Μια από τις μεγαλύτερες φυσικές λίμνες της χώρας μας, η Βεγορίτιδα, αν και έχει υποστεί σημαντικές αλλοιώσεις από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, εξακολουθεί να αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα καταφύγια ορνιθοπανίδας της Βόρειας Ελλάδας. Η Βεγορίτιδα αναφέρεται και ως λίμνη Οστρόβου, ενώ άλλες τρεις ονομασίες της είναι λίμνη Άρνισσας, λίμνη Κέλλη και λίμνη Αγίου Παντελεήμονα. Βρίσκεται στα σύνορα των νομών Πέλλας, Φλώρινας και Κοζάνης και περιβάλλεται από τα όρη Βόρας στα βόρεια, Βέρμιο στα ανατολικά, Σκοπός στα νότια και Άσκιο στα δυτικά, ενώ μόλις 2,5 χλμ. στα ανατολικά της βρίσκεται η λίμνη Πετρών. Η Βεγορίτιδα αποτελεί το χαμηλότερο σημείο του συμπλέγματος των λιμνών Ζάζαρης, Χειμαδίτιδας και Πετρών, από τις οποίες τροφοδοτείται με νερά μέσα από ένα σύστημα διωρύγων και καναλιών, ενώ σε αυτήν καταλήγουν και τέσσερα μεγάλα ρέματα: το Φαράγγι, το Πεντάβρυσο, του Αγίου Αθανασίου και της Άρνισσας. Η λεκάνη απορροής της λίμνης φτάνει τα 911 τ.χλμ. Η κατεύθυνση της είναι από τα βορειοανατολικά προς τα νοτιοδυτικά με μήκος 12,5 χλμ. και πλάτος 5,5 χλμ., ενώ βρίσκεται σε υψόμετρο 524 μ. Παλιότερα κάλυπτε μια έκταση 68.000 στρεμμάτων και ήταν η βαθύτερη λίμνη της Ελλάδας με βάθος που έφτανε τα 75 μ., αλλά με τα χρόνια τα νερά της λιγόστεψαν και πλέον απλώνεται σε μια έκταση 44.300 στρεμμάτων με μέγιστο βάθος τα 50 μ. Στις όχθες της λίμνης βρίσκονται δύο μεγάλες κοινότητες η Άρνισσα και ο Άγιος Παντελεήμονας, ενώ γύρω της υπάρχουν τα χωριά Φαράγγι, Μανιάκι, Βέγορα, Περαία, Δροσιά, Ξανθόγεια και Άγιος Αθανάσιος. Η Βεγορίτιδα, μαζί με τις κοντινές της λίμνες είναι ό,τι έχει απομείνει από την τεράστια  λίμνη της Εορδαίας, η έκταση της οποίας έφτανε το ένα εκατομμύριο στρέμματα και το βάθος της, τα 250 μέτρα.

Παλιότερα οι λόφοι γύρω από τη λίμνη ήταν καλυμμένοι με πυκνά δάση μακεδονικής δρυός, αλλά με το καιρό τα δάση αποψιλώθηκαν και σήμερα οι βελανιδιές απαντώνται σε λίγα μόνο σημεία. Μαζί απαντώνται κέδρα, φράξοι, κοκκορεβυθιές, φυλίκια και χρυσοξυλιές, ενώ κοντά στα ρέματα γύρω από τη λίμνη εμφανίζονται ιτιές και σκλήθρα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η υδροχαρής βλάστηση με σημαντικά είδη, όπως τα Vallisneria spiralis, Najas marina, Ceratophyllum demersum, Myriophyllum spicatum, Polygonum amphibium, Carex acuta, Typha angustifolia, Schoenoplextus pectinatus, Zannichelia palustris, Lemna trisulca, Potamogeton pectinatus, P. perfoliatus, Chara hispida, Utricularia vulgaris, κ.ά. Σε διάφορα σημεία αναπτύσσονται πυκνές καλαμιές Phragmites australis, ενώ στα νοτιοδυτικά η Βεγορίτιδα καταλήγει σε υγρά λιβάδια, πολύ σημαντικά οικοσυστήματα για τα πτηνά και τα ψάρια της λίμνης. Στους γυμνούς ασβεστολιθικούς λόφους συναντά κανείς είδη, όπως το αγριόσκορδο Allium guttatum sardoum, το αγριογαρύφαλλο Dianthus deltoides, το Sedum cepaea, την σιληνή Silene fabarioides, την κενταύρια Centaurea grisebachii, τον κρόκο Crocus cancellatus, και την ορχιδέα Ophrys mammosa.

Η Βεγορίτιδα αποτελεί σημαντικό βιότοπο για πολλά είδη πουλιών και μαζί με τη λίμνη Πετρών αποτελεί ένα σχεδόν ενιαίο οικοσύστημα. Στην περιοχή έχουν καταγραφεί 162 είδη πουλιών από τα οποία φωλιάζουν τα 87. Σημαντικό είναι το γεγονός ότι στα χαμηλά βράχια γύρω από τη λίμνη φωλιάζει το κινδυνεύον χρυσογέρακο. Στη λίμνη ζούνε αρκετά σπάνια είδη, όπως οι αργυροπελεκάνοι, οι ροδοπελεκάνοι, οι λαγγόνες και οι βαλτόπαπιες. Στους καλαμιώνες και στα δέντρα αναπαράγονται ερωδιοί (λευκοτσικνιάδες, κρυπτοτσικνιάδες, νυκτοκόρακες και σταχτοτσικνιάδες), ενώ συναντά κανείς πολύ μεγάλους αριθμούς από σκουφοβουτηχτάρια. Από τα αρπακτικά εδώ ζούνε χρυσαετοί, θαλασσαετοί, φιδαετοί, γερακίνες, καλαμόκιρκοι, βαλτόκιρκοι, λιβαδόκιρκοι, χειμωνόκιρκοι, πετρίτες, κιρκινέζια, νανογέρακα, κ.ά. Από χήνες και άλλα παπιά συναντά κανείς βαρβάρες, γκισάρια, βουκεφάλες, καπακλήδες, κιρκίρια, σφυριχτάρια, χουλιαρόπαπιες, σαρσέλες, φερεντίνια, μαυροκέφαλες πάπιες, και πρασινοκέφαλες πάπιες. Άλλα είδη που συμπληρώνουν την ορνιθοπανίδα είναι: λευκοπελαργοί, χαλκόκοτες, κύκνοι, μαυροβουτηχτάρια, αλκυόνες, πορφυροτσικνιάδες, μικροτσικνιάδες, χουλιαρομύτες, μαχητές, νανοσκαλίδρες, δρεπανοσκαλίδρες, μπεκατσίνια, κοκκινοσκέληδες, φαλαρίδες, αργυρογλάρονα, ποταμογλάρονα, χαλκοκουρούνες, κούκοι, τσιχλοποταμίδες και διπλοκεφαλάδες. Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι το μέγεθος της Βεγορίτιδας επιτρέπει την διαχείμανση χιλιάδων πουλιών, ιδιαίτερα όταν οι άλλες λίμνες της περιοχής παγώνουν.

Τα αμφίβια της λίμνης και της γύρω περιοχής περιλαμβάνουν φρύνους, βαλκανοβάτραχους, δεντροβάτραχους, ευκίνητους βάτραχους, γραικοβάτραχους και κιτρινομπομπίνες. Από τα ερπετά συναντά κανείς βαλτοχελώνες, ποταμοχελώνες, πρασινόσαυρες, τοιχόσαυρες, σαπίτες, λιμνόφιδα, νερόφιδα και οχιές. Στη λίμνη ζούνε αρκετές βίδρες, ενώ στα γύρω χωράφια απαντώνται οι σπάνιοι λαγόγυροι. Η πανίδα συμπληρώνεται από την περιστασιακή παρουσία του λύκου και της αρκούδας και από άλλα θηλαστικά, όπως ο αγριόχοιρος, ο ασβός, η νυφίτσα, η αλεπού, το κουνάβι, ο λαγός και ο σκαντζόχοιρος. Σημαντική είναι η παρουσία πολλών σπάνιων λεπιδόπτερων, όπως τα Agrodiaetus admetus, Agrodiaetus ripartii, Leptidea duponcheli, Freyeria trrrochylus, Strymonidia pruni, και Pieris ergane. Στην λίμνη, ανάμεσα σε άλλα μαλάκια, έχουν καταγραφεί και δύο σπάνια, ενδημικά γαστερόποδα, το Marstoniopsis graeca και το Graecoanatolica vegorriticola.

Στη Βεγορίτιδα έχουν καταγραφεί 20 είδη ψαριών, από τα οποία ξεχωρίζουν το γριβάδι (Cyprinus caprio), ο γουλιανός (Silurus glanis), το θεσσαλόσιρκο (Alburnus thessalicus), η βαλκανική μπριάνα (Barbus balcanicus), η πεταλούδα (Carassius gibelio), το χέλι (Anguilla anguilla), η τούρνα (Esox lucius), ο βουλγαροκωβιός (Gobio bulgaricus), το μαυροτσιρώνι (Pachychilon macedonicum), το βαβούκι (Rhodeus meridionalis), το τσιρώνι (Rutilus rutilus), η κοκκινοφτέρα (Scardinius erythrophthalmus), το γλήνι (Tinca tinca) και ο μακεδονικός ποταμοκέφαλος (Squalius vardarensis). Στη λίμνη έχουν εισαχθεί ο κορήγωνος (Coregonus sp.), ο σολομός κόχο (Oncorhynchus kisutch), η αμερικάνικη πέστροφα (Oncorhynchus mykiss) και ο σαλβελίνος (Salvelinus fontinalis). Σημαντική είναι η παρουσία στα πιο βαθιά νερά της λίμνης της καραβίδας του γλυκού νερού (Astacus fluviatilis).

Η Βεγορίτιδα τα τελευταία χρόνια δείχνει σημάδια σχετικής επανάκαμψης μετά από δεκαετίες κακοδιαχείρισης. Οι βιομηχανικές μονάδες της ΔΕΗ, τα λιγνιτωρυχεία, τα εργοστάσια λιπασμάτων και οι γεωργικές δραστηριότητες είχαν αλλοιώσει δραματικά την ποιότητα και την ποσότητα των νερών της. Παλαιότερα, στην περιοχή της Άρνισσας απλωνόταν μια μεγάλη και όμορφη χρυσή αμμουδιά και πολλοί τουρίστες από το εξωτερικό την επισκέπτονταν για αναψυχή. Πλέον οι βασικότεροι κίνδυνοι για τη Βεγορίτιδα είναι η περιοδική μείωση της στάθμης της, η ρύπανση του εδάφους και του υδροφόρου ορίζοντα από αγροτικές καλλιέργειες και αστικά λύματα, η λαθροθηρία, η παράνομη αλιεία και η επέκταση των καλλιεργειών.