Οι Οθωνοί, το μικρό ακριτικό νησί που αποτελεί το δυτικότερο σημείο της Ελλάδας, απλώνεται σχεδόν απομονωμένο στην είσοδο της Αδριατικής, στη μέση του Ιονίου πελάγους. Ο Ησύχιος το αναφέρει ως νήσος Οθρωνός (από την λέξη θρόνος, όπως υψώνεται στη μέση του πελάγους), ο Πλίνιος ως Θορωνός, ενώ στους παλαιούς ναυτικούς χαρτές των Ιταλών και των Αράβων αναγράφεται ως Φανό, εξαιτίας του φάρου του. Το νησί συνδέεται με τους σταθμούς του Οδυσσέα στο ταξίδι του γυρισμού για την Ιθάκη. Κατά μια ερμηνεία πρόκειται για την μυθική Ωγυγία, το νησί της νύμφης Καλυψούς η οποία ζούσε σε μία μεγάλη σπηλιά και μάγεψε τον ήρωα. Ακόμα και σήμερα στα νότια του νησιού υπάρχει μια θαλασσινή σπηλιά που ονομάζεται Σπηλιά της Καλυψούς. Κατά άλλους πρόκειται για την Σχερία, το νησί των Φαιάκων, κάτι που μαρτυρά και η παλαιά ονομασία «σκεριά» που δίνουν οι ντόπιοι στην αγριοσυκιά. Οι Οθωνοί βρίσκονται βόρεια της Κέρκυρας και αποτελούν το μεγαλύτερο νησί του συμπλέγματος των Διαπόντιων Νήσων. Απέχουν 42,5 ναυτικά μίλια από το ακρωτήριο του Οτράντο της Ιταλίας στα δυτικά και 11,2 ναυτικά μίλια από τις βόρειες ακτές της Κέρκυρας. Στα ανατολικά του βρίσκεται η Ερεικούσα (6,5 ν.μ.) και στα νοτιοανατολικά του το Μαθράκι (5,6 ν.μ.). Η έκταση του νησιού φτάνει περίπου τα 10,6 τ.χλμ. και το σχήμα του θυμίζει καρδιά ή πεταλούδα, με το συνολικό μήκος των ακτογραμμών να φτάνει τα 19 χλμ. Οι Οθωνοί χαρακτηρίζονται από ήρεμους, κατάφυτους λόφους με την ψηλότερη κορυφή τους, το Μεροβίγλι, να φτάνει τα 393 μέτρα. Από γεωλογική πλευρά το νησί χωρίζεται σχεδόν στην μέση με τους ψαμμίτες και τα πηλώδη στρώματα να επικρατούν στα ανατολικά και τους ασβεστόλιθους στα δυτικά. Οι λόφοι στη δυτική ακτογραμμή καταλήγουν σε απότομους γκρεμούς που πέφτουν στη θάλασσα, ενώ χαρακτηριστικό είναι το μικρό φαράγγι στα δυτικά που ξεκινάει από τον οικισμό Δάφνη, τέμνει κάθετα το νησί και καταλήγει στην παραλία της Άσπρης Άμμου. Στο νησί υπάρχουν εποχικοί χείμαρροι και μία τεχνητή λιμνοδεξαμενή κοντά στην παραλία Φύκι. Γύρω του υπάρχουν δεκάδες ύφαλοι και βραχονησίδες με σημαντικότερη το Κουκούλι. Μικρές κοιλάδες και πλατώματα και ένα δίκτυο από όμορφα μονοπάτια κάνουν το νησί ιδανικό για πεζοπορεία και εξερεύνηση.

Η κύρια βλάστηση του νησιού αποτελείται από τα κυπαρίσσια, ενώ άλλα δέντρα και θάμνοι είναι οι καστανιές, τα πλατάνια, τα πουρνάρια, οι μυρτιές, οι φράξοι, οι αγριελιές, τα φυλλίκια, οι κοκκορεβυθιές, τα αλμυρίκια, τα σκίνα, οι λαδανιές, τα ρείκια, τα φασκόμηλα, τα θυμάρια, οι κάππαρες, οι εφέδρες, οι γαλατσίδες, οι ασπάλαθοι, αλλά και λίγα διάσπαρτα πεύκα. Στο νησί βρίσκονται πολλές τεράστιες ελιές που ξεπερνάνε τα 400 χρόνια ζωής. Μέχρι τώρα στους Οθωνούς έχουν βρεθεί περίπου 300 είδη φυτών. Τα σπανιότερα από αυτά είναι το Galium ionicum, η Inula verbascifolia subsp verbascifolia και το Limonium arcuatum. Άλλα σημαντικά είδη είναι το Ornithogalum immaculatum, ο Convolvulus lineatus, ο Phedimus stellatus, ο Lotus longisiliquosus, η Fumaria flabellata, η Kickxia commutata subsp commutata, η Cephalaria ambrosioides, η Valeriana italica και ο Stachys spinulosa. Η χλωρίδα συμπληρώνεται με είδη, όπως τα αγριόσκορδα Allium ampeloprasum, Allium commutatum και Allium subhirsutum subsp subhirsutum, ο κρίνος της θάλασσας Pancratium maritimum, το Crithmum maritimum, το Eryngium maritimum, το Arum italicum subsp italicum, η Drimia numidica, το Muscari comosum, το Ornithogalum collinum subsp collinum, ο Ruscus aculeatus, το Helichrysum italicum subsp italicum, το Borago officinalis, το Cynoglossum creticum, η Malcolmia maritima, η Matthiola incana subsp incana, η καμπανούλα Campanula versicolor, η σιληνή Silene sedoides subsp sedoides, η φτέρη Pteridium aquilinum subsp aquilinum, η Scrophularia peregrina, η γλαδιόλα Gladiolus italicus, η Malabaila aurea, η ίριδα Moraea sisyrinchium, το Lythrum junceum, το Glaucium flavum, το Polygala monspeliaca, το Polypodium cambricum, το κυκλάμινο Cyclamen hederifolium, η Nigella damascena, η Plocama calabrica, η Ruta chalepensis subsp chalepensis και οι ορχιδέες Anacamptis laxiflora, Anacamptis pyramidalis και Serapias lingua.

Οι Οθωνοί είναι σημαντικός σταθμός για πολλά μεταναστευτικά είδη. Συχνά παρατηρούνται κάποια παραστρατημένα άτομα από σούλες (Morus bassanus) ανοιχτά των ακτών. Το νησί είναι σημαντική περιοχή για πολλά ακόμα θαλασσοπούλια, όπως αρτέμηδες, μύχους, υδροβάτες, θαλασσοκόρακες, χειμωνογλάρονα, μαυροκέφαλους γλάρους, ασημόγλαρους και νανόγλαρους. Από τα αρπακτικά στο νησί ζούνε γερακίνες, πετρίτες, μαυροπετρίτες και βραχοκιρκίνεζα και από τα νυχτόβια αρπακτικά, τυτούδες, κουκουβάγιες και γκιώνηδες. Άλλα πουλιά των Οθωνών είναι οι μπεκάτσες, τα ορτύκια, τα τρυγόνια, τα ορτύκια, οι κούκοι, τα γιδοβύζια, οι σταχτάρες, οι βουνοσταχτάρες, οι τσαλαπετεινοί, οι μελισσοφάγοι, οι στραβολαίμηδες, οι κορυδαλλοί, τα βραχοχελίδονα, τα σταβλοχελίδονα, τα σπιτοχελίδονα, οι ωχροκελάδες, οι λιβαδοκελάδες, οι τρυποφράχτες, οι κοκκινολαίμηδες, οι καρβουνιάρηδες, οι σταχτοπετρόκληδες, οι ασπροκωλίνες, οι γαλαζοκότσυφες, οι τσίχλες, οι μαυροτσιροβάκοι, οι κοκκινοτσιροβάκοι, οι σταχτομυγοχάφτες, οι αετομάχοι, οι κοκκινοκεφαλάδες, οι κόρακες, τα σκαθράκια, οι φλώροι, οι καρδερίνες και τα σιρλοτσίχλονα.

Από τα αμφίβια στους Οθωνούς ζούνε μόνο πρασινόφρυνοι. Ένας θρύλος λέει ότι το νησί είχε κατακλυστεί από φίδια με αποτέλεσμα να ερημωθεί, αλλά η ερπετοπανίδα σήμερα είναι μάλλον φτωχή και περιλαμβάνει μόνο σαμιαμίδια, σαύρες της Ρούμελης, τρανόσαυρες και δεντρογαλιές. Από τα θηλαστικά ξεχωρίζει η παρουσία πολλών θαλάσσιων θηλαστικών καθώς η περιοχή είναι πέρασμα για δελφίνια και κητώδη, όπως ρινοδέλφινα, κοινά δελφίνια, ζωνοδέλφινα, σταχτοδέλφινα, φυσητήρες και μεγαλόπρεπες πτεροφάλαινες. Στις απομακρυσμένες περιοχές ακόμα ζούνε κάποιες μεσογειακές φώκιες. Άλλα θηλαστικά του νησιού είναι οι σκατζόχοιροι, οι λαγοί, τα αγριοκούνελα και διάφορα τρωκτικά και νυχτερίδες. Η γειτνίαση με την ανοιχτή θάλασσα φέρνει κοντά στο νησί μεγάλα καρχαριοειδή αλλά και κοπάδια από τόνους.

(φωτ. τοπίου: Γιώργος Πατρουδάκης)