Ένα πυκνό δάσος στο κέντρο της Κρήτης που διακρίνεται για την σπανιότητα του αλλά και για τα πολλά ενδημικά είδη της χλωρίδας και της πανίδας που φιλοξενεί. Το δάσος του Ρούβα είναι ένα από τα σημαντικότερα πρινοδάση της Ελλάδας, καθώς είναι το μοναδικό μεγάλο και υγιές βελανιδόδασος της Κρήτης που διατηρεί ακόμα την φυσιογνωμία που χαρακτήριζε τα ηπειρωτικά της νήσου από τα αρχαία χρόνια. Βρίσκεται στο νοτιοανατολικό τμήμα της οροσειράς του Ψηλορείτη σε μία από τις πιο δύσβατες περιοχές της Κρήτης. Αναπτύσσεται σε ένα βύθισμα που δημιουργεί μία μικρή κοιλάδα με έντονο ανάγλυφο, σε ένα μέσο υψόμετρο 500 μέτρων και στεφανώνεται από πολλές κορυφές του ανατολικού Ψηλορείτη. Σημαντικότερες από αυτές είναι η Χαλασοκεφάλα (1.917 μ.), το Κουδούνι (1.857 μ.), ο Σκίνακας (1.750 μ.), ο Πίπερος (1.714 μ.), τα Αμπελάκια (1.441 μ.), το Σαμάρι (1.413 μ.) και η Κεφάλα (1.310 μ.). Το μέγεθος του δάσους του Ρούβα φτάνει τα 26.000 στρέμματα. Στα νότια χαρακτηρίζεται από τη παρουσία του φαραγγιού του Αγίου Νικολάου, ή φαράγγι Γάφαρη, που εισέρχεται στην κοιλάδα χωρίζοντας κάθετα τα βουνά Αμπελάκια και Σαμάρι σε μια απόσταση 4 χιλιομέτρων. Το ρέμα που διέρχεται από το φαράγγι εμπλουτίζει τα νερά της μικρής λίμνης Βοτόμου, ή λίμνης Ζαρού, και της μεγάλης τεχνητής λίμνης της Φανερωμένης που βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα νοτιότερα. Στα βόρεια της κοιλάδας ξεκινάει το Ψακοφάραγγο που μέσω του διάσελου της Αμμουδάρας συνδέεται με το μεγάλο οροπέδιο της Νίδας στα δυτικά, ενώ στις νότιες πλαγιές του δάσους βρίσκεται το σπήλαιο με την ονομασία «του Καλόγερου η Τρύπα». Από την είσοδο του φαραγγιού του Αγίου Νικολάου, δίπλα από το ομώνυμο μοναστήρι ξεκινάει ένα σηματοδοτημένο μονοπάτι που φτάνει στην περιοχή του Αγίου Ιωάννη Ρούβα που βρίσκεται στην καρδιά της δασωμένης κοιλάδας. Το δάσος του Ρούβα υπήρξε ανά τους αιώνες σημαντικό καταφύγιο και επαναστατικός πυρήνας απέναντι στους πολλούς κατακτητές της Κρήτης. Σήμερα η οικολογική και αισθητική αξία της περιοχής προσελκύει κάθε χρόνο εκατοντάδες ερευνητές και φυσιολάτρες.

 

Κυρίαρχο είδος του δάσους είναι το πουρνάρι, ή αλλιώς ο πρίνος (Quercus coccifera). Το πρινοδάσος του Ρούβα είναι ένα από τα μεγαλύτερα σε έκταση της Ευρώπης, με εντυπωσιακά, αιωνόβια δέντρα που έχουν ξεφύγει από την τυπική θαμνώδη μορφή του είδους. Μαζί με τους πρίνους υπάρχουν και άλλα δέντρα, τυπικά της κρητικής χλωρίδας, όπως η ενδημική της Κρήτης αμπελιτσιά (Zelkova abelicea), η αριά (αζίλακας), η χνουδοβελανιδιά, το κυπαρίσσι, το αγριόκεδρο, η τραχεία πεύκη, το σφενδάμι, η αγριελιά, το φιλλύκι, ο κράταιγος, η γκορτσιά και η κοκκορεβυθιά, ενώ στα ρέματα υπάρχουν συστάδες από μεγάλους πλάτανους. Το δάσος και οι πλαγιές είναι γεμάτα από ακριβοθώρητα φυτά. Από αυτά ξεχωρίζουν τα πολλά ενδημικά της Κρήτης, όπως η Lomelosia sphaciotica subsp. decalvans, ο έβενος Ebenus cretica, ο δίκταμος Origanum dictamnus, η τουλίπα Tulipa cretica, η ορχιδέες Cephalanthera cucullata και Epipactis cretica, η Asperula pubescens, η Asperula rigida, η βιόλα Viola alba subsp. cretica, η Staehelina petiolata, τα αγριόσκορδα Allium callimischon subsp. haemostictum και Allium tardans, το Eryngium ternatum, το Ferulago thyrsiflora, το Biarum tenuifolium subsp. idomenaeum, η κενταύρια Centaurea idaea, η Scorzonera mollis subsp. idaea, η Ricotia cretica, η καμπανούλα Campanula tubulosa, το Cerastium deschatresii, το αγριογαρύφαλλο Dianthus juniperinus, οι σιληνές Silene pinetorum subsp. sphaciotica και Silene sieberi, το Trifolium phitosianum, το Muscari spreitzenhoferi, το υπερικό Hypericum jovis, η Prunella cretensis, η Scutellaria sieberi, το Teucrium alpestre, ο Ranunculus cupreus, το Galium extensum και το Galium monachinii. Άλλα σπάνια είδη της περιοχής είναι η Fedia graciliflora subsp. graciliflora, η Pimpinella tragium subsp. depressa, το Arum creticum, το Asplenium aegaeum, το Asplenium lepidum subsp. haussknechtii, το Asplenium scolopendrium subsp. antri-jovis, το Allium rubrovittatum, η Scorzonera cretica, η Arenaria guicciardii, το κολχικό Colchicum pusillum, η Rosularia serrata, το Sedum creticum, η Euphorbia dimorphocaulon, το Ornithogalum creticum, η ίριδα Iris unguicularis subsp. cretensis, ο Phlomis cretica, το Teucrium microphyllum, η τουλίπα Tulipa saxatilis, το κυκλάμινο Cyclamen creticum, η ανεμώνη Anemone hortensis subsp. heldreichii, η Garidella nigellastrum, ο Ranunculus asiaticus, η Daphne sericea subsp. sericea, η Valeriana asarifolia και το Symphytum creticum. Από τις ορχιδέες συναντάει κανείς είδη, όπως οι Anacamptis collina, Anacamptis coriophora subsp. fragrans, Anacamptis papilionacea, Dactylorhiza romana, Neotinea lactea, Orchis anthropophora, Orchis italica, Orchis pauciflora, Ophrys apifera, Ophrys bombyliflora, Ophrys cretica, Ophrys candica, Ophrys iricolor, Ophrys omegaifera, Ophrys heldreichii, Ophrys cretensis, Ophrys gortynia, Ophrys spruneri, Ophrys mammosa και Ophrys tenthredinifera.

 

Σημαντική είναι η ορνιθοπανίδα μέσα και γύρω από το δάσος. Συχνά παρατηρεί κανείς μικρές ομάδες από όρνεα, αλλά και κάποιο μοναχικό γυπαετό, είδος εξαιρετικά σπάνιο που στην χώρα μας ζει πλέον μόνο στην Κρήτη. Από τα αρπακτικά εδώ απαντώνται ο χρυσαετός, ο φιδαετός, η γερακίνα, ο πετρίτης, το βραχοκιρκίνεζο, το σπάνιο χρυσογέρακο και ο μαυροπετρίτης. Άλλα πουλιά της περιοχής είναι η νησιώτικη πέρδικα, το ορτύκι, η φάσσα, το τρυγόνι, η κουκουβάγια, ο γκιώνης, το γιδοβύζι, η βουνοσταχτάρα, ο μελισσοφάγος, η δεντροσταρήθρα, η χαλκοκουρούνα, ο στραβολαίμης, η δεντροσταρήθρα, το βραχοχελίδονο, το σταβλοχελίδονο, η ωχροκελάδα, ο τρυποφράχτης, το αηδόνι, ο καρβουνιάρης, ο σταχτοπετρόκλης, η ασπροκωλίνα, ο γαλαζοκότσυφας, η τσίχλα, ο σπάνιος αιγαιοτσιροβάκος, ο θαμνοτσιροβάκος, ο κοκκινοτσιροβάκος, η ωχροστριτσίδα, ο θαμνοφυλλοσκόπος, ο σταχτομυγοχάφτης, η ελατοπαπαδίτσα, ο κλειδωνάς, ο κοκκινοκεφαλάς, η κάργια, η κοκκινοκαλιακούδα, η κιτρινοκαλιακούδα, ο κόρακας, η καρδερίνα, το φανέτο, το σιρλοτσίχλονο και ο τσιφτάς.

Από τα τα αμφίβια συναντάει κανείς τον ενδημικό κρητικό βάτραχο και πρασινόφρυνους, ενώ η ερπετοπανίδα περιλαμβάνει είδη, όπως κυρτοδάκτυλους, σαμιαμίδια, λιακόνια, τρανόσαυρες, ενδημικές κρητικές σαύρες, δεντρογαλιές, σπιτόφιδα και αγιόφιδα. Στο δάσος του Ρούβα βρίσκουν προστασία πολλά σπάνια θηλαστικά. Εδώ πιθανά ζει ο περίφημος φουρόγατος, ο ενδημικός αγριόγατος της Κρήτης (Felis silvestris subsp. creticus), αλλά και ασβοί, πετροκούναβα, νυφίτσες, λαγοί, σκαντζόχοιροι, δασομυωξοί και ακανθοποντικοί (Acomys minous). Είναι σημαντικό ότι στο δάσος του Ρούβα ζουν δύο πολύ σπάνια θηλαστικά που περιλαμβάνονται στο Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ειδών, η κρητική μυγαλή (Crocidura zimmermanni) και η νανονυχτερίδα του Χανάκ (Pipistrellus hanaki).

Φωτογραφίες: Γιώργος Πατρουδάκης - Κρητικό Πανόραμα