Η πανέμορφη Νίσυρος, το νησί του Γίγαντα Πολυβώτη, όπου η λάβα, το θειάφι, η ελαφρόπετρα και τα πολύχρωμα πετρώματα πρωταγωνιστούν, διακρίνεται από μία μοναδική για την χώρα μας νησιώτικη φυσιογνωμία. Σύμφωνα με την μυθολογία κατά την Γιγαντομαχία ο Ποσειδώνας κατεδίωξε τον Πολυβώτη και όταν τον πρόφτασε κοντά στην Κω, απέσπασε ένα κομμάτι του νησιού και το έριξε πάνω του θάβοντας τον γίγαντα κάτω από τον βράχο, δημιουργώντας έτσι την Νίσυρο. Η νήσος βρίσκεται στο μέσον περίπου της αλυσίδας των Δωδεκανήσων. Στα βόρεια και σε απόσταση 8,3 ναυτικών μιλίων βρίσκεται η Κως, στα νότια και σε απόσταση 7,2 ν.μ. βρίσκεται η Τήλος και στα ανατολικά, σε απόσταση 9,2 ν.μ. από το ακρωτήρι Νάτσα, απλώνονται οι ακτές της Μικράς Ασίας. Η έκταση του νησιού φτάνει τα 41 τ.χλμ. και το μήκος των ακτών τα 24 χλμ. Η μικρή Νίσυρος αποτελεί ένα φυσικό γλυπτό των τεκτονικών δυνάμεων της φύσης. Πρόκειται ουσιαστικά για την κορυφή ενός ενεργού ηφαιστείου και έχει χαρακτηριστικά κωνικό σχήμα με τον μεγάλο ηφαιστειακό κρατήρα στο κέντρο. Η μορφολογία της είναι ορεινή και πετρώδης με ελάχιστα επίπεδα σημεία και απουσία ρέοντων υδάτων. Γύρω από τον κρατήρα σηκώνονται και οι ψηλότερες κορυφές του νησιού με σημαντικότερες τον Προφήτη Ηλία (698 μ.), τον Άγιο Ιωάννη (588 μ.), τον Νίφιο (543 μ.), τον Καραβιώτη (539 μ.), το Ακυμαρώνα (453 μ.), την Τραπεζίνα και το Μποριάτικο. Η Νίσυρος είναι το ανατολικότερο σημείο της αλυσίδας του Ηφαιστειακού Τόξου του Νότιου Αιγαίου που περιλαμβάνει τα μεγάλα ενεργά ηφαίστεια της χώρας μας, των Μεθάνων, της Μήλου και της Σαντορίνης. Πρόκειται για το νεότερο ηφαίστειο στον Ελλαδικό χώρο, καθώς έχει διαπιστωθεί ότι η τελευταία μεγάλη και καταστροφική έκρηξη συνέβει μόλις 15 χιλιάδες χρόνια πριν. Στο κέντρο του Νισύρου υπάρχει η καλντέρα του ηφαιστείου, ή αλλιώς τα οροπέδια Λακκί και Ράμος με διαμέτρο 4 χλμ. Στο εσωτερικό της καλντέρας βρίσκονται περίπου 20 υδροθερμικοί κρατήρες που σχεδόν όλοι έχουν την ονομασία τους. Ξεχωρίζει ο εντυπωσιακός κρατήρας Στέφανος με διάμετρο 260 μέτρων και βάθος 30 μέτρων και ακολουθούν οι κρατήρες Μεγάλος Πολυβώτης, Μικρός Πολυβώτης, Αλέξανδρος και Αχελώνας. Η ακτογραμμή της Νισύρου είναι στο μεγαλύτερο μέρος της απόκρημνη με λίγους μικρούς όρμους στα νότια. Γύρω από το νησί απλώνονται 6 ακατοίκητες νησίδες, τα λεγόμενα Νισύρια. Το μεγαλύτερο από αυτά είναι το πάνλευκο Γυαλί στα βόρεια με τον Άγιο Αντώνιο και την Στρογγυλή κοντά του και ακολουθούν η Περγούσσα και η Παχειά στα δυτικά και η Κανδελιούσσα ακόμα πιο δυτικά στο ανοιχτό πέλαγος. Το Γυαλί διακρίνεται για τα πετρώματα του (περλίτης, οψιδιανός και ελαφρόπετρα) τα οποία εξορύσσονται εδώ και χρόνια έχοντας αλλάξει τελείως την φυσιογνωμία του μικρού νησιού. Το ηφαιστειογενές έδαφος της Νισύρου είναι ιδιαίτερα εύφορο συμβάλλοντας έτσι σε μια πλούσια βλάστηση που περιλαμβάνει πολλά σπάνια είδη του Αιγαίου. Η Νίσυρος λόγω της μοναδικότητας της συγκεντρώνει κάθε χρόνο εκατοντάδες πεζοπόρους, επιστήμονες και φυσιολάτρες.

Στην Νίσυρο εμφανίζεται η κλασσική μεσογειακή βλάστηση με τα φρύγανα και τους θάμνους, αλλά υπάρχουν και περιοχές με πλούσια δενδρώδη βλάστηση. Παλαιότερα υπήρχε ένα μεγάλο δάσος βελανιδιών, ενώ μέχρι τις μέρες έχουν επιβιώσει είδη που δεν συναντώνται συχνά σε πολλά νησιά, όπως καστανιές, αφροξυλιές και στύρακες. Στο νησί απαντώνται δέντρα, όπως ήμερες βελανιδιές, πουρνάρια, χαρουπιές, κοκκορεβυθιές, γκορτσιές, αγριελιές και συκιές, τα οποία εναλλάσονται με θαμνώδεις εκτάσεις και φρύγανα με σκίνα, πικροδάφνες, αστοίβες, λεβάντες, ρίγανες, δεντρολίβανα, φασκόμηλα, θρούμπια, λαδανιές, αφάνες, ρείκια, γαλατσίδες, εφέδρες, κρίταμα και κάπαρες. Ιδιαίτερα, η βλάστηση της περιοχής των κρατήρων περιλαμβάνει φρύγανα, όπως ρείκια, λαδανιές και θυμάρια, σε νανώδη μορφή κάτι που οφείλεται στην σύσταση και στη θερμοκρασία του εδάφους. Στην κορυφή της χλωρίδας βρίσκεται η ενδημική της νήσου καμπανούλα με την επιστημονική ονομασία Campanula nisyria. Σπάνια είδη του νησιού είναι η Alkanna orientalis subsp orientalis, η Carlina tragacanthifolia, το αγριογαρύφαλλο Dianthus fruticosus subsp rhodius, το Arum dioscoridis, η καμπανούλα Campanula hagielia, η Scrophularia floribunda, ο Convolvulus scammonia, ο Lathyrus gorgoni, ο Lotus creticus, το κρίνο Lilium candidum, η παπαρούνα Papaver gracile, η Cymbalaria microcalyx subsp dodecanesi, οι φλώμοι Verbascum lydium και Verbascum glomeratum και η βιόλα Viola heldreichiana. Άλλα σημαντικά είδη είναι το αγριόσκορδο Allium sphaerocephalon subsp trachypus, το Lycium schweinfurthii, η δάφνη Daphne gnidioides, το Taraxacum scolopendrinum, η Aristolochia hirta, ο Tragopogon longirostris, το Filago cretensis subsp cycladum, η Jacobaea maritima subsp bicolor, η σιληνή Silene gigantea subsp gigantea, η Rosularia serrata, η Nigella arvensis subsp glauca, το Galium caminianum, το Galium floribundum, το Mesembryanthemum crystallinum, η Crepis micrantha, ο Lotus subbiflorus, το Trifolium affine, η Radiola linoides, η Phelipanche schultzii και ο φλώμος. Η βλάστηση συμπληρώνεται με είδη, όπως η Aristolochia parvifolia, η Aristolochia rotunda subsp rotunda, ο Lupinus pilosus, τα αγριόκορδα Allium amethystinum και Allium commutatum, η Andryala integrifolia, η Anthemis rigida, η Carlina corymbosa subsp graeca, ο Carthamus dentatus subsp ruber, ο Echinops microcephalus, ο κρίνος της θάλασσας Pancratium maritimum, η Artemisia arborescens, η Malcolmia chia, το Eryngium maritimum, η κενταύρια Centaurea cyanus, η Ferula communis subsp glauca, η Spergula arvensis, η Brassica cretica subsp aegaea, το Smyrnium creticum, η Legousia pentagonia, η Paronychia macrosepala, η σιληνή Silene subconica, το Τrifolium petrisavii, η Frankenia pulverulenta, το αμάραντο Limonium roridum και η Sternbergia lutea subsp greuteriana. Από τις ορχιδέες στο νησί απαντώνται οι Anacamptis morio, Anacamptis papilionacea, Anacamptis pyramidalis, Anacamptis sancta, Limodorum abortivum, Neotinea maculata, Orchis anatolica, Spiranthes spiralis, Serapias bergonii, Serapias orientalis, Serapias parviflora, Ophrys apifera και Ophrys reinholdii.

Η ορνιθοπανίδα της Νισύρου περιλαμβάνει περίπου 85 είδη, από τα οποία τα 30 φωλιάζουν εδώ, ενώ τα υπόλοιπα χρησιμοποιούν το νησί ως μεταναστευτικό πέρασμα. Από τα αρπακτικά, εδώ ζουν σπιζαετοί, γερακίνες, βραχοκιρκίνεζα και πετρίτες, ενώ οι σπάνιοι μαυροπετρίτες φωλιάζουν στα γύρω νησιά και στα κάθετα βράχια της Νισύρου. Πάνω από τη θάλασσα πετάνε σπάνιοι αιγαιόγλαροι, ασημόγλαροι, θαλασσοκόρακες, μύχοι και αρτέμηδες, ενώ σημαντικό για το νησί είναι το γεγονός ότι αποτελεί τόπο αναπαραγωγής για τις σπάνιες χαλκοκουρούνες. Άλλα είδη που παρατηρούνται είναι τα τυπικά της φρυγανώδους βλάστησης των νησιών του Αιγαίου, όπως η νησιώτικη πέρδικα, το ορτύκι, το τρυγόνι, το αγριοπερίστερο, η κουκουβάγια, ο γκιώνης, το γιδοβύζι, η σταχτάρα, η ωχροσταχτάρα, ο τσαλαπετεινός, ο μελισσοφάγος, η λιβαδοκελάδα, ο κορυδαλλός, το βραχοχελίδονο, το σταβλοχελίδονο, ο καρβουνιάρης, ο σταχτοπετρόκλης, η ασπροκωλίνα, ο μαυρολαίμης, ο γαλαζοκότσυφας, ο αιγαιοτσιροβάκος, ο μαυροτσιροβάκος, ο θαμνοφυλλοσκόπος, ο μαυρομυγοχάφτης, ο αετομάχος, ο κοκκινοκεφαλάς, ο συκοφάγος, το φανέτο, ο φλώρος, η καρδερίνα, ο αμπελουργός, το φρυγανοτσίχλονο και ο τσιφτάς.

Η Νίσυρος είναι ένα από τα νησιά μας που δεν έχουν μελετηθεί επαρκώς σε σχέση με την πανίδα των θηλαστικών και των ερπετών. Μέχρι τώρα έχει διαπιστωθεί ότι η ερπετοπανίδα του νησιού περιλαμβάνει 8 είδη μερικά από τα οποία είναι αρκετά σπάνια. Αυτά είναι το κροκοδειλάκι, το σαμιαμίδι, η τουρκική σαύρα, ο οφίσωψ, ο αβλέφαρος, το λιακόνι, ο έφιος και ο μαύρος έφιος. Από τα θηλαστικά στο νησί ζουν τρωκτικά και νυχτερίδες, ενώ στις δυτικές ακτές του, στην περιοχή Φωκιοκρεμάρα, υπάρχουν σπηλιές που αποτελούν καταφύγια για τη μεσογειακή φώκια. Η περιοχή δυτικά της Νισύρου και ανάμεσα στη Κω και στη Τήλο αποτελεί σημαντικό πέρασμα για τόνους και ξιφίες.

(φωτ. τοπίων: Ηρακλής Μήλας)