Το ιερό βουνό του Πανός, το βουνό των μύθων και της Ελληνικής Επανάστασης διαφυλάσσει ακόμα και στις μέρες μας την μαγεία των πυκνών δασών και της αρχέγονης φύσης, όπως αυτή εκφράστηκε ανά τους αιώνες από τους ποιητές του κόσμου. Η αρχαία ονομασία του βουνού ήταν Μαινάλιον και πηγάζει από την λέξη «μανία», δηλαδή σχετίζεται με την ιερή παραφορά που προκαλούσε στους ανθρώπους η παρθένα, άγρια φύση της περιοχής. Κατά τα μεταβυζαντινά χρόνια επικράτησε η ονομασία Οστρακίνα που είναι η ψηλότερη κορυφή του Μαίναλου και προέρχεται από τα πολλά απολιθωμένα όστρακα που ακόμα και σήμερα συναντάει κανείς κοντά στις κορυφές του βουνού. Το Μαίναλο ήταν η κατοικία του Πάνα, του τραγοπόδαρου θεού των βοσκών και της υπαίθρου και ενέπνευσε στους αιώνες τους βουκολικούς ποιητές σε τέτοιο βαθμό που δημιουργήθηκε ένα διαχρονικό λογοτεχνικό ύφος, ο Αρκαδισμός. Η απλότητα των κειμένων του Αρκαδισμού γεννήθηκε ως αντίδραση στο υπερβολικά λυρικό μεσαιωνικό έπος και στα επιτηδευμένα κείμενα του μπαρόκ. Το βουνό αναφέρεται σε κείμενα από τους ρωμαίους Βιργίλιο και Οβίδιο και αργότερα από συγγραφείς όπως ο Βοκάκιος, ο Γκαίτε, ο Σίλλερ και ο Νίτσε. Αργότερα, στους λόγγους και στις χαράδρες του βουνού γεννήθηκαν οι πρώτες σπίθες αντίστασης απέναντι στους Οθωμανούς κάτι που μνημονεύεται σήμερα από δεκάδες ιστορικά τοπωνύμια και αξιοθέατα. Το Μαίναλο βρίσκεται στο κέντρο της Πελοποννήσου, απλώνεται σε ένα μεγάλο μέρος του νομού Αρκαδίας και θεωρείται η καρδιά και η ψυχή των Αρκάδων. Στα ανατολικά συνορεύει μέσω των ημιορεινών κοιλάδων της Τρίπολης και της Μαντίνειας με τα όρη Κτενιάς, Αρτεμίσιο και Λύρκειο, ενώ στα βόρεια η κοιλάδα του Ορχομενού χωρίζει το βουνό από τα όρη Ολίγυρτο και Σαϊτά. Στα δυτικά κοιτάει προς τα όρη Λύκαιο και Μίνθη και στα νότια σβήνει αργά προς τον Πάρνωνα και χωρίζεται από τις αρχές του βόρειου Ταϋγέτου με την κοιλάδα της Μεγαλόπολης. Το Μαίναλο είναι ένα μικρό σε υψόμετρα αλλά μεγάλο σε έκταση βουνό. Απλώνεται σε έναν σχεδόν κυκλικό σχηματισμό καταλαμβάνοντας μια έκταση 750.000 στρεμμάτων. Η ψηλότερη κορυφή του είναι η Οστρακίνα ή Προφήτης Ηλίας (1.980 μ.) και ακολουθούν η Φραντζέτα (1.942 μ.), η Τζελάτη (1.867 μ.), ο Αϊντίνης (1.849 μ.), η Μαύρη Κορυφή (1.818 μ.), η Μουρτζιά (1.761 μ.), η Πάνω Χρέπα (1.559 μ.) και ο Ροδιάς (1.320 μ.). Κυρίαρχο πέτρωμα του βουνού είναι ο ασβεστόλιθος, ενώ στα δυτικά τμήματα εμφανίζεται σχιστόλιθος και φλύσχης. Στα δυτικά του βουνού πηγάζει και ρέει ο πανέμορφος ποταμός Λούσιος δημιουργώντας ένα εντυπωσιακό πυκνόφυτο φαράγγι, ενώ από εδώ πηγάζει και ο ποταμός Ελισσώνας. Το ανάγλυφο του βουνού είναι έντονο και εναλλάσσεται με απότομες χαράδρες, κωνικές κορυφές, ορεινά οροπέδια, μεγάλες δολίνες, δεκάδες μικρά ποτάμια και πλούσια δάση που δίνουν ζωή σε δεκάδες είδη της άγριας φύσης.

 

Η βλάστηση της ορεινής ζώνης αποτελείται κατά 80% από κεφαλληνιακή ελάτη και συμπληρώνεται από λίγα δάση μαυρόπευκων. Στα χαμηλά αναπτύσσονται πυκνά δάση από πουρνάρια, αριές, χνουδοβελανιδιές, αγριοκουμαριές, κουμαριές, οστρυές, γαύρους, λεύκες και σκίνα. Στα ρέματα και στα ποτάμια απαντώνται μεγάλα πλατάνια και ιτιές, στα ορεινά οροπέδια απλώνονται όμορφα χορτολίβαδα ανάμεσα στα έλατα και στις ασβεστολιθικές κορυφές, ανάμεσα στα βράχια, ξεπηδάνε πολλά σπάνια είδη της χλωρίδας. Στο βουνό φυτρώνουν περίπου 60 ενδημικά είδη της χώρας μας από τα οποία 10 είναι ενδημικά της Πελοποννήσου. Τα πιο σημαντικά είδη είναι το Erysimum pusillum, το Erysimum pectinatum, το Gymnospermium peloponnesiacum, η Valeriana olenaea, η Noccaea graeca, ο Crataegus pycnoloba, η Achillea umbellata, το τσάι  Sideritis clandestina subsp cyllenea, η Viola mercurii, η τουλίπα Tulipa orphanidea, το Marrubium velutinum subsp cylleneum, το Erodium chrysanthum, το Galium taygeteum, ο Astragalus hellenicus, ο κρόκος Crocus biflorus subsp melantherus, το αγριογαρύφαλλο Dianthus serratifolius subsp abbreviatus, η ορχιδέα Epipactis halacsyi, το κολχικό Colchicum triphyllum, το κυκλάμινο Cyclamen rhodium subsp. peloponnesiacum, το Allium frigidum, η Nepeta argolica subsp argolica, ο γάλανθος Galanthus reginae-olgae subsp reginae-olgae και ο Rhamnus sibthorpiana. Άλλα ενδιαφέροντα είδη της περιοχής είναι η καμπανούλα Campanula topaliana subsp topaliana, ο Astragalus lacteus, ο Astragalus angustifolius subsp erinaceus, το Aethionema saxatile subsp graecum, η Petrorhagia glumacea, το Verbascum speciosum subsp megaphlomos, το κολχικό Colchicum graecum, η ίριδα Iris unguicularis subsp carica, το Biarum rhopalospadix, η Alkanna graeca subsp baeotica, το Geranium macrostylum, η Lysimachia serpyllifolia, η Saxifraga rotundifolia subsp chrysospleniifolia, η Arabis alpina, η Aubrieta deltoidea, η Primula vulgaris subsp vulgaris, η Viola aetolica, η Viola chelmea, το Linum pubescens και οι ορχιδέες Cephalanthera longifolia, Cephalanthera rubra, Cephalanthera damasonium, Epipactis helleborine, Epipactis microphylla, Anacamptis boryi, Orchis mascula, Orchis pauciflora, Orchis simia, Orchis pallens, Serapias lingua, Ophrys argolica, Ophrys grammica, Ophrys reinholdii, Ophrys attica, Ophrys spruneri και Ophrys herae.

Η ορνιθοπανίδα του Μαινάλου περιλαμβάνει περίπου 110 είδη από τα οποία τα περισσότερα είναι χαρακτηριστικά είδη των κωνοφόρων δασών. Από τα αρπακτικά ξεχωρίζουν ο φιδαετός, ο σφηκιάρης, η γερακίνα, το ξεφτέρι, το σαΐνι, το διπλοσάινο, ο πετρίτης, το βραχοκιρκίνεζο, το δεντρογέρακο και το σπάνιο χρυσογέρακο. Στα πουρνάρια των χαμηλών υψομέτρων ζούνε χιλιάδες κίσσες, στα ποτάμια ακούγεται συνεχώς το τραγούδι των αηδονιών και στα κάθετα βράχια των φαραγγιών φωλιάζει ο μπούφος. Η ορνιθοπανίδα συμπληρώνεται με είδη όπως, η πετροπέρδικα, η μπεκάτσα, η φάσσα, το τρυγόνι, ο κούκκος, ο χουχουριστής, η κουκουβάγια, ο γκιώνης, το γιδοβύζι, ο τσαλαπετεινός, ο μεσαίος δρυοκολάπτης, ο κορυδαλλός, η δεντροσταρήθρα, η χιονάδα, το βραχοχελίδονο, η δεντροκελάδα, η σταχτοσουσουράδα, ο τρυποφράχτης, ο θαμνοψάλτης, ο κοκκινολαίμης, ο φοινίκουρος, ο σταχτοπετρόκλης, ο γαλαζοκότσυφας, η τσίχλα, η γερακότσιχλα, η κεδρότσιχλα, ο κοκκινοτσιροβάκος, ο χρυσοβασιλίσκος, ο πυρροβασιλίσκος, η γαλαζοπαπαδίτσα, η ελατοπαπαδίτσα, ο αιγίθαλος, ο δεντροτσοπανάκος, ο βουνοδεντροβάτης, ο κοκκινοκεφαλάς, η κάργια, ο κόρακας, το φανέτο, το λούγαρο, το σκαρθάκι, ο κοκκοθραύστης, ο σταυρομύτης, το σιρλοτσίχλονο και το βουνοτσίχλονο.

Στο βουνό απαντώνται 6 είδη αμφιβίων: η σαλαμάνδρα, ο φρύνος, ο πρασινόφρυνος, ο δεντροβάτραχος, ο βαλκανοβάτραχος και ο γραικοβάτραχος. Από την ερπετοπανίδα ξεχωρίζουν οι τρεις ενδημικές σαύρες της Πελοποννήσου: μοραϊτόσαυρα, γραικόσαυρα και πελοποννησιακή γουστέρα, που ακολουθούνται από είδη, όπως η μεσογειακή χελώνα, η κρασπεδοχελώνα, το κεφαλονίτικο κονάκι, ο τυφλίτης, το σαμιαμίδι, η τρανόσαυρα, το σιλιβούτι, η τοιχόσαυρα, η βαλκανόσαυρα του Ιονίου, ο αβλέφαρος, ο στεφανοφόρος, ο λαφιάτης, η δεντρογαλιά, ο σαπίτης, το νερόφιδο, η σαΐτα, το αγιόφιδο, το σπιτόφιδο και η οχιά. Είναι σημαντικό ότι τα τελευταία χρόνια στην περιοχή έχουν επιστρέψει τα τσακάλια. Άλλα θηλαστικά του βουνού είναι οι αλεπούδες, οι αγριόχοιροι, τα κουνάβια, οι νυφίτσες, οι ασβοί, οι σκίουροι, οι λαγοί, οι σκαντζόχοιροι και τρία είδη νυχτερίδων, ο τρανορινόλοφος (Rhinolophus ferrum-equinum), ο μικρορινόλοφος (Rhinolophus hipposideros) και ο μικρονυκτοβάτης (Nyctalis leisleri). Στον Λούσιο ζούνε ακόμα οι βίδρες αν και η παρουσία τους έχει μειωθεί σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια.