηση.

Η βλάστηση της περιοχής περιλαμβάνει την μεταβατική ζώνη από τα αείφυλλα στα φυλοβόλλα πλατύφυλλα. Στα ψηλά υπάρχουν οξιές και διάσπαρτα άτομα μαύρης πεύκης. Στον κύριο ρου του ποταμού αναπτύσσονται όμορφα μεικτά δάση από σκλήθρα, πλατάνια, γαύρους, οστρυές, φτελιές, ιτιές, σφενδάμια, άρκευθους, διάφορες βελανιδιές, λεύκες, κρανιές, καρυδιές, καστανιές, φουντουκιές, δάφνες, κουφοξυλιές και αρκουδόβατους. Ο πλούτος της χλωρίδας γύρω από το ρέμα είναι μεγάλος με πιο σημαντικά είδη την φριτιλάρια Fritillaria pontica, την καμπανούλα Campanula formanekiana, τον κρίνο Lilium martagon, την ίριδα Iris sintenisii, τον γάλανθο Galanthus elwesii, το αγριόσκορδο Allium ursinum, το Sedum dasyphyllum, την Digitalis grandiflora, το Symphytum ottomanum, την βιόλα Viola riviniana, την Saxifraga bulbifera, την Calystegia sylvatica, το Cirsium arvense, την Monotropa hypopitys, την Pyrola minor, το υδροχαρές Lythrum salicaria, την σιληνή Silene radicosa, την Aristolochia longa, τον Astragallus depressus, την καμπανούλα Campanula versicolor, την Pulmonaria rubra, την Ajuga chamaepitys, κ.ά. Επίσης στην περιοχή υπάρχουν πολλά είδη ορχιδεών, όπως η Cephalanthera rubra, η C. longifolia, η Epipactis helleborine, το Limodorum abortivum, η Neottia nidus-avis, η N. ovata, η Platanthera chlorantha, η Anacamptis pyramidalis, η Orchis purpurea, η O. mascula, το Himantoglosum caprinum, η Dactylorhiza saccifera, η Orchis pallens, η O.oestifera bicornis και η O. apifera.

Η ορνιθοπανίδα είναι πλούσια και αποτελείται από πολλά και σημαντικά είδη. Από τα αρπακτικά εδώ συναντώνται φιδαετοί, σφηκιάρηδες, αετογερακίνες, γερακίνες, διπλοσάινα, σαΐνια, πετρίτες, ξεφτέρια, βραχοκιρκίνεζα, δεντρογέρακα, μπούφοι, χουχουριστές και κουκουβάγιες. Κοντά στο Μέγα Ρέμα ζούνε σταχτοσουσουράδες, νεροκότσυφες, γαλαζοπαπαδίτσες, θαμνοψάλτες, κοκκοθραύστες, πευκοδρυοκολάπτες, πράσινοι δρυοκολάπτες, γιδοβύζια, φάσσες, τριγόνια, λοφιοπαπαδίτσες, αηδόνια, λιβαδοκελάδες, δεντροκελάδες, τσίχλες, γερακότσιχλες, μπεκάτσες, χρυσοβασιλίσκοι, πυρροβασιλίσκοι, θαμνοτσιροβάκοι, τρυποφράχτες, φοινίκουροι, δεντροτσοπανάκοι, βουνοπαπαδίτσες, αιγίθαλοι, αετομάχοι, γαϊδουροκεφαλάδες, κίσσες, σιρλοτσίχλονα, βουνοτσίχλονα και χρυσοτσίχλονα.

Η ερπετοπανίδα περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, κοινούς τρίτωνες, σαλαμάνδρες, κιτρινομπομπίνες, γραικοβάτραχους, φρύνους, μεσογειακές χελώνες, κονάκια, πρασινόσαυρες, τοιχογουστέρες, σαΐτες, σπιτόφιδα, στεφανοφόρους, εφιούς, σαΐτες και οχιές. Η περιοχή είναι άγρια και μέσα της ζούνε πολλά θαυμαστά είδη θηλαστικών με κυρίαρχους τους λύκους που συχνά κατεβαίνουν και στα χαμηλά. Άλλα είδη θηλαστικών είναι τα ζαρκάδια, οι αλεπούδες, οι αγριόχοιροι, οι βίδρες, οι ασβοί, οι νυφίτσες, τα κουνάβια, οι λαγοί, οι δασομυωξοί, οι δεντρομυωξοί και οι σκίουροι, ενώ περιστασιακά εμφανίζεται και η αρκούδα.

Η ιχθυοπανίδα του ρέματος είναι εξίσου πλούσια και περιλαμβάνει τα περισσότερα είδη που ζούνε στο Αξιό ποταμό, όπως το ευρωπαϊκό τσιρωνάκι (Alburnoides bipunctatus), την βαλκανική μπριάνα (Barbus balcanicus), τον σύρτη (Chondrostoma vardarense), τον βουλγαρογωβιό (Gobio bulgaricus), το μαυροτσιρώνι (Pachychilon macedonicum), το μυλωνάκι (Romanogobio elimeius), τον ποταμοκέφαλο Μακεδονίας (Squalius vardarensis), την μακεδονική βελονίτσα (Cobitis vardarensis), τον βίνο (Barbatula barbatula), την πέστροφα Πελαγονίας (Salmo pelagonicus) και το περκί (Perca fluviatilis). Η πανίδα του ρέματος συμπληρώνεται από καραβίδες του γλυκού νερού και καβούρια.

(φωτ. τοπίου: Γιώργος Πατρουδάκης)