Ο περήφανος Τυμφρηστός, ή αλλιώς το ιστορικό Βελούχι, υψώνεται απότομα στο κέντρο της Ρούμελης, εντυπωσιάζοντας με τις ψηλές αγέρωχες κορυφές, την όμορφη αλπική ζώνη και τα πυκνά του ελατοδάση. Το βουνό αποτελεί, κατά κάποιο τρόπο, το φυσικό όριο ανάμεσα στη βόρεια και στη νότια Ελλάδα, καθώς και το όριο μεταξύ ανατολικής και δυτικής Στερεάς Ελλάδας. Η ονομασία Τυμφρηστός είναι αρχαία και προέρχεται από την λέξη τύμβος, ενώ στις ιστορικές αναφορές εμφανίζεται και με τις παραλλαγές Τεφραστός και Τυφρηστός, κάτι που πιθανολογεί την προέλευση του ονόματος και από την λέξη τέφρα. Η ονομασία Βελούχι είναι ουσιαστικά η ονομασία της ψηλότερης κορυφής του Τυμφρηστού με την οποία συχνά αναφέρεται το βουνό. Η λέξη Βελούχι είναι μεσαιωνική, πιθανώς σλαβικής προελεύσεως και σημαίνει «λευκό βουνό», ενώ κατ’ άλλους προέρχεται από τις δωρικές ρίζες «παλ» και «ουχι» που σημαίνουν καμπυλωτή κορυφή. Μια τελευτάια εκδοχή είναι ότι οι λέξεις Βελούχι-Βηλούχι προέρχονται από την ομηρική λέξη «βηλός» που σημαίνει ουρανός. Το βουνό βρίσκεται στα ανατολικά του νομού Ευρυτανίας στα σύνορα με την Φθιώτιδα και αποτελεί την είσοδο προς τα Άγραφα και την Νότια Πίνδο. Στα δυτικά και στα βόρεια χωρίζεται μέσω του ποταμού Ταυρωπού και του Αγιοτριαδίτικου ρέματος από τα Άγραφα, στα νότια ο ποταμός Καρπενησιώτης αποτελεί το όριο του βουνού με τα όρη Καλιακούδα, Χελιδόνα και Οξιά και στα ανατολικά συνορεύει με την κοιλάδα του Σπερχειού ποταμού. Πρόκειται για έναν σχετικά κυκλικό ορεινό όγκο με κατεύθυνση από τα δυτικά προς τα ανατολικά και έκταση που φτάνει τα 40.000 στρέμματα. Ο Τυμφρηστός, παρότι σχετικά μικρός σε μέγεθος, είναι το τρίτο σε ύψος βουνό της Στερεάς Ελλάδας. Η ψηλότερη κορυφή του είναι το Βελούχι ή Ψηλή Κορυφή (2.312 μ.) και ακολουθούν το Συμπεθεριακό (2.115 μ.), ο Άνεμος (2.044 μ.), το Καραβάκι (1.891 μ.), το Κουμπί (1.877 μ.), το Πυργάκι (1.880 μ.), ο Φιόρογγος (1.630 μ.) και η Πλάτη (1.560 μ.). Από γεωλογική σκοπιά, στο βουνό επικρατεί ο ασβεστόλιθος που ακολουθείται από φλύσχες. Είναι ένα βουνό που χαρακτηρίζεται από βαθιές χαράδρες και από ένα πυκνό υδρογραφικό δίκτυο με πολλές πηγές και ρέματα. Από εδώ πηγάζουν ο Σπερχειός και ο Καρπενησιώτης αλλά και πολλά μικρότερα ποτάμια και ρέματα, όπως το Αγιοτριαδίτικο, ο Αρωνιάδας, το Καστανόρεμα, οι Λουγγιές, το Καλεσμενιώτικο, του Κατή, το Στενωματιώτικο, το Σκαματόρεμα και ο Πόρος. Στα δυτικά της κορυφογραμμής, σε υψόμετρο 1.870 μ. και κοντά στο χιονοδρομικό κέντρο, βρίσκεται μια μικρή δρακόλιμνη, ενώ στους νότιους πρόποδες του βουνού είναι χτισμένο το Καρπενήσι, η πρωτεύουσα της Ευρυτανίας. Οι περιοχές γύρω από το βουνό υπήρξαν από την αρχαιότητα διάσημες για τα πολλά ιστορικά γεγονότα. Εδώ κατά τον Όμηρο βρισκόταν το παλάτι του Πηλέα, στα περάσματα του βουνού γίνανε μεγάλες μάχες κατά την Επανάσταση του ’21 και τα δάση του Τυμφρηστού ήταν το κέντρο δράσης των ανταρτών ενάντια στους Γερμανούς κατακτητές. Αν και το Βελούχι είναι πλέον περισσότερο γνωστό για το χιονοδρομικό του κέντρο, εντούτοις φιλοξενεί μια τεράστια χλωρίδα με πολλά σπάνια είδη της Ελλάδας και των Βαλκανίων και η βόλτα στις πλαγιές, στα δάση και στα αλπικά είναι γεμάτη από σπουδαία ευρήματα.

 

Η βλάστηση του Τυμφρηστού αποτελείται από πυκνά δάση κεφαληνιακής ελάτης, ιδιαίτερα στις βόρειες και στις δυτικές πλαγιές, με λίγα μαυρόπευκα και κάποια διάσπαρτα άτομα ίταμου. Στα πιο χαμηλά υπάρχουν δάση διαφόρων ειδών βελανιδιάς και καστανιάς, ενώ το μεγαλύτερο μέρος του βουνού καλύπτεται από τις μεγάλες χορτολιβαδικές εκτάσεις των αλπικών. Άλλα δέντρα της περιοχής είναι τα σφενδάμια, οι ψευδοπλάτανοι, οι σορβιές, τα σκλήθρα, οι κουτσουπιές, τα πλατάνια, τα βουνόκερδα, τα πουρνάρια, οι κοκκορεβυθιές, τα χρυσόξυλα, οι φτελιές, οι γάβροι, οι οστρυές, οι φράξοι και οι κράταιγοι. Συνολικά, στην περιοχή έχουν καταγραφεί περισσότερα από 1.200 είδη φυτών, από τα οποία τα 60 είναι ενδημικά της χώρας μας. Από τα σπάνια είδη της περιοχής ξεχωρίζουν η κενταύρια Centaurea princeps, το θυμάρι Thymus hartvigii subsp macrocalyx, το βαλσαμόχορτο Hypericum tymphresteum, η βιόλα Viola poetica, η Scorzonera doriae, η Asperula pinifolia, η Draba lacaitae, η Aubrieta gracilis, το Sedum apoleipon, η Veronica erinoides, η Genista millii, η Achillea pindicola subsp pindicola, η Cephalaria tenuiloba, το Vincetoxicum funebre, η Arenaria guicciardii και ο Atraphaxis billardierei. Άλλα σημαντικά είδη είναι ο Astragalus tymphresteus, η Asperula oetaea, η Asperula boissieri, η Parnassia palustris, τα αγριογαρύφαλλα Dianthus tymphresteus, Dianthus biflorus, Dianthus gracilis subsp gracilis και Dianthus integer subsp minutiflorus, το αγριόσκορδο Allium phthioticum, το Carum heldreichii, η κενταύρια Centaurea pichleri, το Cirsium heldreichii subsp heldreichii, το Helichrysum plicatum, η Minuartia eurytanica, το κολχικό Colchicum graecum, το Erysimum asperulum, το Tripleurospermum rosellum, οι κρίνοι Lilium chalcedonicum και Lilium martagon, ο Rhinanthus pubescens, οι βιόλες Viola aetolica και Viola graeca, ο Erigeron alpinus, το γεράνι Geranium aristatum, η Atropa belladonna, οι κρόκοι Crocus veluchensis και Crocus chrysanthus, η Fritillaria mutabilis και οι ορχιδέες Cephalanthera damasonium, Cephalanthera rubra, Dactylorhiza iberica, Dactylorhiza sambucina, Epipactis atrorubens, Epipactis palustris, Epipactis greuteri, Himantoglossum jankae, Gymnadenia conopsea, Neottia ovata, Neottia nidus-avis, Platanthera chlorata, Orchis laxiflora, Orchis mascula και Orchis pallens.

Αν και ο Τυμφρηστός είναι ένα βουνό με έντονη ανθρώπινη παρουσία και τις συνεπακόλουθες παρεμβάσεις, εντούτοις ακόμα φιλοξενεί κάποια σπάνια είδη της ορνιθοπανίδας. Από τα αρπακτικά πουλιά στο βουνό ζούνε φιδαετοί, σφηκιάρηδες, γερακίνες, ξεφτέρια, πετρίτες, σαΐνια, διπλοσάινα, βραχοκιρκίνεζα και δεντρογέρακα. Άλλα είδη είναι η πετροπέρδικα, η φάσσα, το φασσοπερίστερο, ο κούκκος, ο μπούφος, ο χουχουριστής, η κουκουβάγια, το γιδοβύζι, η βουνοσταχτάρα, το βραχοχελίδονο, η δεντροσταρήθρα, η χιονάδα, ο μεσαίος δρυοκολάπτης, ο πράσινος δρυοκολάπτης, η σταχτοσουσουράδα, ο νεροκότσυφας, ο τρυποφράχτης, ο χιονοψάλτης, ο φοινίκουρος, ο σταχτοπετρόκλης, η τσίχλα, η γερακότσιχλα, ο χιονοκότσυφας, ο πυρροβασιλίσκος, η ελατοπαπαδίτσα, η καστανοπαπαδίτσα, ο αιγίθαλος, ο δεντροτσοπανάκος, ο αετομάχος, η κίσσα, η κιτρινοκαλιακούδα, ο κόρακας, το φανέτο, ο κοκκοθραύστης, το σιρλοτσίχλονο, το βλαχοτσίχλονο και το βουνοτσίχλονο.
 
Η πανίδα των αμφιβίων αποτελείται από αλπικούς τρίτωνςς, σαλαμάνδρες, κιτρινομπομπίνες, φρύνους και γραικοβάτραχους. Η ερπετοπανίδα περιλαμβάνει ειδη, όπως η μεσογειακή χελώνα, το κονάκι, η σαύρα της Ρούμελης, η τρανόσαυρα,η τοιχόσαυρα, η σαύρα του Ταύρου, ο στεφανοφόρος, ο έφιος, ο λαφιάτης, η δεντρογαλιά, το νερόφιδο, το αγιόφιδο, ο λαφιάτης του Ασκληπιού, το σπιτόφιδο και η κοινή οχιά. Στα θηλαστικά σημαντικές είναι οι παρουσίες του λύκου, του ζαρκαδιού και της αγριόγατας. Αλλά είδη είναι οι αγριόχοιροι, οι νυφίτσες, τα δεντροκούναβα, οι ασβοί, οι αλεπούδες, οι λαγοί, οι δασομυωξοί, οι δεντρομυωξοί, οι σκίουροι και διάφορα είδη τρωκτικών και νυχτερίδων από τις οποίες ξεχωρίζει η παρουσία του μπαρμπαστέλου. Στα καθαρά ρυάκια ζουν ακόμα υγιείς πληθυσμοί από βίδρες. Πολύ σημαντική είναι η παρουσία πολλών σπάνιων λεπιδόπτερων στην περιοχή, όπως τα Polyommatus damon, Polyommatus admetus, Carcharodus flocciferus, Plebejus argyrognomon, Boloria graeca, Colias aurorina, Leptidea duponcheli, Heodes virgaureae, Thersamonia thetis, Agrodiaetus ripartii, Boloria dia, Erebia ottomana και Erebia melas. Τέλος στα αλπικά ζει ένας ενδημικός γρύλος, ο Parnassiana tymphrestos.