Μία από τις πιο ιδιαίτερες λίμνες της Ελλάδας με πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία και χαρακτηριστικά, η οποία φιλοξενεί έναν τεράστιο αριθμό πτηνών που την διαλέγουν για να ξεχειμωνιάσουν. Η μεγάλη και αρχαία Βιστωνίδα βρίσκεται κοντά στις θρακικές ακτές, μεταξύ των νομών Ροδόπης και Ξάνθης. Στα νότια της χωρίζεται από το Θρακικό πέλαγος και τον Βιστωνικό κόλπο από την στενή λωρίδα γης στην οποία απλώνονται οι υγρότοποι του Πόρτο Λάγος, επικοινωνώντας με τη θάλασσα μέσω τριών στενών καναλιών. Γύρω της απλώνεται ο μεγάλος θρακικός κάμπος, ενώ στα βόρεια η λίμνη φτάνει λίγα χιλιόμετρα πριν τους πρόποδες της οροσειράς της Ροδόπης. Στα νερά της συμβάλλουν οι ποταμοί Κόσυνθος, Κομψάτος και Ασπροπόταμος δημιουργώντας μεγάλα εκβολικά συστήματα, αλλά και αρκετοί χείμαρροι με σημαντικότερους τους Ιάσμου, Κοπτερού, Αμαξάδων και Κυδωνέα. Η Βιστωνίδα είναι η τέταρτη μεγαλύτερη λίμνη της Ελλάδας φτάνοντας σε μέγεθος τα 45 τετρ.χλμ. με μια λεκάνη απορροής που καλύπτει 1.300 τετρ.χλμ. Η περίμετρος φτάνει τα 35 χλμ. και το σχήμα της είναι νεφροειδές. Πρόκειται για μία αβαθής λίμνη με μέσο βάθος τα 2,3 μέτρα και μέγιστο τα 3,7 μέτρα. Συναρπαστική είναι η ιστορία της δημιουργίας της Βιστωνίδας που χάνεται στην εποχή του τέλους του Μειόκαινου, 5.000.000 χρόνια πριν. Τότε η θάλασσα εισχώρησε στα ηπειρωτικά δημιουργώντας μια πολύ μεγαλύτερη από τη σημερινή λιμνοθάλασσα, η οποία με τα χρόνια έκλεισε με τις προσχώσεις των ποταμών και τα θαλάσσια ρεύματα. Το όνομα της το πήρε από το πανάρχαιο θρακικό φύλο των Βιστώνων (ή Βιστόνων), ενώ κατά την τουρκοκρατία ονομαζόταν Μπουρού Γκιολ, μια λέξη που πηγάζει από τη λέξη Πόροι που σημαίνει πέρασμα πλοιαρίων, καθώς από παλιά τα καράβια περνάγανε από τη θάλασσα στη λίμνη με προορισμό τη βυζαντινή πόλη Αναστασιούπολη που ήταν χτισμένη στις βόρειες όχθες της Βιστωνίδας. Η λίμνη αναφέρεται από πολλούς συγγραφείς, γεωγράφους και περιηγητές με πρώτον τον Στράβωνα που γράφει ότι η περίμετρος της φτάνει τα διακόσια στάδια, αλλά και τον μεγάλο Τούρκο περιηγητή Εβλιγιά Τσελεμπί, ο οποίος εντυπωσιάστηκε από το μέγεθος της λίμνης και τον τεράστιο αλιευτικό της πλούτο. Εδώ, σύμφωνα με τη μυθολογία, ο Ηρακλής αιχμαλώτησε τα άλογα που τρέφονταν με ανθρώπινη σάρκα κατόπιν εντολής του βασιλιά Άβδηρου και νίκησε τους Βίστωνες πνίγοντας τους σε μία τάφρο που κατασκεύασε. Ένας μύθος που παραπέμπει στις διαχρονικές προσπάθειες από τον άνθρωπο να τιθασεύσει τα νερά της λίμνης προς όφελος του. Στα νερά της λίμνης εμφανίζεται έντονα το φαινόμενο της μεταβαλλόμενης αλατότητας που σχετίζεται με τους εποχικούς ανέμους, τα ρεύματα και τα νερά των ποταμών. Η Βιστωνίδα πρωταγωνιστεί στο μέσον ενός συμπλέγματος από διαδοχικούς υγροτόπους και αποτελεί μέρος του Εθνικού Πάρκου Δέλτα Νέστου, Βιστωνίδας, Ισμαρίδας, ενώ μαζί με το Πόρτο Λάγος βρίσκεται στην κορυφή των οικοτουριστικών προορισμών στη χώρα μας.

Στη Βιστωνίδα απαντάται ένα πλήθος βιοτόπων από καλαμιώνες και δάση με αλμυρίκια μέχρι μεγάλους βάλτους, βουρλώνες και υγρολίβαδα. Από τα δέντρα γύρω από τη λίμνη και κοντά στους ποταμούς υψώνονται ασημόλευκες, καβάκια, σκλήθρα, ιτιές, φράξοι, φτελιές και πλάτανοι. Εδώ συναντάει κανείς πολλά υδρόφιλα είδη, όπως η Lemna minor, η νεραγκούλα Ranunculus trichophilus, τα ψαθιά Typha latifolia και T. angustifolia, ο Cyperus hamulosus, το Myriophullum spicatum, η Trapa natans, ο Potamogeton fluitans και η ίριδα Iris pseudacorus. Άλλα είδη της περιοχής είναι το Glaucium flavum, η περικοκλάδα Cynanchum acutum, η Ammophila arenaria, ο Carduus acicularis, ο Lathyrus annuus, η Anchusa procera, o Anthriscus sylvestris nemorosus, η σιληνή Silene euxina, το Xanthium spinosum, ο Scolymus hispanicus, το Halimione portulacoides, το Cynodon dactylon, η Dittrichia viscosa, κ.ά.

 

Η λίμνη είναι ένας παράδεισος για την ορνιθοπανίδα και εδώ έχουν παρατηρηθεί περισσότερα από 264 είδη πουλιών. Η Βιστωνίδα αποτελεί σημαντικό σταθμό διαχείμασης για πολλά παπιά με σημαντικότερη την παρουσία από το σπάνιο κεφαλούδι, που ακολουθείται από είδη, όπως κιρκίρια, καπακλήδες, γκισάρια, σφυριχτάρια, πρασινοκέφαλες, ψαλίδες, χουλιαρόπαπιες, βαλτόπαπιες, φερεντίνια, μαυροκέφαλες, βαρβάρες και σπάνιους θαλασσοπρίστες. Από τα αρπακτικά εδώ κυνηγούν σπάνιοι βασιλαετοί, θαλασσαετοί, στικταετοί, κραυγαετοί, φιδαετοί, χειμωνόκιρκοι, πολλοί καλαμόκιρκοι, τσίφτες, αετογερακίνες, γερακίνες, ξεφτέρια, σαΐνια, βραχοκιρκίνεζα, κιρκινέζια, πετρίτες, δεντρογέρακα, βαλτόμπουφοι, νανόμπουφοι, τυτούδες και κουκουβάγιες. Στα χωράφια σταθμεύουν περιστασιακά ασπρομέτωπες χήνες, σταχτόχηνες και κοκκινόχηνες, ενώ τον χειμώνα στη λίμνη καταφθάνουν βουβόκυνοι, αγριόκυκνοι και νανόκυκνοι. Άλλα σημαντικά είδη είναι τα φοινικόπτερα, οι αργυροπελεκάνοι, οι ροδοπελεκάνοι, οι λαγγόνες, οι ήταυροι, οι χαλκόκοτες, οι χουλιαρομύτες, οι πορφυροτσικνιάδες και οι μαύροι πελαργοί. Η ορνιθοπανίδα συμπληρώνεται από μαυροβουτηχτάρια, νανοβουτηχτάρια, σκουφοβουτηχτάρια, νυχτοκόρακες, σταχτοτσικνιάδες, αργυροτσικνιάδες, λευκοτσικνιάδες, μικροτσικνιάδες, νεροκοτσέλες, στρειδοφάγους, αβοκέτες, πετροτουρλίδες, καλαμοκανάδες, καλημάνες, αγκαθοκαλημάνες, διάφορες σκαλίδρες, μαυρότρυγγες, κοκκινοσκέληδες, μπεκατσίνια, μαχητές, πρασινοσκέληδες, τουρλίδες, σιγλίγουρους, θυελλόγλαρους, λεπτόραμφους γλάρους, ποταμογλάρονα, νανογλάρονα, αλκυόνες, ψευταηδόνια, υφάντρες, μουστακαλήδες και ψαρόνια.

 

Στη Βιστωνίδα έχουν παρατηρηθεί 12 είδη αμφιβίων από τα οποία ξεχωρίζουν οι ανατολικοί χτενοτρίτωνες, οι πρασινόφρυνοι, οι κιτρινομπομπίνες, οι δεντροβάτραχοι, οι σβελτοβάτραχοι, οι σπάνιοι πηλοβάτες και οι λιμνοβάτραχοι. Η ερπετοπανίδα περιλαμβάνει 22 είδη, μεταξύ των οποίων, ποταμοχελώνες, βαλτοχελώνες, γραικοχελώνες, μεσογειακές χελώνες, πρασινόσαυρες, σαύρες του Ταύρου, τυφλίτες, νερόφιδα, λιμνόφιδα, σπιτόφιδα, σαπίτες, αγιόφιδα, λαφιάτες και οχιές. Από τα θηλαστικά ξεχωρίζει η παρουσία του τσακαλιού που ακόμα απαντάται στις πιο απομονωμένες περιοχές της λίμνης. Άλλα είδη είναι η βίδρα, η αγριόγατα, η αλεπού, ο ασβός, ο σκαντζόχοιρος, το πετροκούναβο, η νυφίτσα, ο νεροαρουραίος, η σπάνια στικτοϊκτίδα, ο τυφλοπόντικας και διάφορα είδη νυχτερίδων.

 

Στη λίμνη και στα ποτάμια της έχουν καταγραφεί 21 είδη ψαριών του γλυκού νερού, από τα οποία ξεχωρίζει η παρουσία της θρίτσας (Alosa vistonica), του σπανιότερου ψαριού ολόκληρης της Ευρώπης που το πιθανότερο είναι να έχει εξαφανιστεί πλέον. Στη Βιστωνίδα μέχρι και πριν λίγες δεκαετίες ζούσαν ευρωπαϊκοί οξύρυγχοι (Acipenser sturio), ενώ ένα άλλο εμβληματικό είδος της λίμνης είναι η αλάια (Alburnus vistonicus). Άλλα είδη είναι το χέλι (Anguilla anguilla), ο ζαχαριάς (Aphanius fasciatus), η θρακική μπριάνα (Barbus cyclolepis), η θρακοβελονίτσα (Cobitis strumicae), το αγκαθερό (Gasterosteus gymnourus), ο βουλγαρογωβιός (Gobio bulgaricus), ο ποντογωβιός (Knipowitschia caucasica), το μικρόσιρκο (Leucaspius delineatus), το πετροχείλι (Oxynoemacheilus bureschi), το τσαϊλάκι (Petroleuciscus borysthenicus), η σπάνια λάμπραινα (Petromyzon marinus), η μουρμουρίτσα (Rhodeus amarus), το τσιρώνι (Rutilus rutilus), ο γουλιανός (Silurus glanis) και το γληνί (Tinca tinca). Η αύξηση της αλατότητας τα τελευταία χρόνια έχει οδηγήσει και πολλά θαλάσσια είδη ψαριών στη λίμνη, όπως πολλά είδη από κεφαλόπουλα, τσιπούρες, λαβράκια, γλώσσες και αθερίνες.