Το όρος Πατέρας μπορεί να βρίσκεται στη σκιά των διάσημων και μεγαλύτερων ορεινών όγκων της Αττικής, εντούτοις όμως αποτελεί ένα όμορφο, σχεδόν ανεξερεύνητο βουνό που εντυπωσιάζει με την άγρια χλωρίδα και πανίδα που φιλοξενεί. Η ονομασία του βουνού εμφανίστηκε τον Μεσαίωνα όταν οι Μεγαρίτες έκοβαν δέντρα από το βουνό και τα έκαναν πάτερα, δηλαδή μεγάλα δοκάρια που συγκρατούσαν τις στέγες των σπιτιών τους. Κατά την αρχαιότητα το βουνό ονομαζόταν Άγχαιον από το άγχος της θεάς Δήμητρας που έψαχνε εδώ την κόρη της Περσεφόνη ενώ σύμφωνα με τον Στράβωνα η ορεινή περιοχή μεταξύ Κιθαιρώνα και Μεγάρων ονομαζόταν Όνεια όρη. Ο Πατέρας υψώνεται στο βορειοδυτικό άκρο του νομού Αττικής, με μέγιστο μήκος 31 χλμ., μέγιστο πλάτος 14 χλμ., περίμετρο 120 χλμ. και κατεύθυνση από τα δυτικά προς τα ανατολικά. Το βορειοανατολικό τμήμα του βουνού ξεχωρίζει από τον κύριο όγκο και ονομάζεται Μακρόν όρος. Ο Πατέρας ενώνεται στα βόρεια με τον Κιθαιρώνα και την Πάστρα μέσω των κοιλάδων Οινόης και Βιλίων, στα ανατολικά κατεβαίνει μέχρι το Θριάσιο Πεδίο, στα νότια ενώνεται με την πεδιάδα των Μεγάρων και στα δυτικά «σβήνει» ανάμεσα στον όρμο των Αιγοσθένων και στον όρμο της Ψάθας. Ψηλότερη κορυφή του βουνού είναι το Λεοντάρι ή Έλατος στα 1.132 μέτρα και ακολουθούν η Ντουσκιά (1.120 μ.), η Μεγάλη Κολοσούρα (1.108 μ.), ο Πατέρας (1.091 μ.), ο Προφήτης Ηλίας (1.020 μ.), η Μικρή Κολοσούρα (1.018 μ.), η Γκορίτσα (964 μ.) και η Καλιακούδα (916 μ.). Πρόκειται για ένα βουνό με απότομες πλαγιές που διατρέχονται από μεγάλα ρέματα, όπως της Αγίας Τριάδας, της Ζωηρέζας, του Λυκορέματος και του Βαθυχωρίου. Γεωλογικά στον Πατέρα εμφανίζονται ιζηματογενή πετρώματα σκληρού ασβεστόλιθου και περιοχές με σχιστόλιθο. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον αποτελούν οι μεγάλες ημιορεινές δολίνες-βαθύπεδα που εμφανίζονται στα βορειοδυτικά, όπως το Μικρό και το Μεγάλο Βαθυχώρι και ο Μικρός και ο Μεγάλος Κρύφτης. Μέσα σε αυτές τις δολίνες καλλιεργούνται σπαρτά και στις άκρες των χωραφιών απαντώνται πολλά σπάνια είδη που έχουν χαθεί από άλλες περιοχές της χώρας. Ο Πατέρας χαρακτηρίζεται από ενδιαφέρουσες χωμάτινες διαδρομές και μονοπάτια που καταλήγουν σε εντυπωσιακούς πύργους της αρχαιότητας που χρησιμοποιούνταν για την επικοινωνία των γύρω οικισμών αλλά και την προστασία των κατοίκων. Πρόκειται για ένα υπέροχο βουνό για περπάτημα και εξερεύνηση.

Ο Πατέρας ήταν κατάφυτος μέχρι την μεγάλη πυρκαγιά του 1985 και μόλις πρόσφατα δίχνει σημεία επανάκαμψης. Το μεγαλύτερο μέρος του βουνού καλύπτεται από δάση χαλέπιας πεύκης που ενώνονται με την χαρακτηριστική βλάστηση της μεσογειακής μακίας με πουρνάρια, αριές, πλατάνια, αγριελιές, σχίνα, αγριοκουμαριές, κουμαριές, αγριοκυπάρισσα, μυρτιές, ρείκια, κ.ά. Μεταξύ των κορφών της Κολοσούρας και της Γκορίτσας υπάρχουν λίγα δάση κεφαλληνιακής ελάτης. Η χλωρίδα του βουνού αποτελείται από πάνω από 800 είδη, από τα οποία τα 67 είναι ελληνικά ενδημικά. Πιο σημαντικά από αυτά είναι η κενταύρια Centaurea subsericans, η Asperula baenitzii, η Asperula pulvinaris, η Rindera graeca, το αγριογαρύφαλλο Dianthus serratifolius subsp serratifolius, το Linum leucanthum, το Erysimum atticum, το Erodium chrysanthum, ο Astragalus hellenicus, η Nepeta argolica subsp argolica, το τσάι Sideritis raeseri subsp attica, ο κρόκος Crocus biflorus subsp melantherus, το Helianthemum hymettium, η Scutellaria rupestris subsp parnassica, το Onosma kaheirei, η Daphne jasminea, η καμπανούλα Campanula celsii subsp spathulifolia, η Bufonia stricta subsp stricta, το αγριόσκορδο Allium hymettium και η σιληνή Silene corinthiaca. Άλλα ενδιαφέροντα φυτά είναι η Alkanna hellenica, ο Stachys spruneri, ο Bolanthus graecus, τo Acantholimon graecum, η κενταύρια Centaurea achaia subsp achaia, η φριτιλάρια Fritillaria graeca, το αγριογαρύφαλλο Dianthus tripunctatus, η Silene fabaria subsp domokina, το Linum austriacum subsp collinum, το Ornithogalum fimbriatum subsp gracilipes, το Elaeoselinum asclepium subsp asclepium, η Mantisalca salmantica, το Cerastium candidissimum, ο κρίνος Lilium chalcedonicum, ο κρόκος Crocus olivieri subsp olivieri, η Chondrilla ramosissima, ο Convolvulus boissieri subsp parnassicus, ο Convolvulus dorycnium, το Verbascum graecum, το Sedum sediforme, το Xeranthemum annuum και οι ορχιδέες Cephalanthera longifolia, Orchis anthropophora, simia, Orchis pauciflora, Orchis quadripunctata, Ophrys oestifera subsp minuscula, Ophrys attica και Ophrys aesculapii. Στις δολίνες με τα σπαρτά βγαίνουν διάφορα είδη, όπως το Leontice leontopetalum subsp leontopetalum, το Ornithogalum prasinantherum, η Melanortocarya obtusifolia, η Asperula arvensis, το Agrostemma githago subsp githago, το Bupleurum subovatum, η Consolida ajacis, η Linaria chalepensis και το Allium scorodoprasum.

Η ορνιθοπανίδα της περιοχής αποτελείται από διάφορα είδη του δάσους και των ημιαγροτικών βιοτόπων. Από τα αρπακτικά συναντά κανείς φιδαετούς, σφηκιάρηδες, γερακίνες, ξεφτέρια, σαΐνια, διπλοσάινα, πετρίτες και βραχοκιρκίνεζα. Από τα νυχτόβια αρπακτικά εδώ ζουν μπούφοι, τυτούδες, χουχουριστές, κουκουβάγιες και γκιώνηδες. Η νησιώτικες πέρδικες είναι κοινές και η ορνιθοπανίδα συμπληρώνεται με είδη, όπως μπεκάτσες, ορτύκια, φασσοπερίστερα, τρυγόνια, κούκκους, γιδοβύζια, βουνοσταχτάρες, τσαλαπετεινούς, σταρήθρες, δεντροσταρήθρες, ωχροκελάδες, δεντροκελάδες, τρυποφράχτες, θαμνοψάλτες, κοκκινολαίμηδες, αηδόνια, καρβουνιάρηδες, γαλαζοκότσυφες, τσίχλες, γερακότσιχλες, κεδρότσιχλες, κοκκινοτσιροβάκους, μαυροτσιροβάκους, πυρροβασιλίσκους, γαλαζοπαπαδίτσες, ελατοπαπαδίτσες, κλειδωνάδες, αιγίθαλους, βραχοτσοπανάκους, καμποδεντροβάτες, αετομάχους, κίσσες, κόρακες, φανέτα, φλώρους, καρδερίνες, σκαρθάκια, κοκκοθραύστες, αμπελουργούς, σιρλοτσίχλονα και τσιφτάδες.

Από τα αμφίβια εδώ απαντώνται πρασινόφρυνοι, κοινοί φρύνοι, δεντροβάτραχοι και γραικοβάτραχοι. Από τα ερπετά πολύ συχνή είναι η παρουσία της κρασπεδοχελώνας και λιγότερο της μεσογειακής χελώνας. Άλλα είδη της ερπετοπανίδας είναι ο αβλέφαρος, το σιλιβούτι, το λιακόνι, το κονάκι, η τρανόσαυρα, το σιλιβούτι, η τοιχόσαυρα, ο τυφλίτης, η δεντρογαλιά, το σπιτόφιδο, η σαΐτα, ο λαφιάτης, ο σαπίτης, το νερόφιδο, και η οχιά. Από τα θηλαστικά στην περιοχή ζουν αλεπούδες, αγριόχοιροι, ασβοί, πετροκούναβα, νυφίτσες, λαγοί, σκαντζόχοιροι και διάφορα τρωκτικά και νυχτερίδες. Είναι αξιοσημείωτες οι αναφορές είναι ότι λίγες δεκαετίες πριν στην περιοχή ζούσαν ακόμα τσακάλια.