Η μυθική Στυμφαλία είναι μία από τις σπάνιες φυσικές ορεινές λίμνες της Ελλάδας με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που συγκεντρώνουν ένα μεγάλο αριθμό ειδών της πανίδας και της χλωρίδας. Η λίμνη είναι γνωστή μυθολογικά από τον άθλο του Ηρακλή που έφτασε εδώ για εξολοθρεύσει τις Στυμφαλίδες όρνιθες, τα τερατώδη πουλιά με τα χάλκινα ράμφη και τα σιδερένια φτερά που τρέφονταν με ανθρώπινο κρέας και κατέστρεφαν τα κοπάδια και τις σοδειές. Αν και σχετικά μικρή σε μέγεθος, συγκριτικά με τις μεγάλες λίμνες των ηπειρωτικών της χώρας μας, θεωρείται η πιο σημαντική φυσική λίμνη της Πελοποννήσου και η σημαντικότερη ορεινή λίμνη της Ελλάδας. Βρίσκεται στα νοτιοδυτικά του νομού Κορινθίας και έχει σχηματιστεί στο κέντρο ενός επιμηκούς οροπέδιου σε υψόμετρο 620 μέτρων. Στα βόρεια και στα δυτικά της λίμνης δεσπόζει η Ζήρεια, στα νότια της υψώνεται ο Ολίγυρτος και το Μαυροβούνι και στα ανατολικά αγκαλιάζεται από τον Γαβριά και την Βέσεζα. Πρόκειται για μια αβαθή λίμνη με το μέσο βάθος της να φτάνει το 1,5 μ. και το μέγιστο τα 4 μ., αλλά συνήθως το βάθος της κυμαίνεται μεταξύ 0,5 μ. και 2,5 μ. Το μέγεθος της μεταβάλλεται εποχικά και σχετίζεται άμεσα με τις βροχοπτώσεις. Η μεγαλύτερη έκταση της Στυμφαλίας φτάνει τα 7.700 στρέμματα και η μικρότερη τα 3.500 στρέμματα, ενώ τις άνομβρες χρονιές ξεραίνεται από αρκετά εώς τελείως, όπως έχει συμβεί το 1978, το 1989 και το 1993. Το μέγιστο μήκος της λίμνης φτάνει τα 3,5 χλμ., το μέγιστο πλάτος το 1,5 χλμ., ενώ η έκταση της λεκάνης απορροής φτάνει τα 218 τ.χλμ. Η Στυμφαλία αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα πόλγης που δημιουργήθηκε μέσω ενός διαρκούς μηχανισμού καρστικοποίησης, κάτι που αποδεικνύεται και από την παρουσία δεκάδων καρστικών σχηματισμών στην γύρω περιοχή. Τα νερά της λίμνης τροφοδοτούνται από ένα σύστημα χειμάρρων και ρεμάτων (Καστανιώτικος, Λυκόρεμα, Σοφαινέτο, Κολιού, Αγία Σωτήρα, Ράπι), από τον μικρό ποταμό Στύμφαλο, από διάφορες πηγές της περιοχής (Καστανιά, Κεφαλόβρυσο, Κεφαλάρι, Δρίζα, Δροσοπηγή, Βελατσούρι, Λαύκα) και από την λεκάνη της Πελλήνης, μέσω της σήραγγας του Λαγοβουνίου. Η λίμνη Στυμφαλία έχει ένα ενδιαφέρον σύστημα αποστράγγισης. Ένα μέρος από τα υπερχειλίζοντα νερά της λίμνης κατευθύνονται στο «Βοχαϊκό Χάνδακα», που μέσω της σήραγγας του αρχαίου Αδριάνειου Υδραγωγείου μεταφέρει τα νερά στον Ασωπό ποταμό και στην πεδινή Κορινθία. Ένα άλλο μέρος των νερών φεύγει μέσα από καταβόθρες, όπως της Γιδομάντρας και της Φόρτσας, προς τον Αργολικό κόλπο. Είναι ενδιαφέρον ότι στο φαινόμενο είχε αναφερθεί και ο Παυσανίας, ο οποίος παρατήρησε ότι τα νερά της Στυμφαλίας εξαφανίζονται σε χάσμα γης και εμφανίζονται πάλι στην Αργολίδα, όπου σχηματίζουν τον ποταμό Ερασίνο. Η λίμνη είναι ελώδης και ρηχή και μαζί με την γύρω περιοχή χαρακτηρίζεται από μια μεγάλη ποικιλία ενδιαιτημάτων, όπως καλαμιώνες, υγρά λιβάδια, θαμνώνες, πυκνά ελατοδάση, ρεματιές και γκρεμούς. Εντούτοις η Στυμφαλία απειλείται από την διαρκή άντληση των υδάτων της για άρδευση, από την επέκταση των καλλιεργειών και τις προσχώσεις της βιομηχανικής γεωργίας και από την χημική λίπανση που την έχει μετατρέψει σε μια ευτροφική λίμνη που πλέον μοιάζει περισσότερο με έναν τεράστιο καλαμιώνα. Είναι εντυπωσιακό ότι το ζήτημα της αειφορικής διαχείρησης της Στυμφαλίας κρατάει εδώ και 1.800 χρόνια από την εποχή του αυτοκράτορα Ανδριανού. Σήμερα, και παρά τις φιλότιμες προσπάθειες διαφόρων φορέων, μπορεί κάποιος να ισχυριστεί ότι αυτή η τόσο φημισμένη λίμνη της Ελλάδας κινδυνεύει άμεσα από ολική ξήρανση και εξαφάνιση.

Τα αγριοκάλαμα (Phragmites australis) πρωταγωνιστούν στη χλωρίδα της λίμνης, έχοντας φτάσει να καλύπτουν το 65% της επιφάνειας. Η χλωρίδα συμπληρώνεται από βούρλα (Typha angustifolia), ενώ στις βόρειες όχθες εμφανίζονται ιτιές, σφενδάμια και πλατάνια. Η γύρω περιοχή καταλαμβάνεται από μακία με πουρνάρια, σχίνα, ρείκια, κουμαριές, διάφορες βελανιδιές, φράξους, γκορτσιές και φιλίκια ενώ λίγο ψηλότερα ξεκινάνε τα δάση με κυρίαρχο είδος την κεφαλληνιακή ελάτη και λιγότερο την μαύρη πεύκη. Μέσα στη λίμνη και στις όχθες της, η χλωρίδα αποτελείται από 24 υδρόφιλα είδη με κυριότερα το Myriophyllum spicatum, το Myriophyllum verticullatum, την Persicaria amphibia, την νεραγκούλα Ranunculus peltatus subsp. baudotii, το Ceratophyllum demersum, τον Butomus umbellatus, την ίριδα Iris pseudacorus και το Nasturtium officinale. Σημαντικά φυτά που μπορεί να συναντήσει κανείς γύρω από τη λίμνη είναι ο Convolvulus mairei, η Asperula arcadiensis, η Arenaria filicaulis subsp. graeca, η Pimpinella rigidula, το Onosma erecta subsp. erecta, το Cerastium dubium, η Inula verbascifolia subsp. parnassica και ο Astragalus suberosus subsp. haarbachii. Άλλα φυτά της περιοχής είναι το Agrostemma githago subsp. githago, η Onobrychis ebenoides, το Seseli tortuosum, οι κρόκοι Crocus hadriaticus και Crocus laevigatus, η ίριδα Iris unguicularis, το Ornithogalum collinum subsp. collinum, η Anchusella cretica, η Capsella grandiflora, η Consolida ajacis, ο Convolvulus cantabrica, η Legousia speculum-veneris, το Helichrysum luteoalbum, το Verbascum epixanthinum, το Tordylium officinale, η Lunaria annua subsp. pachyrhiza, η Asperula arvensis και οι ορχιδέες Cephalanthera longifolia, Anacamptis laxiflora, Orchis italica, Orchis quadripunctata, Ophrys spruneri, Ophrys mammosa και Ophrys argolica.

 

Η Στυμφαλία αποτελεί σημαντικό ενδιαίτημα για την ορνιθοπανίδα με πολλά είδη πουλιών να φωλιάζουν στην περιοχή, ενώ δεκάδες είναι τα είδη που την επισκέπτονται κατά την διάρκεια των μεταναστεύσεων. Στην περιοχή ακόμα καταφθάνουν οι χαλκόκοτες οι οποίες συνδέθηκαν με τις Στυμφαλίδες όρνιθες λόγω των χάλκινων μεταλλικών αποχρώσεων στα φτερά τους. Η Στυμφαλία είναι σημαντικός βιότοπος για την αναπαραγωγή της σπάνιας βαλτόπαπιας. Άλλα είδη παπιών που την επισκέπτονται είναι οι πρασινόπαπιες, οι χουλιαρόπαπιες, τα σφυριχτάρια, τα γκισάρια, οι καπακλήδες και τα κιρκίρια. Από τους ερωδιούς εδώ ζούνε πορφυροτσικνιάδες, σταχτοτσικνιάδες, αργυροτσικνιάδες, λευκοτσικνιάδες, κρυπτοτσικνιάδες, μικροτσικνιάδες, ήταυροι και νυχτοκόρακες. Σημαντικά αρπακτικά της περιοχής είναι ο φιδαετός, ο καλαμόκιρκος, ο χειμωνόκιρκος, ο σφηκιάρης, η γερακίνα, το ξεφτέρι, το διπλοσάινο, ο πετρίτης και το βραχοκιρκίνεζο. Άλλα πουλιά που συναντάει κανείς είναι το τρυγόνι, η φάσσα, ο βουβόκυκνος, η φαλαρίδα, η νερόκοτα, η νεροκοτσέλα, το νανοβουτηχτάρι, το μαυροβουτηχτάρι, ο ποταμοσφυριχτής, ο μαχητής, το μπεκατσίνι, η μπεκάτσα, το μαυρογλάρονο, ο μπούφος, ο νανόμπουφος, η κουκουβάγια, η τυτώ, ο γκιώνης, το γιδοβύζι, ο μεσαίος δρυοκολάπτης, η αλκυόνη, η σταρήθρα, η δεντροσταρήθρα, η λιβαδοκελάδα, η νεροκελάδα, η σταχτοσουσουράδα, η τσίχλα, η γερακότσιχλα, ο γαλαζοκότσυφας, το αηδόνι, το ψευταηδόνι, ο τρυποφράχτης, ο θαμνοψάλτης, ο κοκκινοτσιροβάκος, η τσιχλοποταμίδα, η καλαμοποταμίδα, ο κλειδωνάς, η γαλαζοπαπαδίτσα, ο αιγίθαλος, η υφάντρα, ο βραχοτσοπανάκος, ο αετομάχος, ο κοκκινοκεφαλάς, η κίσσα, το ψαρόνι, το καλαμοτσίχλονο, ο αμπελουργός, το σιρλοτσίχλονο και ο τσιφτάς.

 

Στην Στυμφαλία απαντώνται 8 είδη αμφιβίων: η σαλαμάνδρα, ο ελληνικός τρίτωνας, ο κοινός φρύνος, ο πρασινόφρυνος, ο δεντροβάτραχος, ο βαλκανοβάτραχος, ο γραικοβάτραχος και ο σβελτοβάτραχος. Από τα ερπετά ξεχωρίζουν τα ενδημικά είδη της Πελοποννήσου, όπως το πελοποννησιακό κονάκι, η μοραϊτόσαυρα, η γραικόσαυρα και η πελοποννησιακή γουστέρα. Άλλα ερπετά της περιοχής είναι οι βαλτοχελώνες, οι ποταμοχελώνες, οι κρασπεδοχελώνες, οι μεσογειακές χελώνες, οι τυφλίτες, οι αβλέφαροι, οι τρανόσαυρες, οι βαλκανόσαυρες του Ιονίου, οι οφιόμοροι, οι τυφλίνοι, οι στεφανοφόροι, οι λαφιάτες, οι δεντρογαλιές, οι σαπίτες, τα νερόφιδα, οι σαΐτες, τα αγιόφιδα, τα σπιτόφιδα και οι οχιές. Από τα θηλαστικά ξεχωρίζει η περιστασιακή παρουσία της βίδρας αλλά και η εντυπωσιακή επιστροφή του τσακαλιού. Άλλα είδη είναι οι αλεπούδες, οι ασβοί, οι νυφίτσες, οι λαγοί, τα κουνάβια και οι δεντρομυωξοί, ενώ ενδιαφέρον παρουσιάζει η παρουσία του ξενικού μυοκάστορα που εδώ βρίσκεται στο νοτιότερο σημείο κατανομής του στην Ευρώπη. Η Στυμφαλία είναι γνωστή και για τα πολλά είδη νυχτερίδων, όπως ο τρανορινόλοφος (Rhinolophus ferrumequinum), ο μικρορινόλοφος (Rhinolophus hipposideros), η βουνονυχτερίδα (Hypsugo savii), η νανονυχτερίδα (Pipistrellus pipistrellus), η μικρονυχτερίδα (Pipistrellus pygmaeus), η λευκονυχτερίδα (Pipistrellus kuhlii), η τρανονυχτερίδα (Eptesicus serotinus), ο νυκτοβάτης (Nyctalus noctula), η πτερυγονυχτερίδα (Miniopterus scheibersii), ο νυχτονόμος (Tadarida teniotis), η ποδαρομυωτίδα (Myotis capaccinii) και η τρανομυωτίδα (Myotis myotis).

Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει σε ένα ψάρι της λίμνης, τον περίφημο στυμφαλικό πελασγό (Pelasgus stymphalicus) το οποίο περιλαμβάνεται στο «Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ειδών» καθώς ζει αποκλειστικά στην Στυμφαλία και σε λίγα ποτάμια της Πελοποννήσου. Η ιχθυοπανίδα συμπληρώνεται από είδη όπως γριβάδια (Cyprinus carpio), πελοποννησιακούς ποταμοκέφαλους (Squalius peloponnensis) και ποταμοκέφαλους του Μοριά (Squalius moreoticus).