Ένα από τα λιγότερο γνωστά βουνά της Ελλάδας που εντυπωσιάζει καθώς ορθώνεται στο τέλος του κάμπου της Αλμωπίας, οριοθετώντας τα βόρεια σύνορα της χώρας. Το Πίνοβο είναι γνωστό και με τις ονομασίες Μπλάτσα και Πλάτσα. Πρόκειται για έναν όμορφο ορεινό όγκο με πλούσια δάση στα βόρεια του νομού Πέλλας. Η κορυφογραμμή του βουνού αποτελεί το σύνορο μεταξύ Ελλάδας και ΠΓΔΜ. Στα δυτικά του το Πίνοβο χωρίζεται από τον Βόρα μέσω των δασωμένων χαμηλών βουνών των Προμάχων και στα ανατολικά συνορεύει μέσω ενός μακρόστενου αυχένα με την Τζένα. Τα δύο βουνά είναι τόσο κοντά που πολλοί θεωρούν το Πίνοβο και τη Τζένα ένα ενιαίο βουνό, κάτι που δεν ισχύει. Στα βόρεια κατεβαίνει ήρεμα σε λόφους και ατέλειωτα δάση και στα νότια σταματά απότομα στην πεδιάδα της Αριδαίας και στον κάμπο της Φιλώτειας. Το Πίνοβο έχει μια κατεύθυνση από τα βόρεια προς τα νότια σε ένα σχήμα πετάλου και σε μήκος που φτάνει τα 14 χλμ. Το μέγεθος του βουνού φτάνει τα 125 τ.χλμ. από τα οποία τα 95 τ.χλμ ανήκουν στην Ελλάδα. Η ψηλότερη κορυφή του Πίνοβου είναι η Κορφούλα με υψόμετρο στα 2.156 μέτρα και ακολουθεί το Βίσογκραντ (2.150 μ.), η Μύτη (2.066 μ.) και ο Καλόγερος (1.873 μ.). Γεωλογικά το βουνό αποτελείται κυρίως από σχιστόλιθους και ασβεστόλιθους, αλλά και λίγους οφιόλιθους και ιζηματογενή πετρώματα. Η περιοχή είναι από τις λίγες στην Ελλάδα που τα ορεινά ρέματα τρέχουν σε πυριτικά εδάφη. Από το Πίνοβο πηγάζει ο ποταμός Μογλενίτσας και δεκάδες ακόμα ρέματα με κορυφαίο το Θερμό. Ένα μικρό τμήμα της κορυφογραμμής κινείται παράλληλα με τη συνοριακή γραμμή, με τα ερείπια των προμαχώνων και τα σκουριασμένα πυρομαχικά να υπενθυμίζουν ότι το βουνό αποτέλεσε πεδίο μάχης κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν τα ελληνικά στρατεύματα συγκρούστηκαν με τα βουλγαρικά. Το βουνό διακρίνεται για τα πυκνά του δάση, αλλά και από μια μεγάλη περιοχή υποαλπικών και αλπικών λιβαδιών. Στα ψηλά ορθώνονται όμορφες πλαγιές με μικρά ρέματα και τεράστιες σάρες, αλλά και βράχους που υψώνονται κωνικά δημιουργώντας την περίφημη «Κοιλάδα των Βράχων», στην οποία εντυπωσιάζει ο όγκος του «Μαύρου Βράχου». Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζουν τα μεγάλα ξέφωτα στη μέση των δασών που αποτελούν απομεινάρια παλαιών χειμαδιών, όπως τα Καλύβια Καροφιλιά, ενώ πιο ψηλά υπάρχουν σημεία με παλιές στάνες, όπως τα Καλύβια Ζούτα και τα Καλύβια Λέφα. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το φαράγγι της Θηριόπετρας στα νότια, στο οποίο βρίσκεται το σπηλαιο-εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη. Στους πρόποδες του βουνού βρίσκονται τα χωριά Αετοχώρι και Θηριόπετρα, απ’ όπου ξεκινάνε απαιτητικά αλλά όμορφα μονοπάτια προς την κορυφογραμμή. Το Πίνοβο είναι ένα βουνό με απότομες κλίσεις στα απομονωμένα σύνορα της χώρας και έτσι το οδικό δίκτυο αποτελείται από ελάχιστους, κακούς χωματόδρομους. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να είναι ένα από τα λιγότερο εξερευνημένα και περπατημένα βουνά της Ελλάδας.

 

Τα δάση που περιβάλλουν το βουνό είναι πυκνά και αποτελούνται σχεδόν αποκλειστικά από οξιές, με μικρά διαστήματα από μαυρόπευκα και μακεδονικά έλατα. Είναι σημαντικό ότι στην περιοχή απαντώνται συστάδες από σημύδες, δασόπευκα (Pinus sylvestris) και ίταμους. Στα χαμηλά του βουνού υπάρχουν μεικτά δάση από πολύκαρπες βελανιδιές (Quercus petraea), μακεδονικές βελανιδιές (Quercus trojana), πουρνάρια και διάφορα φυλλοβόλα, όπως φράξους, γαύρους, οστρυές, κρανιές, λεύκες και λεπτοκαρυές. Σε διάφορα σημεία συναντά κανείς βουνόκερδα, αγριοκυπάρισσα, κράταιγους, νανοκυπάρισσα, αλλά και την άγρια μορφή του άρκευθου Juniperus sabina που είναι κοινό καλλωπιστικό είδος των αστικών κήπων. Δυστυχώς στα χαμηλότερα υψόμετρα έχει επικρατήσει η ξενική ψευδοακακία (Robinia pseudoacacia). Η υπόλοιπη χλωρίδα, ιδιαίτερα στα αλπικά λιβάδια, περιλαμβάνει πολλά ενδημικά και σπάνια είδη. Από αυτά ξεχωρίζουν η ενδημική ορχιδέα του βουνού Epipactis pinovica, η Ramonda nathaliae, η καμπανούλα Campanula formanekiana, η κενταύρια Centaurea grbavacensis, το Galium kerneri, η Gentianella bulgarica, η Gentianella crispata, η Satureja montana subsp macedonica, ο Stachys iva, οι σιληνές Silene ciliata subsp graefferi και Silene roemeri subsp roemeri, το Geum coccineum, η Oxytropis pilosa, η Achillea ageratifolia subsp aizoon, το αγριόσκορδο Allium macedonicum, η Bruckenthalia spiculifolia, η βιόλα Viola brachyphylla, η Alkanna noneiformis, ο Pedicularis leucodon subsp leucodon, η Alchemilla flabellata, η Anemone ranunculoides και η Potentilla subsp aurea chrysocraspeda. Άλλα ενδιαφέροντα είδη είναι η Asperula purpurea subsp purpurea, το Epilobium palustre, η Gentiana cruciata subsp cruciata, η Gentiana asclepiadea, το Hypericum linarioides subsp alpestre, ο Rhinanthus minor, ο Rhinanthus pindicus, το Sempervivum heuffelii, ο Androsace villosa, το Carum appuanum subsp bulgaricum, η Alchemilla gorcensis, η Minuartia garckeana, η Daphne mezereum, η Lonicera alpigena subsp formanekiana, ο κρίνος Lilium martagon, τα αγριογαρύφαλλα Dianthus giganteus, Dianthus deltoides subsp deltoides, Dianthus cruentus και Dianthus integer subsp minutiflorus, το Alyssum doerfleri, η Saxifraga scardica, η Saxifraga adscendens subsp adscendens, η Saxifraga rotundifolia subsp rotundifolia, οι σιληνές Silene saxifraga και Silene waldsteinii, η Parnassia palustris, το Cirsium appendiculatum, το Teucrium montanum subsp helianthemoides, το Galeobdolon montanum, το Cerastium banaticum subsp banaticum, η Malcolmia orsiniana subsp angulifolia, η Knautia ambigua και το τσάι Sideritis scardica. Από τις ορχιδέες στο βουνό απαντώνται, μεταξύ άλλων, η Cephalanthera damasonium, η Cephalanthera longifolia, το Coeloglossum viride, η Corallorhiza trífida, η Platanthera chlorantha, η Gymnadenia conopsea, η Neottia nidus-avis, η Dactylorhiza cordigera, η Dactylorhiza sambucina, η Orchis morio, η Orchis pallens, η Orchis simia και η Orchis mascula.

 

Η ορνιθοπανίδα του βουνού είναι πλούσια και περιλαμβάνει πολλά σπάνια είδη. Το Πίνοβο θεωρείται μία από τις σημαντικότερες περιοχές στη χώρα μας για την παρουσία του σπάνιου ασπροπάρη, ενώ στο βουνό ζουν ακόμα τα όρνια. Είναι σημαντικό ότι το βουνό υπήρξε μία από τις τελευταίες περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας όπου ζούσε ο γυπαετός. Στα δυσπρόσιτα σημεία των δασών ζει η σπάνια δασόκοτα. Από τα αρπακτικά εδώ συναντώνται χρυσαετοί, βασιλαετοί, γερακαετοί, φιδαετοί, σφηκιάρηδες, γερακίνες, ξεφτέρια, διπλοσάινα, σαΐνια, πετρίτες, βραχοκιρκίνεζα, δεντρογέρακα και χρυσογέρακα. Από τα νυχτόβια αρπακτικά εδώ ζουν μπούφοι, χουχουριστές και κουκουβάγιες. Στις πλαγιές του βουνού ζουν ακόμα πετροπέρδικες, ενώ στα δάση απαντώνται μαύροι δρυοκολάπτες, πευκοδρυοκολάπτες, φάσσες, τρυγόνια, λοφιοπαπαδίτσες, πύρρουλες, σταυρομύτες, κ.ά. Άλλα είδη του βουνού είναι οι κούκοι, τα γιδοβύζια, οι στραβολαίμηδες, οι σταρήθρες, οι δεντροσταρήθρες, οι χιονάδες, οι χιονοψάλτες, οι χαλκοκουρούνες, οι μελισσοφάγοι, οι πυρροκότσυφες, οι γερακότσιχλες, οι χρυσοβασιλίσκοι, οι θαμνοτσιροβάκοι, οι τρυποφράχτες, οι δεντροτσοπανάκοι, οι χιονοκότσυφες, οι βουνοπαπαδίτσες, οι αιγίθαλοι, οι τοιχοδρόμοι τα βραχοχελίδονα, οι σταχτοπετρόκληδες, οι κιτρινοκαλιακούδες, τα κοράκια, οι αετομάχοι, τα σιρλοτσίχλονα, τα βλαχοτσίχλονα, τα βουνοτσίχλονα και τα χρυσοτσίχλονα.

Τα αμφίβια του βουνού περιλαμβάνουν σαλαμάνδρες, κοινούς τρίτωνες, μακεδονικούς τρίτωνες, φρύνους, πρασινόφρυνους, κιτρινομπομπίνες, δεντροβάτραχους, βαλκανοβάτραχους, γραικοβάτραχους και σβελτοβάτραχους. Από τα ερπετά ξεχωρίζει η παρουσία του αστρίτη στα αλπικά, ενώ άλλα είδη είναι οι μεσογειακές χελώνες, τα κονάκια, οι πρασινόσαυρες, οι αμμόσαυρες, οι τοιχογουστέρες, οι σαύρες του Ταύρου,  οι στεφανοφόροι, οι έφιοι, οι λαφιάτες, οι σαπίτες, τα νερόφιδα, οι σαΐτες, τα αγιόφιδα, οι λαφιάτες του Ασκληπιού, τα σπιτόφιδα και οι οχιές. Τα πυκνά, παρθένα δάση φιλοξενούν υγιείς πληθυσμούς από λύκους, ενώ στα ψηλά βράχια ζει ακόμα ένας μικρός πληθυσμός από αγριόγιδα. Από τα υπόλοιπα θηλαστικά εδώ απαντώνται αγριόγατοι, ζαρκάδια, βίδρες, αλεπούδες, κουνάβια, ασβοί, νυφίτσες, σκίουροι, δασομυωξοί, δεντρομυωξοί, λαγοί και αγριόχοιροι. Στους βόρειους πρόποδες του βουνού απλώνεται ένα πυκνό, απροσπέλαστο δάσος και δεν αποκλείεται στην περιοχή να εμφανίζονται περιστασιακά οι λύγκες.