Ένας σχετικά άγνωστος, εποχικός υγρότοπος της Δυτικής Λέσβου που παρά το μικρό του μέγεθος καταφέρνει και φιλοξενεί στα νερά και στις όχθες του πολλά θαυμαστά είδη της ορνιθοπανίδας. Ο Πορτός είναι μια μικρή κοιλάδα, 650 περίπου στρεμμάτων, που δημιουργείται στους νότιους πρόποδες του όρους Όρδυμνος. Η κοιλάδα βρίσκεται στο μέσο της διαδρομής από τον Μεσότοπο προς την Ερεσό και αποτελεί το τυπικό σύνορο των δύο κοινοτήτων. Στα βόρεια της υψώνονται οι λόφοι Γυμνό Βουνό και Λευκορράχτης, ενώ λίγες δεκάδες μέτρα από τα όρια της κυλούν οι εποχικοί ρύακες Μαλιόντας και Χαλάντρας. Η περιοχή βρίσκεται πολύ κοντά στην αρχαία καλντέρα του Μεσοτόπου και έτσι χαρακτηρίζεται από τα ηφαιστειακά πετρώματα στα οποία πρωταγωνιστούν οι περίφημοι δομοί που σηκώνονται στις κορυφές των γύρω λόφων. Στα δυτικά της μικρής πεδιάδας, δεξιά και αριστερά του ασφαλτόδρομου, βρίσκονται τρεις εποχικές φυσικές υδατοσυλλογές ή πιο λαϊκά, τρεις λούτσες. Οι δύο από αυτές βρίσκονται στα βόρεια του δρόμου και έχουν μέγεθος περίπου 12 και 6 στρέμματα, ενώ η τρίτη στα νότια του δρόμου φτάνει τα 20 στρεμμάτα. Δημιουργήθηκαν μετά την αποκομιδή χώματος από την περιοχή όταν κατασκευαζόταν το διπλανό φράγμα της μονής Πυθαρίου και υπήρχε η ανάγκη της επιχωμάτωσης του ρύακα Χαλάντρα για το έργο. Από τότε οι μικρές αλλά θαυμαστές αυτές λούτσες δίνουν ζωή στη πανίδα σε μια σχετικά άνυδρη περιοχή της Δυτικής Λέσβου. Οι λούτσες μαζεύουν κυρίως βρόχινα νερά τα οποία, λόγω της γεωλογίας της περιοχής, τις περισσότερες φορές κρατάνε μέχρι και το καλοκαίρι προσφέροντας έτσι προστασία σε πολλά παρυδάτια πουλιά. Παράλληλα τα παρακείμενα βράχια, τα χορτολίβαδα, τα φρύγανα, οι καλλιέργειες της κοιλάδας και η απουσία σημαντικής ανθρώπινης όχλησης μαγνητίζουν πολλά ακόμα είδη της ορνιθοπανίδας που στις λούτσες βρίσκουν την κατάλληλη δροσιά στη μέση ενός ξερού και φαινομενικά αφιλόξενου τοπίου. Οι μικρές λούτσες στον Πορτό του Μεσοτόπου είναι ένας ήσυχος υγρότοπος, γεμάτος από πολλές όμορφες εκπλήξεις. Αξίζει όχι μόνο να εξερευνήσετε τις όχθες και τα νερά, αλλά να ανεβείτε μέχρι τους διπλανούς ηφαιστειακούς δομούς και να περπατήσετε στους χωματόδρομους που χωρίζουν τα χωράφια των καλλιεργειών.

Η γύρω περιοχή διακρίνεται από μια ποικιλία ηφαιστειακών γεωτόπων, πάνω στους οποίους απλώνονται όμορφα χορτολίβαδα. Αυτό που κάνει ιδιαίτερο το τοπίο της περιοχής είναι ότι εδώ αναπτύσσονται σε μεγάλη πυκνότητα όμορφοι, πανύψηλοι άρτηκες του είδους Ferula communis subsp communis. Ιδιαίτερα την άνοιξη τα πλούσια κίτρινα άνθη των φυτών, δίπλα στα γαλάζια νερά που στεφανώνονται από ηφαιστειακά πετρώματα δημιουργούν ένα σπάνιο για την χώρα μας τοπίο. Άλλα δέντρα που συναντέι κανείς στη περιοχή είναι τα αλμυρίκια, τα αγριόκεδρα, οι χαρουπιές και οι αγριογκορτσιές, ενώ στα φρύγανα πρωταγωνιστούν οι λαδανιές, οι αφάνες και τα θρούμπια. Σε κάποια σημεία στις όχθες της λίμνης αναπτύσσονται ψαθιά. Η γύρω περιοχή διακρίνεται για την παρουσία πολλών σπάνιων φυτών από τα οποία ξεχωρίζουν η τσικουδιά του είδους Pistacia atlantica subsp muti, η λεβάντα Lavandula pedunculata subsp cariensis, το Tripleurospermum conoclinium, το Atriplex davisii, το Trifolium pilulare, το Hypericum atomarium, η Rostraria obtusiflora, η Ventenata subenervis, το υδροχαρές Montia fontana subsp amporitana, η Nigella elata, η Scrophularia floribunda και η μελικουκιά του Τουρνεφόρ (Celtis tournefortii). Άλλα ενδιαφέροντα φυτά είναι το αγριόσκορδο Allium cyrilli, το Ammi visnaga, ο Daucus carota subsp carota, η Andryala integrifolia, το Senecio leucanthemifolius, το Tanacetum parthenium, το Alyssum umbellatum, το Erysimum repandum, η σιληνή Silene squamigera subsp squamigera, η Noaea mucronata subsp mucronata, ο Adenocarpus complicatus subsp complicatus, το Trifolium petrisavii, το Hordeum vulgare subsp spontaneum και ο Ranunculus isthmicus subsp isthmicus. Η χλωρίδα συμπληρώνεται με είδη, όπως το Equisetum ramosissimum, το Allium ampeloprasum, το Eryngium creticum, η Asphodeline lutea, η Carlina lanata, οι κενταύριες Centaurea cyanus και Centaurea spinosa, η Crepis rubra, η Hypochaeris glabra, ο Tagetes minuta, το Taraxacum graecum, ο Tragopogon porrifolius subsp eriospermus, το Echium plantagineum, η Legousia pentagonia, οι σιληνές Silene behen και Silene fabaria subsp fabaria, η Velezia quadridentata, το Sedum caespitosum, ο Cyperus rotundus, ο Astragalus pelecinus, η Vicia melanops, ο Eragrostis pilosa, η Poa palustris subsp palustris, ο Ranunculus ophioglossifolius, ο Convolvulus elegantissimus και η Cymbalaria muralis subsp muralis.

Οι λούτσες στο Πορτό είναι ακόμα ένας εκπληκτικός τόπος ορνιθοπαρατήρησης, από τους πολλούς που υπάρχουν στο νησί της Λέσβου. Την άνοιξη μπορεί κανείς να παρατηρήσει τις σπάνιες καστανόπαπιες να κολυμπάνε αμέριμνες στις λίμνες, ενώ στις όχθες στέκονται σταχτοτσικνιάδες και λευκοτσικνιάδες. Στα γύρω χωράφια συχνά εμφανίζονται μαύροι και λευκοί πελαργοί. Στους λόφους και στα φρύγανα που συνορεύουν με την κοιλάδα ζει το σπάνιο σμυρνοτσίχλονο. Από τα αρπακτικά εδώ συναντώνται φιδαετοί, καλαμόκιρκοι, χειμωνόκιρκοι, γερακίνες, αετογερακίνες, ξεφτέρια, πετρίτες, μαυροκιρκίνεζα, κιρκινέζια και βραχοκιρκίνεζα. Από τα νυχτόβια αρπακτικά στην περιοχή ζουν τυτούδες και κουκουβάγιες. Συχνά στις λούτσες σταθμεύουν διάφορα παρυδάτια είδη, όπως νερόκοτες, φαλαρίδες, πετροτουρλίδες, βαρβάρες, πρασινοκέφαλες πάπιες, νανοπουλάδες, ποταμοσφυριχτές, πρασινοσκέληδες και μπεκατσίνια. Η ορνιθοπανίδα συμπληρώνεται από περαστικά ή μόνιμα είδη, όπως ορτύκια, τρυγόνια, γιδοβύζια, σταχτάρες, ωχροσταχτάρες, βουνοσταχτάρες, μελισσοφάγους, χαλκοκουρούνες, σταρήθρες, κορυδαλλούς, μικρογαλιάντρες, βραχοχελίδονα, σταβλοχελίδονα, σπιτοχελίδονα, μιλτοχελίδονα, ωχροκελάδες, λιβαδοκελάδες, νεροκελάδες, τρυποφράχτες, καρβουνιάρηδες, ασπροκωλίνες, γαλαζοκότσυφες, μαυρολαίμηδες, καστανολαίμηδες, μαυροτσιροβάκους, κοκκινοτσιροβάκους, αιγαιοτσιροβάκους, σχοινοποταμίδες, ψευταηδόνια, κλειδωνάδες, βραχοτσοπανάκους, αετομάχους, κοκκινοκεφαλάδες, σταχτοκεφαλάδες, κόρακες, καρδερίνες, φλώρους, φρυγανοτσίχλονα και τσιφτάδες.
 
Από τα αμφίβια εδώ ζουν πρασινόφρυνοι και δεντροβάτραχοι. Από την ερπετοπανίδα ξεχωρίζει η παρουσία της αβλεφαρόσαυρας, ή αλλιώς οφίσωψ, μιας όμορφης σαύρας που εμφανίζεται μόνο στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου και στη Θράκη. Ακολουθούν είδη όπως γραικοχελώνες, κροκοδειλάκια, τρανόσαυρες, κυρτοδάκτυλοι, σαμιαμίδια, τυφλίτες, έφιοι, σαπίτες, αγιόφιδα, σαΐτες, σπιτόφιδα, θαμνόφιδα και οθωμανικές οχιές. Από τα θηλαστικά ξεχωρίζει ο ασιατικός σκίουρος ή γαλιά, όπου σ’ αυτή την περιοχή απαντάται σε μεγάλους αριθμούς. Σημαντική είναι και η παρουσία ειδών νυχτερίδων, όπως τρανομυωτίδες (Myotis myotis), ρινόλοφοι του Μπλάσιους (Rhinolophus blasii) και μικρορινόλοφοι (Rhinolophus hipposideros). Άλλα θηλαστικά της περιοχής είναι το πετροκούναβο, η νυφίτσα, ο σκαντζόχοιρος, ο λαγός και διάφορα μικρά τρωκτικά.