Η μαγευτική Αντίπαρος, μέσα στην μικρή της έκταση, φιλοξενεί μια πληθώρα οικοσυστημάτων που διατηρούν ακόμα την αυθεντική τους φυσιογνωμία, παρά την έντονη τουριστική ανάπτυξη των τελευταίων χρόνων. Το νησί κατά την αρχαιότητα ονομαζόταν Ωλίαρος, λέξη μάλλον φοινικικής προέλευσης που πιθανότατα σημαίνει «δασωμένη», θυμίζοντας έτσι την πλούσια βλάστηση που επικρατούσε στις Κυκλάδες κατά την αρχαιότητα. Η Αντίπαρος βρίσκεται νοτιοδυτικά της Πάρου από την οποία απέχει μόλις 950 μέτρα από το Στενό της Αντιπάρου, γνωστό και ως Αμφίγειο, το οποίο φτάνει σε μήκος τα 10 περίπου χιλιόμετρα. Τα δύο νησιά ήταν ενωμένα στους ιστορικούς χρόνους και όπως απέδειξαν τα ευρήματα από τις υποθαλάσσιες ανασκαφές, χωρίστηκαν μόλις 7.500 χρόνια πριν. Η έκταση του νησιού είναι 35 τ.χλμ. και το μήκος της ακτογραμμής φτάνει τα 57 χιλιόμετρα. Το σχήμα της Αντιπάρου είναι σχετικά επίμηκες και ακανόνιστο με λίγους μικρούς όρμους, καταλήγοντας σε δύο ακρωτήρια, το Βορεινό στα βόρεια και τον Κάβο Σκύλο στα νότια. Το μήκος του νησιού ανάμεσα στις δύο αυτές άκρες είναι 12,5 χλμ. και το μέγιστο πλάτος φτάνει τα 5,5 χλμ. Η Αντίπαρος χωρίζεται διακριτά σε δύο μέρη: το ήρεμο βόρειο και ανατολικό τμήμα και το βραχώδες και πιο άγριο κεντρικό, νότιο και δυτικό τμήμα. Πρόκειται για ένα νησί με χαμηλούς λόφους και με σημαντικότερο ορεινό όγκο τον Προφήτη Ηλία (300 μ.), ο οποίος καταλαμβάνει το μεγαλύτερο τμήμα του νησιού στα κεντρικά. Στα βόρεια του Προφήτη Ηλία βρίσκεται μια πεδινή έκταση, ο Κάμπος, που χωρίζει το βόρειο τμήμα από το υπόλοιπο νησί. Τα πετρώματα του νησιού αποτελούνται από ασβεστόλιθους, γνεύσιους, σχιστόλιθους και ηφαιστειογενή πετρώματα. Στο κέντρο του νησιού βρίσκεται το διάσημο Σπήλαιο της Αντιπάρου, ένα από τα ομορφότερα σπήλαια της χώρας μας, το οποίο χρησιμοποιήθηκε ως καταφύγιο από τη νεολιθική εποχή και ως τόπος λατρείας της θεάς Αρτέμιδος, ενώ σήμερα στην είσοδό του βρίσκεται ο μικρός ναός του Αϊ-Γιάννη του Σπηλιώτη. Σημαντική είναι και η παρουσία στο νησί και στις γύρω νησίδες πολλών μικρών εποχικών υγροτόπων. Στα νότια της νήσου Κάβουρας υπάρχει ένας μικρός υγρότοπος με θαλασσινό νερό, ενώ στην ένωση του Κάβουρα με το νησί Φυρά δημιουργείται ακόμα ένας μικρός υγρότοπος. Στην ανατολική ακτή της Αντιπάρου βρίσκεται η Ψαραλυκή, ένας υγρότοπος με μόνιμη παρουσία υφάλμυρου νερού και στα δυτικά ο μικρός υγρότοπος της παραλίας Λιβάδια. Ακόμα ένα χαρακτηριστικό της Αντιπάρου είναι το γεγονός ότι αποτελεί και η ίδια το κέντρο ενός μικρού αρχιπελάγους από δεκάδες νησάκια και βραχονησίδες. Στα βόρεια και βορειοανατολικά απλώνονται ο Κάβουρας, τα Φυρά,  ο Μαύρος Τούρλος, ο Κόκκινος Τούρλος, ο Μαγρινές (ή Ορό), το Ρευματονήσι και ο Σάλιαγκος πάνω στον οποίο ανακαλύφθηκε ο αρχαιότερος οικισμός των Κυκλάδων. Στα ανατολικά και πιο νότια του νησιού απλώνονται ο Άγιος Αντώνιος, το Μάρμαρα, η Τούρνα, η Καμπάνα, η Πρέζα, η Γλαροπούντα, το Τηγάνι, το Παντιερονήσι, η Πεταλίδα και το Κυδώνι. Τέλος στα δυτικά βρίσκεται το μεγάλο νησί Δεσποτικό (η αρχαία Πρεπέσινθος κατά τον Στράβωνα) με τον πολύ σημαντικό αρχαίο οικισμό, το Τσιμηντήρι (από την λέξη κοιμητήρι), η Στρογγυλή και η Κάλικα. Η Αντίπαρος είναι ένας μικρός παράδεισος, ένας υπέροχος προορισμός για ανοιξιάτικη εξερεύνηση. Πέρα από την πεζοπορεία, το νησί, λόγω των χαμηλών υψομέτρων και του μικρού μεγέθους, είναι ιδανικό για να το γυρίσετε με το ποδήλατο σας.

Η βλάστηση του νησιού είναι τυπικά μεσογειακή και αποτελείται από φρύγανα και θάμνους, όπως θαμνοκυπάρισσα, πουρνάρια, σχίνα, αγριελιές, λαδανιές, αφάνες, γαλατσίδες, ρείκια, θυμάρια, αστοίβες, φασκομηλιές, ασφόδελους, κάπαρες, κ.ά. Σε κάποια σημεία αναπτύσσονται μεγάλα θαλασσόκεδρα, ενώ στις αμμώδεις παραλίες υπάρχουν φυτεμένα αρμυρίκια. Τα σημαντικότερα φυτά του νησιού είναι η Nigella fumariifolia, το αγριόσκορδο Allium luteolum, η Arenaria aegaea, η Trigonella corniculata subsp rechingeri, το Goniolimon sartorii, το Achnatherum fallacinum και το αμάραντο Limonium aegaeum. Άλλα σημαντικά φυτά είναι το Tordylium hirtocarpum, το λυχνάρι Arum concinnatum, ο Asparagus horridus, η Anthemis rigida subsp rigida, η Nigella doerfleri, το Bellium minutum, ο Carthamus leucocaulos, το Filago cretensis subsp cycladum, η Paronychia echinulata, το Arthrocnemum macrostachyum, το κολχικό Colchicum variegatum, το Hypecoum torulosum, το Muscari cycladicum, η σιληνή Silene sartorii και ο κρόκος Crocus cancellatus subsp mazziaricus. Η χλωρίδα συμπληρώνεται με είδη, όπως ο Allosorus pteridioides, το Mesembryanthemum nodiflorum, το Allium staticiforme, το κρινάκι της άμμου Pancratium maritimum, το Bupleurum gracile, το Bupleurum semicompositum, το Eryngium maritimum, η Pseudorlaya pumila, ο Asteriscus aquaticus, η Atractylis cancellata, η Carlina corymbosa subsp graeca, η κενταύρια Centaurea spinosa, ο Astragalus spruneri, το Cichorium spinosum, η Crepis multiflora, ο Echinops spinosissimus subsp spinosissimus, το Filago aegaea subsp aristata, η Hyoseris lucida, το γαϊδουράγκαθο Onopordum caulescens, η Achillea maritima, η Anchusa aegyptiaca, το Onosma graeca, η Malcolmia flexuosa subsp naxensis, η καμπανούλα Campanula erinus, η σιληνή Silene gallica, η Velezia quadridentata, το Halimione portulacoides, ο Convolvulus siculus, ο Lotus halophilus, το Ornithogalum pannonicum, η Drimia maritima, η Salvia argentea, το Mandragora officinarum και η Linaria triphylla. Από τις ορχιδέες στο νησί απαντώνται οι Anacamptis collina, Anacamptis coriophora subsp fragrans, Anacamptis papilionacea, Anacamptis sancta, Serapias bergonii, Serapias cordigera, Serapias orientalis, Spiranthes spiralis, Ophrys bombyliflora, Ophrys iricolor, Ophrys omegaifera, Ophrys heldreichii, Ophrys gortynia και Ophrys tenthredinifera.

Οι υγρότοποι, τα ακατοίκητα νησάκια και τα ήρεμα νερά της Αντιπάρου προσφέρουν ιδανικό καταφύγιο για πολλά υδρόβια και παρυδάτια πουλιά. Η Ψαραλυκή φιλοξενεί περιστασιακά ή πιο συχνά κύκνους, φοινικόπτερα, πρασινοκέφαλες πάπιες, κιρκίρια, λευκοτσικνιάδες, σταχτοτσικνιάδες, μικροτσικνιάδες, κορμοράνους, νεροχελίδονα, ποταμοσφυριχτές, αμμοσφυριχτές, θαλασσοσφυριχτές, κοκκινοσκέληδες, πρασινοσκέληδες, μαχητές, αργυροπούλια, λασποσκαλίδρες, νανοσκαλίδρες, καλαμοκανάδες, μπεκατσίνια, ποταμογλάρονα, χειμωνογλάρονα, νανογλάρονα, κ.ά. Τα κάθετα βράχια στα δυτικά αποτελούν ιδανικό τόπο φωλιάσματος για τους σπάνιους μαυροπετρίτες, ενώ στις βραχονησίδες φωλιάζουν θαλασσοκόρακες, αρτέμηδες, μύχοι και ασημόγλαροι. Άλλα αρπακτικά του νησιού είναι οι σπιζαετοί, οι αετογερακίνες, οι γερακίνες, οι καλαμόκιρκοι και τα βραχοκιρκίνεζα, ενώ από τα νυχτόβια αρπακτικά εδώ ζουν τυτούδες, κουκουβάγιες και γκιώνηδες. Άλλα πουλιά που απαντώνται στο εσωτερικό του νησιού είναι οι νησιώτικες πέρδικες, τα ορτύκια, οι μπεκάτσες, τα  τρυγόνια, τα αγριοπερίστερα, τα γιδοβύζια, οι σταχτάρες, οι τσαλαπετεινοί, οι αλκυόνες, οι μελισσοφάγοι, οι σταρήθρες, οι κορυδαλλοί, τα οχθοχελίδονα, τα βραχοχελίδονα, τα σταβλοχελίδονα, οι ωχροκελάδες, οι νεροκελάδες, οι λιβαδοκελάδες, οι τρυποφράχτες, οι καρβουνιάρηδες, οι σταχτοπετρόκληδες, οι ασπροκωλίνες, οι μαυρολαίμηδες, οι γαλαζοκότσυφες, οι τσίχλες, οι μαυροτσιροβάκοι, οι κοκκινοτσιροβάκοι, τα ψευταηδόνια, οι θαμνοφυλλοσκόποι, οι αετομάχοι, οι κοκκινοκεφαλάδες, τα φανέτα, οι φλώροι, οι καρδερίνες, τα σκαθράκια, τα φρυγανοτσίχλονα, οι αμπελουργοί και οι τσιφτάδες.

Από τα αμφίβια εδώ ζουν μόνο βαλκανοβάτραχοι. Στην ερπετοπανίδα του νησιού πρωταγωνιστούν, αν και έχουν κυνηγηθεί πολύ, οι θαλάσσιες χελώνες καρέτα που ακόμα κάνουν τις φωλιές τους στις παραλίες. Άλλα ερπετά που ζουν στο νησί είναι η ποταμοχελώνα, το κροκοδειλάκι, το σαμιαμίδι, ο κυρτοδάκτυλος, η τρανόσαυρα, το σιλιβούτι, ο αβλέφαρος, ο έρυκας, ο λαφιάτης, το νερόφιδο, το αγιόφιδο, το σπιτόφιδο και η οχιά. Λίγα είναι γνωστά για τα θηλαστικά του νησιού. Εδώ ζουν εκατοντάδες αγριοκούνελα, σκαντζόχοιροι και κηπομυγαλές. Ξεχωρίζει η μόνιμη παρουσία στα γύρω ακατοίκητα νησιά της μεσογειακής φώκιας, ενώ στις δυτικές θάλασσες κάνουν συχνά την εμφάνιση τους ρινοδέλφινα και ζωνοδέλφινα. Από τα ασπόνδυλα στην κορυφή βρίσκεται το περίφημο, στενότοπο ενδημικό ισόποδο Cordioniscus antiparosi. Άλλα ενδιαφέροντα και ενδημικά είδη του Αιγαίου είναι τα σαλιγκάρια Albinaria caerulea, Monacha rothi και Mastus etuberculatus, τα ισόποδα Armadillidium insulanum, Echinarmadillidium cycladicum, Trachelipus aegaeus, Schizidium oertzenii, το μυριάποδο Acanthopetalum hoplites και οι γρύλοι Pterolepis insularis και Anadrymadusa brevipennis. Τα ήρεμα, πεντακάθαρα νερά της Αντιπάρου είναι ιδανικές για καταδύσεις, αλλά και εξερεύνηση με μάσκα.

(φωτ. τοπίου: Παναγιώτης Σαρρής)