Η λίμνη Δοϊράνη είναι ένας πλούσιος υγρότοπος που η θέση της στα σύνορα με την ΠΓΔΜ και η αρχαία της καταγωγή, της προσδίδουν πολλά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Ονομάζεται και λίμνη Δοβήρου, από τους Δόβηρες, ένα αρχαίο Παιονικό φύλο, που ζούσε στην περιοχή. Η Δοϊράνη αποτελεί κατάλοιπο της αρχαίας λίμνης Παιονίας η οποία καταλάμβανε μια τεράστια έκταση 130 τ.χλμ. Χωρίζεται στη μέση από τα διεθνή σύνορα, μεταξύ της Ελλάδας και της ΠΓΔΜ, τα οποία τέμνουν κάθετα τη λίμνη με κατεύθυνση από βορρά προς νότο. Η Δοϊράνη καταλαμβάνει έκταση 28 τ.χλμ. περίπου, εκ των οποίων τα 10,2 τ.χλμ. ανήκουν στην Ελλάδα, ενώ η υδρολογική της λεκάνη φτάνει τα 276,3 τ.χλμ. Μέχρι το 2003 η έκταση της έφτανε τα 42,5 τ.χλμ. Το μήκος της λίμνης από βορρά προς νότο είναι 8,5 χλμ., το πλάτος της φτάνει τα 6,5 χλμ., η περίμετρός της είναι περίπου 24 χλμ, ενώ το σχήμα της είναι ωοειδές. Βρίσκεται σε υψόμετρο 140 μέτρων. Στα βόρεια της υψώνεται το όρος Μπέλες και στα ανατολικά χωρίζεται από τη λίμνη Κερκίνη από τα Κρούσια όρη, με τους χειμάρρους των παραπάνω βουνών να τροφοδοτούν τα νερά της. Στα νότια και στα νοτιοανατολικά ενώνεται με καλλιέργειες και βοσκοτόπια. Η λίμνη είναι μάλλον ρηχή, με βάθος 3 με 4 μέτρα, σε αντίθεση με το βάθος των 10 μέτρων που είχε παλαιότερα. Μάλιστα, ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της λίμνης είναι οι, μεγάλης έκτασης, αμμώδεις ακτές, οι οποίες δημιουργήθηκαν από τη σημαντική πτώση των νερών της κατά τη διάρκεια της μεγάλης λειψυδρίας του 1988. Στις όχθες της υπάρχουν τεράστιες αποθέσεις από άδεια κελύφη δίθυρων μαλάκιων. Η Δοϊράνη ήταν ξακουστή για την μεγάλη ιχθυοπαραγωγή της, η οποία πλέον έχει μειωθεί σημαντικά, λόγω της ληστρικής αλιείας, γεγονός που αποτελεί έντονο σημείο διαμάχης με του γείτονες.

Η βλάστηση της λίμνης έχει μελετηθεί διεξοδικά και απαριθμεί 46 είδη τα οποία ανήκουν στην υδρόβια και ελώδη βλάστηση. Μερικά από αυτά είναι το Ceratophyllum demersum, η Najas marina, η N. minor, ο Potamogeton perfoliatus, το Myriophyllum spicatum, η Vallisneria spiralis, η Spirodela polyrhiza, η Marsilea quadrifolia και το Butomus umbellatus. Στις όχθες της συναντάμε πυκνή βλάστηση από αγριοκάλαμα, ψαθιά, βούρλα, θίνες και είδη όπως, Phragmites lacustris, Scirpus lacustris, Typha angustifolia, Τ. latifolia και Sparganium neglectum. Στα βορειοανατολικά της λίμνης βρίσκεται το δάσος των Μουριών, ένα κατάλοιπο αρχαίου αλλουβιακού δάσους, το οποίο αποτελείται από βελανιδιές, σκλήθρα, λευκές ιτιές, φράξους και υπέργηρα πλατάνια. Άλλα φυτά που απαντώνται κοντά στη λίμνη είναι τα αγριογαρύφαλλα Dianthus pinifolius pinifolius και D. quadrangulus, η κενταύρια Centaurea rifidula, τα βέρμπασκα Verbascum doiranense και V. burgeffii, το Alisma plantago-aquatica, ο γάλανθος Galanthus nivalis nivalis, ο Astragalus thracicus doiranensis, η σιληνή Silene coronaria, η Lysimachia punctata και οι ορχιδέες Anacamptis pyramidalis, Orchis papilionaceae και Ο. morio.

Η λίμνη Δοΐράνη είναι ένας πολύ σημαντικός υγρότοπος για την ορνιθοπανίδα, ιδιαίτερα για τα πουλιά που την επιλέγουν για διαχείμαση. Μέχρι τώρα έχουν καταγραφεί κοντά στα 90 είδη πουλιών. Από αυτά ξεχωρίζουν η λαγγόνα, ο αργυροπελεκάνος, ο ροδοπελεκάνος, η χαλκόκοτα, ο νανοπρίστης, το λαμπροβούτι και η καλημάνα. Πάνω από τη λίμνη πετάνε πολύ ενδιαφέροντα αρπακτικά, όπως ο γερακαετός, ο κραυγαετός, η γερακίνα, ο καλαμόκιρκος, ο βαλτόκιρκος, ο λιβαδόκιρκος, το ξεφτέρι, το διπλοσάινο, το δεντρογέρακο και το κιρκινέζι. Στην λίμνη διαχειμάζουν πολλά είδη παπιών, όπως το γκισάρι, η μαυροκέφαλη, ο καπακλής, η σαρσέλα, η ψαλίδα, το κιρκίρι, το σφυριχτάρι, η πρασινοκέφαλη, ο βουκεφάλας και η βαρβάρα. Άλλα κοινά πουλιά είναι η ουλαιρομύτα, ο λευκοτσικνιάς, ο κρυπτοτσικνιάς, ο αργυροτσικνιάς, ο σταχτοτσικνιάς, ο πορφυροτσικνιάς, ο κρυπτοτσικνιάς, ο πελαργός, ο βουβόκυκνος, το μπεκατσίνι, η αβοκέτα, ο κορμοράνος, η φαλαρίδα, το νανοβουτηχτάρι, το μαυροβουτηχτάρι, το σκουφοβουτηχτάρι, ο ακτίτης, η νανοσκαλίδρα, ο λασπότρυγγας, ο δασότρυγγας, ο πρασινοσκέλης, το ποταμογλάρονο, το μαυρογλάρονο, ο καρατζάς, η χαλκοκουρούνα, κ.ά.

Η ερπετοπανίδα της περιοχής περιλαμβάνει περίπου 23 είδη. Από αυτά ξεχωρίζουν οι λοφιοφόροι τρίτωνες, οι πρασινόφρυνοι, οι δεντροβάτραχοι, οι σπάνιοι πηλοβάτες, οι λιμνοβάτραχοι, οι βαλκανοβάτραχοι, οι βαλτοχελώνες, οι πρασινόσαυρες, τα λιμνόφιδα, τα νερόφιδα και οι οχιές. Στη Δοΐράνη ζει ένας υγιής πληθυσμός από βίδρες, στα γύρω χωράφια ζούνε οι σπάνιοι λαγόγυροι, ενώ άλλα θηλαστικά είναι ο ασβός, η νυφίτσα, το κουνάβι, ο λαγός και η αλεπού. Στην περιοχή απαντώνται και πολύ ενδιαφέροντα λεπιδόπτερα, όπως το ενδημικό Cosmia rhodopsis και τα είδη Scotia spinifera, Mythimna vitellina, Zygaena purpuralis doiranica, Z. carniolica paeonica, Z. ramburi europensis, Cosmotriche potatoria και Lycaena dispar.

Η ιχθυοπανίδα της Δοϊράνης είναι ακόμα σπουδαία, παρά την εξοντωτική πίεση από την αλιεία. Στη λίμνη ζούνε 20 είδη ψαριών, όπως το ενδημικό σίρκο της Δοϊράνης (Alburnus macedonicus), η χρυσοβελονίτσα (Sabanejewia balcanica), ο γουλιανός (Silurus glanis), το μαυροτσίρωνο (Pachychilon macedonicum), η ποταμοσαλιάρα (Salaria fluviatilis), το χέλι (Anguilla anguilla), η βαλκανική μπριάνα (Barbus balcanicus), η πεταλούδα (Carassius gibelio), ο σύρτης (Chondrostoma vardarense), η μακεδονική βελονίτσα (Cobitis vardarensis), η τούρνα (Esox lucius), ο βουλγαροκωβιός (Gobio bulgaricus), το περκί (Perca fluviatilis), το βαβούκι (Rhodeus meridionalis), το τσιρώνι (Rutilus rutilus), η κοκκινοπτέρα (Scardinius erythrophthalmus), ο μακεδονικός ποταμοκέφαλος (Squalius vardarensis) και το γλήνι (Tinca tinca).

(φωτ. τοπίου: Γιώργος Πατρουδάκης)