Το νησί της μαστίχας, της άγριας τουλίπας και των σπάνιων ορχιδεών, παρότι εδώ και χρόνια πλήττεται από συνεχείς πυρκαγιές, εξακολουθεί να διακρίνεται για την πιο πολύχρωμη, μυροβόλο άνοιξη της χώρας μας. Το όνομα της είναι πανάρχαιο και σύμφωνα με τον Όμηρο -που πιστεύεται ότι είχε καταγωγή από τη Χίο- το παλαιότερο όνομα του νησιού ήταν Κίος ή Κέως. Κατά την ελληνική μυθολογία η ονομασία προέρχεται από την νύμφη Χιόνη, κόρη του πρώτου βασιλιά του νησιού Οινοπίωνα, ο οποίος έφερε μαζί του από την Κρήτη το εμπόριο, την ναυσιπλοΐα και την καλλιέργεια της αμπέλου. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα αρχαία προσωνύμια, Πιτυούσα, Οφιούσα και Αριούσα, που παραπέμπουν στην πλούσια φύση του νησιού. Η Χίος είναι το πέμπτο μεγαλύτερο νησί της Ελλάδας με έκταση 842,5 τ.χλμ. και μήκος ακτών που φτάνει τα 213 χιλιόμετρα. Η κατεύθυνση της είναι από το βορρά προς το νότο με μέγιστο μήκος 50 χλμ. και ελάχιστο πλάτος τα 12 χλμ. Το νησί βρίσκεται στο κέντρο του Ανατολικού Αιγαίου και πολύ κοντά στην χερσόνησο της Ερυθραίας (μόλις 3,5 ναυτικά μίλια) στις Μικρασιατικές ακτές. Στα βορειοανατολικά του νησιού και σε απόσταση ενός ναυτικού μιλίου βρίσκεται το νησιώτικο σύμπλεγμα των Οινουσσών και στα δυτικά της σε απόσταση 10 ν.μ. τα Ψαρά με τα Αντίψαρα. Τα βόρεια του νησιού χαρακτηρίζονται από μια ορεινή φυσιογνωμία, στα κεντρικά απλώνονται όμορφοι λόφοι με πευκοδάση και μακία, αλλά και ο περίφημος Κάμπος της Χίου και στα νότια επικρατεί η μεσογειακή βλάστηση με τα διάσημα μαστιχόδεντρα και τα φρύγανα. Ο μεγαλύτερος ορεινός όγκος του νησιού είναι το εντυπωσιακό όρος Πελινναίο στα βόρεια, με ψηλότερη κορυφή την Αγία Τριάδα στα 1.293 μέτρα και ακολουθούν η Μεσόβουνος (1.186 μ.), το Όρος (1.028 μ.), ο Κοχλιάς (926 μ.), η Αμπελόβουνος (924 μ.), οι Πλάκες (910 μ.), η οροσειρά της Αμανής (806 μ.), το Αίπος (782 μ.) και η Κακιά Σκάλα (646 μ.). Η γεωλογική ταυτότητα του νησιού χαρακτηρίζεται στο μεγαλύτερο μέρος του από ασβεστόλιθους και ακολουθούν ιζηματογενή πετρώματα, τα οποία θεωρούνται από τα αρχαιότερα της Ελλάδας, σχιστόλιθοι, οφιόλιθοι και ηφαιστειακά πετρώματα. Στο νησί υπάρχουν δύο σπουδαία επισκέψιμα σπήλαια, της Συκιάς Ολύμπων και του Αγίου Γάλακτος και πολλά ακόμα μικρότερα σπήλαια και βάραθρα, όπως του Φαρακλού, της Λίμνης, το Ρου, το Καταφύγι, του Αβγού, του Καμαρωτού, του Μανουρά και του Κουλαλά. Η Χίος έχει λίγους ποταμούς και δεκάδες ρέματα με πιο γνωστά τον Μαλαγγιώτη, τον Παρθένη, τον Κοκκαλά, τον Αμυθούντα, το ποτάμι Καμπιών, το ρέμα Καλαμούρου και το ρέμα Βρυσών. Η ακτογραμμή της Χίου είναι απότομη στα βόρεια και πιο ήρεμη στα κεντρικά και νότια, ενώ κοντά στις ακτές υπάρχουν κάποιες νησίδες, όπως η Μαργαρίτη, το Στροβίλι, ο Άγιος Στέφανος, η Πελαγόνησος και το Βενέτικο. Η Χίος είναι ένας ολόκληρος κόσμος σε μικρογραφία. Ένα πλούσιο νησί από κάθε άποψη, καθώς χαρακτηρίζεται από διαδοχικά διαφορευικά οικοσυστήματα μέσα στα οποία ζουν πολλά σπάνια είδη της χλωρίδας και της πανίδας. Δεν είναι τυχαίο ότι στο νησί πρωτοεμφανίστηκαν στην χώρα μας οι οργανωμένες οικοτουριστικές δραστηριότητες, μαγνητίζοντας πλέον κάθε χρόνο εκατοντάδες φυσιολάτρες από όλο τον πλανήτη.

Στα βόρεια του νησιού, στο Πελινναίο και στις γύρω περιοχές η βλάστηση χαρακτηρίζεται από δάση τραχείας πεύκης, άγρια κυπαρρίσια, αγριόκεδρα, σφενδάμια, τσικουδιές, πουρνάρια, ήμερες βελανιδιές, χνουδοβελανιδιές, σπάνιες κηκιδοβελανιδιές (Quercus infectoria), μουριές, βατομουριές και αγριοκερασιές. Στα ρέματα αναπτύσσεται η πυκνή παραποτάμια βλάστηση με πλατάνια, καστανιές, λεπτοκαρυές, φτελιές, πικροδάφνες, κληματσίδες, κισσούς, βατομουριές και λυγαριές. Στα κεντρικά και στα νότια κυριαρχούν πουρνάρια, θαμνοκυπάρισσα, κράταιγοι, χαρουπιές, αγριελιές, φυλλίκια, γκορτσιές, σχίνα, κοκκορεβυθιές, λαδανιές, λεβάντες, ρείκια, ασπάλαθοι, θυμάρια, φασκόμηλα, εφέδρες, γαλατσίδες, δεντρολίβανα, θρούμπια, κ.ά. Διάσημο σε όλο τον πλανήτη είναι το περίφημο μαστιχόδεντρο (Pistacia lentiscus var. chia) το οποίο αποτελεί μια ποικιλία δενδρώδους σχίνου που δίνει την περίφημη μαστίχα. Η Χίος είναι ένας βοτανικός παράδεισος. Ο συνολικός αριθμός των φυτών του νησιού φτάνει τα 1.260 είδη. Στην κορυφή βρίσκονται τα 4 είδη άγριας τουλίπας (Tulipa agenensis, Tulipa raddii, Tulipa clusiana και Tulipa undulatifolia), οι λαλάδες όπως λέγονται στο νησί, που μετατρέπουν τους ανοιξιάτικους κάμπους της Χίου σε ένα μοναδικό κατακκόκινο υπερθέαμα. Τα πιο ακριβοθώρητα φυτά του νησιού είναι ο Acantholimon aegaeum, η καμπανούλα Campanula cymbalaria, το Asyneuma virgatum subsp cichoriiforme, η Johrenia dichotoma subsp dichotoma, το αγριόσκορδο Allium sipyleum, το κολχικό Colchicum burttii, η κενταύρια Centaurea polyclada, η φριτιλάρια Fritillaria carica subsp carica, το Cirsium steirolepis, ο Lotononis genistoides, η Cymbolaena griffithii, το θυμάρι Thymus sipyleus, το τσάι Sideritis sipylea, η ρίγανη Origanum sipyleum, ο κρόκος Crocus fleischeri, η Anthemis aciphylla, το αγριογαρύφαλλο Dianthus anatolicus, η Paronychia chionaea subsp chionaea, ο Pterocephalus pinardii και η Asperula nitida subsp mytilinica. Άλλα σημαντικά είδη είναι ο γάλανθος Galanthus elwesii, η παιώνια Paeonia mascula subsp mascula, ο Atraphaxis billardierei, η Lomelosia polykratis, η αγριολεβάντα Lavandula pedunculata subsp cariensis, ο λευκός κρίνος Lilium candidum, η Colutea melanocalyx subsp davisiana, το λυχνάρι Arum dioscoridis, η Onobrychis armena, το Vincetoxicum canescens subsp pedunculatum, η ίριδα Iris suaveolens, το Bunium microcarpum subsp. microcarpum, το Bupleurum flavum, η γλαδιόλα Gladiolus anatolicus, το κυκλάμινο Cyclamen persicum, η Ferula tingitana, το Ferulago humilis, το Polygonum icaricum, το Microsciadium minutum, το Tordylium aegaeum, η παπαρούνα Papaver virchowii, το Allium reuterianum, ο κρόκος Crocus biflorus subsp biflorus, η κενταύρια Centaurea urvillei, η Jurinea cadmea, η Reichardia intermedia, η Scorzonera elata, το Ornithogalum pumilum, η Bongardia chrysogonum, η Satureja spinosa, το Onosma aucheriana, το Alyssum fulvescens, το Erysimum hayekii, η Hesperis balansae, η καμπανούλα Campanula delicatula, το αγριογαρύφαλλο Dianthus zonatus, η Minuartia attica subsp idaea, οι σιληνές Silene samothracica και Silene urvillei, ο Astragalus lesbiacus, η Genista anatolica, το Medicago blancheana, ο Tetragonolobus conjugatus subsp requienii, το Trifolium glanduliferum, το Trifolium mesogitanum, η Nigella arvensis subsp glauca, η Rosa phoenicia, το Galium conforme και η Veronica grisebachii. Αυτό που εντυπωσιάζει όμως, και προσελκύει δεκάδες λάτρεις της χλωρίδας από όλο τον κόσμο, είναι η μεγάλη ποικιλία των ορχιδεών. Από τα 250 είδη, υποείδη και ποικιλίες της Ευρώπης, στο νησί φυτρώνουν τα 76. Από αυτές ενδημικές της Χίου είναι οι Ophrys lyciensis, Ophrys masticorum, Ophrys phrygia και Ophrys chiosica. Άλλες σημαντικές ορχιδέες του νησιού είναι οι Ophrys attaviria, Ophrys parosica, Ophrys pelinaea, Ophrys blitopertha, Ophrys persephonae, Ophrys basilica, Ophrys polycratis, Ophrys sitiaca, Ophrys regis-ferdinandii, Ophrys dodekanensis, Ophrys orphanidea, Ophrys homeri, Ophrys umbilicata, Ophrys labiosa, Epipactis densifolia, Epipactis turcica, Anacamptis picta, Orchis anatolica, Cephalanthera epipactoides, το σπάνιο Himantoglossum comperianum και η πολύ σπάνια και πανέμορφη Orchis punctulata.

Η Χίος βρίσκεται πάνω σε ένα μεγάλο μεταναστευτικό ρεύμα για την ορνιθοπανίδα της Ευρώπης, ενώ η ύπαρξη πολλών μικρών υγροτόπων προσελκύει πολλά πτηνά. Στο νησί έχουν παρατηρηθεί περίπου 220 είδη πτηνών, από τα οποία ξεχωρίζει το σπάνιο σμυρνοτσίχλονο που στην Ελλάδα ζει μόνο εδώ, στη Λέσβο και στη Σκύρο. Από τα αρπακτικά εδώ απαντούν σπιζαετοί, φιδαετοί, σφηκιάριδες, αετογερακίνες, γερακίνες, καλαμόκιρκοι, μαυροπετρίτες, πετρίτες, βραχοκιρκίνεζα, κιρκινέζια, μαυροκιρκίνεζα και σπάνια χρυσογέρακα. Στα νότια του νησιού και κοντά στα χωριά ζουν αρκετές τυτούδες, ενώ άλλα νυχτόβια αρπακτικά είναι οι κουκουβάγιες και οι γκιώνηδες. Από τα παρυδάτια είδη πιο κοινά είναι ο σταχτοτσικνιάς, ο κρυπτοτσικνιάς, ο λευκοτσικνιάς, ο νυχτοκόρακας, ο μικροτσικνιάς, ο κορμοράνος, ο ποταμοσφυριχτής και ο ακτίτης. Στις θάλασσες πετούν σπάνιοι αιγαιόγλαροι, θαλασσοκόρακες, μύχοι και αρτέμηδες. Άλλα είδη του νησιού είναι η νησιώτικη πέρδικα, το ορτύκι, η μπεκάτσα, το τρυγόνι, η φάσσα, το αγριοπερίστερο, το γιδοβύζι, η σταχτάρα, η βουνοσταχτάρα, το σπιτοχελίδονο, το σταβλοχελίδονο, το βραχοχελίδονο, το οχθοχελίδονο, ο τσαλαπετεινός, η αλκυόνη, ο μελισσοφάγος, η χαλκοκουρούνα, ο στραβολαίμης, η σταρήθρα, η ωχροκελάδα, ο κορυδαλλός, η δεντροσταρήθρα, ο μαυρολαίμης, ο φοινίκουρος, ο σταχτοπετρόκλης, ο αμμοπετρόκλης, η ασπροκωλίνα, ο γαλαζοκότσυφας, η τσίχλα, ο μαυροτσιροβάκος, ο αιγαιοτσιροβάκος, ο μελωδοτσιροβάκος, η ωχροστριτσίδα, ο συκοφάγος, ο αετομάχος, ο κοκκινοκεφαλάς, ο σπάνιος παρδαλοκεφαλάς, ο σταχτοκεφαλάς, ο κόρακας, η μαυροκέφαλη κίσσα, το φανέτο, ο φλώρος, το φρυγανοτσίχλονο, ο αμπελουργός και ο τσιφτάς. Η Χίος δυστυχώς είναι ένα από τα λίγα νησιά της χώρας στο οποίο εξασκείται εντατικά το άκρως καταστροφικό, ανοιξιάτικο κυνήγι του τρυγονιού.

Τα αμφίβια του νησιού αποτελούνται από πρασινόφρυνους, δεντροβάτραχους και λεβαντοβάτραχους. Η ερπετοπανίδα είναι από τις πλουσιότερες στην Ελλάδα και περιλαμβάνει πολλά ενδιαφέροντα είδη, όπως ποταμοχελώνες, γραικοχελώνες, τυφλίτες, κροκοδειλάκια, σαμιαμίδια, κυρτοδάκτυλους, τρανόσαυρες, οφίσωπες, λιακόνια, έρυκες, τυφλίνους, έφιους, θαμνόφιδα, σαπίτες, νερόφιδα, σαΐτες, σπιτόφιδα και οθωμανικές όχιες. Είναι σημαντικό ότι υπάρχουν αναφορές για την παρουσία του μεσογειακού χαμαιλέοντα, κάτι που δυστυχώς δεν επιβεβαιώνεται από τελευταίες παρατηρήσεις. Από τα θηλαστικά απαντώνται αλεπούδες, πετροκούναβα, λαγοί, αγριοκούνελα, σκαντζόχοιροι, δασοπόντικες και κηπομυγαλές (Crocidura suaveolens subsp balcanica). Στο νησί ζουν 12 είδη νυχτερίδων με σημαντικότερα την βουνονυχτερίδα (Hypsugo savii), την πτερυγονυχτερίδα (Miniopterus schreibersii), την στεπομυωτίδα (Myotis aurascens), την μικρομυωτίδα (Myotis blythii), την πυρρομυωτίδα (Myotis emarginatus), την λευκονυχτερίδα (Pipistrellus kuhlii), την μεσογειακή ωτονυχτερίδα (Plecotus kolombatovici), την νανονυχτερίδα (Pipistrellus pipistrellus) και τον τρανορινόλοφο (Rhinolophus ferrumequinum). Είναι σημαντικό ότι σε κάποια σημεία στα πυκνόφυτα ρέματα ζουν ακόμα λίγες βίδρες, ενώ περιστασιακή είναι η παρουσία της μεσογειακής φώκιας, κυρίως στο βόρειο τμήμα του νησιού. Η περιοχή μεταξύ Χίου και Ψαρών αποτελεί πέρασμα για τα ρινοδέλφινα, ενώ μία από τις πιο αξιοθαύμαστες παρατηρήσεις θαλάσσιων θηλαστικών στην Μεσόγειο έχει συμβεί το 1992 στα στενά του νησιού με την Τουρκία όταν ένα κοπάδι από επτά ψευδόρκες (Pseudorca crassidens) έκανε την εμφάνιση του. Αν και δεν πρόκειται για κάποιο άγριο ζώο αξίζει μια αναφορά στο ντόπιο Χιακό πρόβατο, καθώς θεωρείται μία από τις κορυφαίες φυλές παγκοσμίως. Τα χιακά πρόβατα έχουν φτάσει μέχρι την Νέα Ζηλανδία και την Νότιο Αφρική, ενώ η ζήτηση τα τελευταία χρόνια από Τούρκους σε όλη την Ελλάδα για την ανταγωνιστική στη χώρα μας τούρκικη βιομηχανία γιαουρτιού, έχει εκτοξευθεί. Παρόλη την αξία τους στην Χίο απομένουν πλέον μόλις 300-400 πρόβατα καθαρής Χιακής φυλής, ανάμεσα σε 40.000 αιγοπρόβατα. Στο νησί ζουν και κάποια σπάνια ή ενδημικά ασπόνδυλα, όπως ο κάβουρας των γλυκών νερών Potamon ibericum που σε όλη την Ελλάδα απαντάται μόνο εδώ, το σαλιγκάρι Monacha rothiiοι, οι πεταλούδες Maniola chia, Archon apollinus και Charaxes jasius, η αράχνη Typhochrestus chiosensis, το χειλόποδο Thracophilus chiosensis, το ημίπτερο Fieberiella chioscola και το κολεόπτερο Zabrus chiosanus.