Το ήρεμο Πάικο, με τα πυκνά του δάση, στέκεται στη μέση της Μακεδονίας ανάμεσα στους μεγάλους ορεινούς όγκους των συνόρων μας και τους ατέλειωτους κάμπους που ξεκινούν στους πρόποδες του. Το όνομα του βουνού προέρχεται από το σλαβικό «πάιακ» που σημαίνει αράχνη και δεν θα μπορούσε να βρεθεί καλύτερη παρομοίωση. Το Πάικο χαρακτηρίζεται από έναν λαβύρινθο από χαμηλές κορφές, λόφους και ρεματιές στον οποίο απουσιάζει κάποια σημαντική ορεινή έξαρση προσομοιάζοντας έτσι με ιστό αράχνης που απλώνεται. Εδώ ήταν η περιοχή που ζούσαν οι αρχαίοι Άλμωπες, ένα προελληνικό φύλο της εποχής του Χαλκού που έδωσε τη θέση του στους Μακεδόνες κατά τον 6ο π.Χ. αιώνα. Το βουνό καταλαμβάνει το δυτικό τμήμα του νομού Κιλκίς και το ανατολικό τμήμα του νομού Πέλλας. Στα βόρεια συνορεύει με τα όρη Πίνοβο και Τζένα μέσω ήρεμων λόφων, στα ανατολικά καταλήγει στην μεγάλη κοιλάδα του Αξιού, στα νότια φτάνει μέχρι τον κάμπο των Γιαννιτσών και στα δυτικά του απλώνεται η πεδιάδα της Αριδαίας. Το Πάικο απλώνεται σε μια αρκετά μεγάλη έκταση, σε σχέση με τα χαμηλά του υψόμετρα, που φτάνει τα 400.000 στρέμματα, με τους μικρούς λόφους να απλώνονται μέχρι τους κάμπους περιμετρικά σε ένα σχεδόν κυκλικό σχήμα. Ψηλότερη κορυφή του βουνού είναι η Γκόλα Τσούκα που φτάνει τα 1.650 μέτρα. Άλλες σημαντικές κορυφές είναι το Καντάτσι (1.607 μ.), το Μετερίζι (1.598 μ.), το Εκκλησάκι (1.529 μ.), το Κίργκο (1.507 μ.), ο Πύργος (1.494 μ.), τα Βερτόπια (1.490 μ.), η Σέλμα (1.485 μ.), το Γκροπ (1.458 μ.), οι Φουλάρες (1.400 μ.), οι Πετράδες (1.350 μ.), η Τσούμα (1.219 μ.), η Κλεφτόπετρα (1.131 μ.) και τα Υψώματα (1.114 μ.). Τα πετρωμάτα του βουνού αποτελούνται από σχιστόλιθους, ασβεστόλιθους, μάρμαρα και οφιόλιθους. Το Πάικο είναι ένα ιδιαίτερα όμορφο βουνό με πολλά ρέματα και πλούσια μεικτά δάση. Τα σημαντικότερα ρέματα του βουνού είναι το Μέγα Ρέμα του Κοτζά Ντερέ, η Γοργόπη, ο Στραβοπόταμος, ο Μαυροπόταμος, ο Γράμμος, της Γρίβας, ο Ξεροπόταμος, της Πεπονιάς, του Χαμηλού και το Κρύο Ρέμα. Στους βόρειους πρόποδες του βουνού βρίσκονται οι περίφημοι καταρράκτες του Σκρα με την Σμαραγδένια Λίμνη, ενώ ανάμεσα στις κορυφές Πύργος, Βερτόπια και Καντάτσι περικλείεται ένα μεγάλο οροπέδιο με καλλιέργειες πατάτας και επίκεντρο τον οικισμό Λιβάδεια. Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζουν η θέση «Δύο Ποτάμια» όπου συναντώνται δύο ρέματα του βουνού, αλλά και οι ειδυλλιακές Πηγές Αραβησσού στους νότιους πρόποδες. Το Πάικο, αν και στέκεται στη σκιά των μεγάλων ορεινών όγκων που το περιβάλλουν, ξεχωρίζει από το μεγάλο πλούτο της χλωρίδας και της πανίδας που φιλοξενεί. Αν και στο βουνό υπάρχει ένα μεγάλο δίκτυο από δασικούς δρόμους και μια κοιλάδα με καλλιέργειες σχεδόν στη καρδιά του, εντούτοις η απουσία του ανθρώπινου παράγοντα στο μεγαλύτερο μέρος του, προσφέρει την απαραίτητη ηρεμία για την ανάπτυξη μιας πλούσιας άγριας ζωής. Το Πάικο διακρίνεται για τα δεκάδες όμορφα μονοπάτια που κινούνται μέσα σε πυκνά δάση και καταλήγουν σε θέσεις αναψυχής ή σε εντυπωσιακά σημεία με πανοραμική θέα.

Από τη πλευρά της βλάστησης το βουνό χωρίζεται σε δύο ευδιάκριτα μέρη: στα βόρεια και κεντρικά αναπτύσσονται όμορφα δάση οξιάς ενώ στα νότια επικρατούν τα μεικτά δάση βελανιδιών (αριές, χνουδοβελανιδιές, μακεδονικές βελανιδιές, πουρνάρια και πλατύφυλλες βελανιδιές) και άλλων φυλλοβόλων. Το Πάικο ξεχωρίζει από την παρουσία του μεγαλύτερου δάσους καστανιάς στην Ελλάδα που φτάνει σε έκταση τα 4.500 στρέμματα. Εδώ μάλιστα συναντά κανείς πολλές πανύψηλες, υπεραιωνόβιες καστανιές, δέντρα που αποτελούν πραγματικά μνημεία της φύσης. Η υπόλοιπη δασική βλάστηση αποτελείται από σκλήθρα, οστρυές, φτελιές, ιτιές, σφενδάμια, άρκευθους, φουντουκιές, κοκκορεβυθιές, λεύκες και λίγες συστάδες από μαυρόπευκα και σημύδες. Τα πιο σημαντικά φυτά του βουνού είναι η Ramonda nathaliae, η καμπανούλα Campanula formanekiana, το Symphytum tuberosum subsp angustifolium, ο Rumex obtusifolius subsp sylvestris, οι σιληνές Silene damboldtiana και Silene frivaldszkyana, o γάλανθος Galanthus elwesii, η Berteroa orbiculata, η Satureja montana subsp macedonica, η παιώνια Paeonia peregrina, το γεράνι Geranium reflexum, η Globularia bisnagarica, η ανεμώνη  Anemone ranunculoides και το αγριόσκορδο Allium ursinum. Άλλα ενδιαφέροντα είδη είναι το Atocion compactum, η Lathraea squamaria, το Sempervivum marmoreum subsp marmoreum, το αγριογαρύφαλλο Dianthus pinifolius subsp pinifolius, η Rorippa prolifera, οι σιληνές Silene radicosa και Silene bupleuroides subsp staticifolia, ο κρίνος Lilium martagon, η Euphrasia pectinata, ο Euonymus verrucosus, η Aristolochia clematitis, η Parnassia palustris, ο Tragopogon balcanicus, το Geranium macrorrhizum, η Achillea coarctata, η Hypopitys monotropa subsp monotropa, η Alliaria petiolata, η Globularia cordifolia, οι ίριδες Iris reichenbachii και Iris sintenisii subsp sintenisii, ο Stachys sylvatica, η Tulipa australis, το τσάι Sideritis scardica και οι κρόκοι Crocus chrysanthus και Crocus pulchellus. Το Πάικο είναι ένα υπέροχο βουνό για τους λάτρεις των ορχιδεών, καθώς εδώ συναντώνται πολλά θαυμαστά είδη, όπως: Epipactis nauosaensis, Epipactis helleborine, Cephalanthera longifolia, Platanthera chlorantha, Coeloglossum viride, Gymnadenia conopsea, Neottia nidus-avis, Neottia ovata, Neotinea tridentata, Neotinea ustulata, Serapias lingua, Dactylorhiza kalopissii, Dactylorhiza sambucina, Dactylorhiza saccifera, Anacamptis morio, Orchis purpurea, Orchis mascula, Orchis provincialis, Himantoglossum jankae, Ophrys oestrifera και Ophrys mammosa.

Η ορνιθοπανίδα είναι πλούσια και αποτελείται από πολλά και σημαντικά είδη. Στα δάση του βουνού κάνουν τις φωλιές τους οι όμορφοι μαύροι πελαργοί, ενώ οι λευκοί πελαργοί είναι κοινοί στα χωριά και στα λιβάδια. Από τα αρπακτικά ξεχωρίζει η περιστασιακή παρουσία του βασιλαετού και η συχνή εμφάνιση του σπάνιου χρυσογέρακου. Άλλα αρπακτικά του Πάικου είναι οι χρυσαετοί, οι γερακαετοί, οι φιδαετοί, οι σφηκιάρηδες, οι τσίφτηδες, οι αετογερακίνες, οι γερακίνες, τα διπλοσάινα, τα σαΐνια, τα ξεφτέρια, οι πετρίτες, τα βραχοκιρκίνεζα, τα κιρκινέζια και τα δεντρογέρακα. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι δρυοκολάπτες του βουνού από τους οποίους ξεχωρίζει ο σπάνιος σταχτής δρυοκολάπτης που ακολουθείται από μαύρους δρυοκολάπτες, πράσινους δρυοκολάπτες, βαλκανικούς δρυοκολάπτες και μεσαίους δρυοκολάπτες. Άλλα είδη του βουνού είναι οι πετροτουρλίδες, οι μπεκάτσες, τα ορτύκια, τα φασσοπερίστερα, οι φάσσες, τα τρυγόνια, οι κούκοι, οι μπούφοι, οι χουχουριστές, οι κουκουβάγιες, τα γιδοβύζια, οι μελισσοφάγοι, οι χαλκοκουρούνες, οι σταρήθρες, οι δεντροσταρήθρες, τα μιλτοχελίδονα, οι σταχτοσουσουράδες, οι νεροκότσυφες, οι θαμνοψάλτες, οι τρυποφράχτες, τα αηδόνια, οι φοινίκουροι, οι καστανολαίμηδες, οι τσίχλες, οι πυρροκότσυφες, οι μελωδοτσιροβάκοι, οι θαμνοτσιροβάκοι, οι λιοστριτσίδες, οι δρυομυγοχάφτες, οι χρυσοβασιλίσκοι, οι γαλαζοπαπαδίτσες, οι καστανοπαπαδίτσες, οι κλειδωνάδες, οι αιγίθαλοι, οι δεντροτσοπανάκοι, οι καμποδεντροβάτες, οι αετομάχοι, οι σταχτοκεφαλάδες, οι σπάνιοι παρδαλοκεφαλάδες, οι κίσσες, οι συκοφάγοι, οι δεντροσπουργίτες, τα φανέτα, τα λούγαρα, οι κοκκοθραύστες, τα σιρλοτσίχλονα, τα βουνοτσίχλονα και τα χρυσοτσίχλονα.

Η πανίδα των αμφιβιών περιλαμβάνει πολλά είδη, όπως σαλαμάνδρες, κοινούς τρίτωνες, ανατολικούς χτενοτρίτωνες, φρύνους, πρασινόφρυνους, κιτρινομπομπίνες, δεντροβάτραχους, βαλκανοβάτραχους, σβελτοβάτραχους και γραικοβάτραχους. Η επρετοπανίδα αποτελείται από μεσογειακές χελώνες, γραικοχελώνες, κονάκια, τυφλίτες, πρασινόσαυρες, τοιχογουστέρες, σαύρες του Ταύρου, στεφανοφόρους, λαφιάτες, σαπίτες, νερόφιδα, σαΐτες, αγιόφιδα, λαφιάτες του Ασκληπιού, σπιτόφιδα και οχιές. Από τα θηλαστικά, κυρίαρχο είδος είναι οι λύκοι που συχνά κατεβαίνουν και στα πιο χαμηλά. Στο βουνό ζούνε μεγάλοι αριθμοί από αγριόχοιρους και ζαρκάδια, ενώ στις πεδιάδες των χαμηλότερων σημείων απαντώνται οι σπάνιοι λαγόγυροι. Άλλα είδη θηλαστικών είναι οι αλεπούδες, οι βίδρες, οι ασβοί, οι νυφίτσες, τα κουνάβια, οι λαγοί, οι δασομυωξοί, οι δεντρομυωξοί και οι σκίουροι. Σημαντική είναι η παρουσία στο βουνό μιας σπάνιας νυχτερίδας, της πυρρομυωτίδας (Myotis emarginatus). Στο Πάικο απαντώνται πάνω από 60 είδη πεταλούδων με σημαντικότερες τις Erebia ligea και Plebejus argyrognomon. Στα ρέματα ζουν κάποια ενδιαφέροντα είδη ψαριών, όπως η πέστροφα της Πελαγονίας (Salmo pelagonicus), η βαλκανική μπριάνα (Barbus balcanicus), ο βίνος (Barbatula barbatula), ο σύρτης (Chondrostoma vardarense), η μακεδονική βελονίτσα (Cobitis vardarensis), ο βουλγαροκωβιός (Gobio bulgaricus), η χρυσοβελονίτσα (Sabanejewia balcanica), ο ποντοπυγόστεος (Pungitius platygaster) και η ποταμοσαλιάρα (Salaria fluviatilis).