Λίγο μετά τις ακτές του Κρητικού πελάγους κρύβεται η λίμνη Κουρνά, η μοναδική φυσική λίμνη της Κρήτης, η οποία συγκεντρώνει κάποαι ιδιαίτερα οικοτοπικά χαρακτηριστικά και φιλοξενεί πολλά σπάνια είδη της χλωρίδας και της πανίδας της νήσου. Η ετυμολογία του ονοματός της προέρχεται από την αραβική λέξη kurna που σημαίνει λουτρό που αποτελεί αντιδάνειο και παραφθορά του ελληνικού κρουνός. Η λίμνη βρίσκεται στα ανατολικά του νομού Χανίων στην περιοχή της τέως επαρχίας του  Αποκόρωνα. Στα βόρεια της κοιτάει προς τον κόλπο του Αλμυρού και την μεγάλη παραλία της Γεωργιούπολης από την οποία απέχει μόλις 3,5 χιλιόμετρα. Στα δυτικά της υψώνεται το μικρό βουνό της Δαφνοκορφής (692 μ.) και στα ανατολικά  ενώνεται με ήρεμους λόφους στους οποίους αναπτύσσονται καλλιέργειες με ελιές. Στα νότια ξεκινούν απότομα τα βουνά Χαλάρα (1.074 μ.) και Φουρνί (1.491 μ.) που αποτελούν σύνορο με την περιοχή των Σφακίων. Ουσιαστικά, η λίμνη βρίσκεται «χωμένη» μέσα σε ένα κοίλωμα που δημιουργείται στους βορειοανατολικούς πρόποδες των Λευκών ορέων. Το υψόμετρο της είναι 20 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας και έχει σχήμα σχεδόν κυκλικό. Το μέγεθος της λίμνης φτάνει τα 580 στρέμματα, η περίμετρος της τα 3,3 χιλιόμετρα, το μέγιστο βάθος τα 25 μέτρα και το μέσο βάθος τα 13 μέτρα. Η στάθμη και οι διαστάσεις της λίμνης μεταβάλλονται εποχικά και έτσι κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, όταν τα νερά λιγοστεύουν, αποκαλύπτεται περισσότερο η αμμώδης όχθη στα βόρεια. Ο εμπλουτισμός της λίμνης με νερό γίνεται από την πηγή Αμάτι που βρίσκεται στα νοτιοανατολικά της λίμνης, από την οποία κατεβαίνουν υπογείως τα νερά των Λευκών ορέων. Η λίμνη εκφορτίζεται υπογείως και μέρος των νερών της καταλήγει στη θάλασσα που βρίσκεται σε απόσταση μόλις 2,2  χιλιομέτρων σε ευθεία. Η λίμνη Κουρνά αποτελεί ένα τεκτονικό ρήγμα που στη συνέχεια γέμισε με αποθέσεις και στεγανοποιήθηκε, ενώ τα γύρω πετρώματα αποτελούνται κυρίως από ασβεστόλιθους. Ανάμεσα στη λίμνη και το ομώνυμο χωριό στα ανατολικά υπάρχει το μικρό σπηλαιοβάραθρο του Κουρνά, με μόλις 35 μέτρα βάθος αλλά με έναν όμορφο διάκοσμο από σταλακτίτες και σταλαγμίτες. Εκτός από τη μοναδική φυσική λίμνη της Κρήτης, η Κουρνά κατέχει και τον τίτλο της νοτιότερης φυσικής λίμνης της Ευρώπης. Κοντά στη λίμνη Κουρνά υπήρχε στην αρχαιότητα ο οικισμός Κόριον, ενώ η λίμνη ονομαζόταν Κορησία από το ιερό της Αθηνάς Κορησίας που βρισκόταν εδώ. Η λίμνη περιβάλλεται από διάφορες τοπικές δοξασίες, όπως αυτή που λέει  ότι η λίμνη είναι «αματάτη», δηλαδή χωρίς πυθμένα, κάτι που πηγάζει από τον διαφορετικό χρωματισμό της λίμνης, όπως αυτή βαθαίνει. Η λίμνη Κουρνά είναι πλέον ένας σημαντικός τουριστικός προορισμός για την περιοχή και οι μεγαλύτερες απειλές που αντιμετωπίζει είναι οι αυθαίρετες κατασκευές στις όχθες, η υπεράντληση των υδάτων της για την άρδευση των παρακείμενων καλλιεργειών και η ρύπανση από τα χημικά υπολείμματα των λιπασμάτων. Εντούτοις πρόκειται για έναν ιδανικό τόπο εξερεύνησης, ενώ στους γύρω λόφους μπορεί κανείς να ανακαλύψει μερικά από τα σπανιότερα είδη φυτών της Κρήτης.

Τόσο η περιοχή της λίμνης, όσο και η γύρω περιοχή φιλοξενούν έναν μεγάλο αριθμό από σπάνια είδη της χλωρίδας. Στις όχθες συναντάει κανείς πλατάνια, φτελιές, μυρτιές, αγριοκαλαμιές, λυγαριές, πικροδάφνες, στύρακες, βατομουριές, ψαθιά και αρμυρίκια, ενώ στα γύρω υψώματα αναπτύσσονται χνουδοβελανιδιές, πουρνάρια, χαρουπιές, φιλλύκια, σχίνα, αγριελιές, γκορτσιές, ασπάλαθοι, κάπαρες, λαδανιές, ρείκια, γαλατσίδες, ρίγανες, φασκόμηλα, θρούμπια, θυμάρια και εφέδρες. Από τα υδρόφιλα και υδροχαρή είδη της λίμνης σημαντικότερα είναι ο Isoetes histrix, η Eleocharis caduca, η Eleocharis palustris, ο Samolus valerandi, η Lemna minor, το Tripolium pannonicum, ο Potamogeton nodosus, το Ceratophyllum demersum, η Stuckenia pectinata, το Alisma lanceolatum, ο Bolboschoenus maritimus, το Myriophyllum spicatum, ο Lotus palustris, η Calystegia sepium subsp sepium, η Mentha pulegium, το Epilobium hirsutum, το Nasturtium officinale και το Lythrum junceum. Στους γύρω λόφους απαντώνται πολλά ενδημικά είδη της Κρήτης, όπως η Petromarula pinnata, η Alkanna sieberi, τα αγριόσκορδα Allium bourgeaui subsp creticum και Allium callimischon subsp haemostictum, το Ferulago thyrsiflora, η κενταύρια Centaurea idaea, η Crepis neglecta subsp cretica, το αγριογαρύφαλλο Dianthus fruticosus subsp creticus, η Securigera globosa, το Hypericum empetrifolium subsp oliganthum, η Scutellaria sieberi και το Verbascum arcturus. Άλλα σημαντικά είδη της περιοχής είναι η Scrophularia lyrata, το Allium rubrovittatum, η Kundmannia sicula, η Hyoseris lucida, η Inula candida subsp candida, ο Lamyropsis cynaroides, ο Scolymus maculatus, η Lutzia cretica, η Solenopsis minuta subsp annua, η σιληνή Silene bellidifolia, το κολχικό Colchicum macrophyllum, η Rosularia serrata, το Sedum creticum, ο Acinos nanus, το Teucrium microphyllum, η Aira cupaniana, η Anemone hortensis subsp heldreichii, ο Ranunculus asiaticus, η φτέρη Allosorus pteridioides, το λυχνάρι Arum concinnatum, το Symphytum creticum και η Bryonia cretica. Από τις ορχιδέες εδώ απαντώνται οι Anacamptis coriophora subsp fragrans, Anacamptis laxiflora, Anacamptis papilionacea, Serapias lingua, Ophrys omegaifera, Ophrys heldreichii, Ophrys cretensis, Ophrys mammosa, Ophrys spruneri και Ophrys tenthredinifera.

Η ορνιθοπανίδα είναι σχετικά πλούσια για το μέγεθος της λίμνης και εδώ έχουν καταγραφεί κοντά στα 150 είδη από τα οποία τα περισσότερα είναι περαστικά και χρησιμοποιούν τη λίμνη σαν σταθμό ξεκούρασης και ανεφοδιασμού στις μεταναστεύσεις τους. Τον χειμώνα μπορεί κανείς να παρατηρήσει μεγάλους αριθμούς από μαυροβουτηχτάρια, ενώ άλλα σημαντικά είδη είναι η σπάνια βαλτόπαπια, η σαρσέλα, το κιρκίρι, το νανοβουτηχτάρι, το σκουφοβουτηχτάρι, η φαλαρίδα, η νερόκοτα, ο κορμοράνος, η νεροκοτσέλα, ο νυχτοκόρακας, ο σταχτοτσικνιάς και ο λευκοτσικνιάς. Από τα αρπακτικά η γειτνιάση με τα Λευκά Όρη προσελκύει πολλά ενδιαφέροντα είδη, όπως σπιζαετούς, καλαμόκιρκους, γερακίνες, αετογερακίνες, ξεφτέρια, πετρίτες, μαυροπετρίτες και βραχοκιρκίνεζα. Η ορνιθοπανίδα συμπληρώνεται με είδη, όπως η νεροκοτσέλα, η πετροτουρλίδα, ο ποταμοσφυριχτής, ο λασπότρυγγας, το μπεκατσίνι, ο καστανοκέφαλος γλάρος, το τρυγόνι, η κουκουβάγια, ο γκιώνης, ο σπάνιος νανόμπουφος, το γιδοβύζι, η σταχτάρα, η ωχροσταχτάρα, η βουνοσταχτάρα, η αλκυόνη, ο μελισσοφάγος, το βραχοχελίδονο, το σταβλοχελίδονο, το σπιτοχελίδονο, η ωχροκελάδα, η νεροκελάδα, ο τρυποφράχτης, το αηδόνι, ο καρβουνιάρης, ο σταχτοπετρόκλης, η ασπροκωλίνα, ο μαυρολαίμης, ο καστανολαίμης, ο γαλαζοκότσυφας, ο μαυροτσιροβάκος, ο κοκκινοτσιροβάκος, η κιστικόλη, το ψευταηδόνι, η καλαμοποταμίδα, η τσιχλοποταμίδα, η ωχροστριτσίδα, η γαλαζοπαπαδίτσα, η υφάντρα, ο κοκκινοκεφαλάς, η κάργια, ο κόρακας, ο συκοφάγος, η καρδερίνα, ο φλώρος και το σκαρθάκι.

Στη λίμνη ζουν τρία είδη αμφιβίων, ο ενδημικός της νήσου κρητικός βάτραχος, ο δενδροβάτραχος και ο πρασινόφρυνος. Από την ερπετοπανίδα ξεχωρίζει η παρουσία της ενδημικής κρητικής σαύρας και ακολουθούν η ποταμοχελώνα, η ταρέντολα, το σαμιαμίδι, ο ενδημικός κυρτοδάκτυλος του υποείδους bartoni, το λιακόνι, η τρανόσαυρα, το λιμνόφιδο, η δεντρογαλιά, το αγιόφιδο και το σπιτόφιδο. Δυστυχώς στα νερά της λίμνης έχει εισαχθεί η αμερικάνικη νεροχελώνα, ή αλλιώς κοκκινοχοιράδα, που απειλεί τους πληθυσμούς της ποταμοχελώνας. Η παραλία της Γεωργιούπολης είναι ιδιαίτερα σημαντική για το φώλιασμα των θαλάσσιων χελώνών καρέτα. Από τα θηλαστικά εδώ εμφανίζονται περιστασιακά η νυφίτσα, το πετροκούναβο και ο σκαντζόχοιρος, ενώ ενδιαφέρον παρουσιάζει η παρουσία κάποιων μικρών θηλαστικών, όπως η ετρουσκομυγαλή (Suncus etruscus), ο ακανθοποντικός (Acomys minous), ο μικροτυφλοπόντικας (Spalax leucodon), η κηπομυγαλίδα (Crocidura suaveolens), ο μικρορινόλοφος (Rhinolophus hipposideros) και η λευκονυχτερίδα (Pipistrellus kuhlii). Η ιχθυοπανίδα της λίμνης αποτελείται κυρίως από είδη που έχουν εισαχθεί. Εδώ ζουν ποταμοσαλιάρες (Blennius fluviatilis), κουνουπόψαρα (Gambousia affinis), χέλια (Anquilla anquilla), χρυσόψαρα (Carassius auratus) και αμερικανικές πέστροφες (Oncorhynchus mykiss), ενώ στη λίμνη έχουν καταφθάσει και δύο ψάρια της θάλασσας, η μικρή αθερίνα (Atherina boyeri) και ένα είδος κεφαλόπουλου, το μαυράκι (Liza ramada). Από τα ασπόνδυλα στην περιοχή ξεχωρίζουν οι παρουσίες των ενδημικών ισόποδων Graeconiscus kournasensis και Platanosphaera kournasensis, των μυριάποδων Scolopendra cretica και Lithobius nigripalpis, του κολεόπτερου Dendarus graecus και των αραχνών Harpactea persephone, Zelotes chaniaensis και Palliduphantes malickyi.

(φωτ. τοπίου: Παναγιώτης Σαρρής)