Στις ακτές του Θερμαϊκού και πολύ κοντά στον αστικο ιστό της Θεσσαλονίκης απλώνεται το μεγαλύτερο εκβολικό σύστημα της χώρας μας στο οποίο συμβάλλουν με τα νερά τους 4 μεγάλοι ποταμοί. Το Εθνικό Πάρκο Δέλτα Αξιού - Λουδία - Αλιάκμονα περιλαμβάνει από τα βόρεια προς τα νότια τη λιμνοθάλασσα Καλοχωρίου, τις εκβολές του Γαλλικού ποταμού, το δέλτα και την κοίτη του ποταμού Αξιού έως τα σύνορα με την Π.Γ.Δ.Μ, τις εκβολές του ποταμού Λουδία, το δέλτα του ποταμού Αλιάκμονα, το έλος Αγαθουπόλεως και την Αλυκή Κίτρους που βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα νοτιότερα. Πρόκειται για το μεγαλύτερο εκβολικό σύστημα της Ελλάδας. Το Πάρκο είναι μια από τις πιο σημαντικές περιοχές για την άγρια ζωή στη χώρα μας αλλά και στην Ευρώπη, ενώ μέχρι τις αρχές του πρηγούμενου αιώνα η μορφή της περιοχής ήταν πολύ διαφορετική, διατηρώντας ακέραιη την φυσική της όψη. Μια συνεχή σειρά από μεγάλα εγγειοβελτιωτικά έργα που ξεκίνησαν στο πρώτο τέταρτο του 20ου αιώνα και συνεχίστηκαν μέχρι τις μέρες μας άλλαξαν για πάντα το πρόσωπο ενός από τους μεγαλύτερους και πιο σημαντικούς υγροτόπους της νότιας Ευρώπης. Η διάσημη λίμνη των Γιαννιτσών και τα έλη του Αρτζάν και του Αματόβου αποξηράνθηκαν και όλοι οι ποταμοί εγκιβωτίστηκαν απελευθερώνοντας έτσι μεγάλες εκτάσεις για καλλιέργειες. Την ίδια εποχή οι μεγάλοι όγκοι φερτών υλικών του Αξιού ποταμού είχαν σχεδόν φράξει τον κόλπο της Θεσσαλονίκης και έτσι η κοίτη του ποταμού εκτράπηκε και μεταφέρθηκε νοτιότερα. Υπολογίζεται ότι οι ανθρώπινες επεμβάσεις στην περιοχή μείωσαν την έκταση του υγροτόπου κατά 70%. Εντούτοις η περιοχή δεν έπαψε ποτέ να προσελκύει την άγρια πανίδα και πλέον έχει μετατραπεί σε έναν μαγνήτη για τους λάτρεις του οικοτουρισμού και την ορνιθοπαρατήρησης. Το Εθνικό Πάρκο που ιδρύθηκε το 2009 χαρακτηρίζεται σήμερα από μια τεράστια γκάμα από διαφορετικούς υγροτόπους, καλύπτοντας μια έκταση 338.000 στρεμμάτων που περιλαμβάνει ποτάμια, εκβολές, έλη, λιμοθάλασσες, αλυκές, υγρολίβαδα, ορυζώνες, αμμοθίνες, παρόχθια δάση, αβαθείς κολπίσκους και καλλιέργειες. Είναι χαρακτηριστικό ότι το Πάρκο απλώνεται σε περιοχές πέντε νομών της Μακεδονίας: Θεσσαλονίκης, Κιλκίς, Πέλλας, Ημαθίας και Πιερίας. Όλη η περιοχή έχει σχηματιστεί από τα φερτά υλικά των ποταμών και το τοπίο χαρακτηρίζεται από μία τεράστια επίπεδη έκταση που μόνο τα δέντρα των παραποτάμιων δασών την διακόπτουν. Ένας λαβύρινθος από σχετικά δύσκολους χωματόδρομους κινείται παράλληλα και κάθετα με τα ποτάμια φτάνοντας μέχρι και τις ακτές, κάνοντας την περιοχή μία από τις πιο δύσκολες στον προσανατολισμό. Εντούτοις δεν υπάρχει σημείο στο Πάρκο που να μην ενθουσιάσει τον παρατηρητή της άγριας φύσης, ενώ καλύτερη εποχή για έρθει κανείς είναι από τον Νοέμβριο μέχρι και τον Μάιο.

 

Η βλάστηση της περιοχής αποτελείται κυρίως από μεγάλες εκτάσεις με αλόφιλα και υδρόφιλα είδη, λωρίδες από παρόχθια δάση και μεγάλους καλαμιώνες, ενώ μέχρι τώρα έχουν καταγραφεί περισσότερα από 500 είδη και υποείδη φυτών. Από τα δέντρα εδώ συναντάει κανείς σκλήθρα, λεύκες, καβάκια, ιτιές, φτελιές, καραγάτσια, πλατάνια και αλμυρίκια. Η χλωρίδα της περιοχής δεν περιλαμβάνει κάποια ενδημικά ή σπάνια είδη, παρά μόνο αυτά που συναντάει κανείς στα ποτάμια και στους παραθαλάσσιους υγροτόπους. Στις αμμοθίνες και κοντά στην παραλία βγαίνουν είδη όπως η Ammophila arenaria subsp arundinacea, η Elytrigia juncea, ο κρίνος της άμμου Pancratium maritimum, η Artemisia maritima, το Dorycnium germanicum, η Limbarda crithmoides subsp longifolia, η κενταύρια Centaurea diffusa, η σιληνή Silene gallica, το Polygonum maritimum, η Asphodeline liburnica, το Eryngium maritimum, το Scirpoides holoschoenus, η Achillea maritima, η Ephedra distachya, το Teucrium capitatum και η Euphorbia terracina. Η αλοφυτική βλάστηση περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, είδη όπως οι αρμυρήθρες Salicornia perennans subsp perennans, Sarcocornia perennis και Sarcocornia fruticosa, το Tripolium pannonicum, τα αμάραντα Limonium vulgare και Limonium bellidifolium, η Halimione portulacoides, η Artemisia campestris, η Salsola tragus, η Spergularia salina και το Triglochin barrelieri. Στα ποτάμια και στους καλαμιώνες συναντάει κανείς είδη, όπως το εντυπωσιακό Butomus umbellatus, η Trapa natans, η φτέρη του νερού Salvinia natans, οι ποταμογείτονες Potamogeton nodosus, Potamogeton natans και Potamogeton perfoliatus, οι φακές του νερού Lemna minor και Lemna gibba, το Lythrum salicaria, η Oenanthe aquatica, η Azolla filiculoides, ο Bolboschoenus maritimus, η Veronica anagallis-aquatica και ο Ranunculus sphaerospermus. Εκεί που τα γλυκά νερά συναντούν την θάλασσα απαντώναι είδη, όπως η Ruppia maritima, η Ruppia cirrhosa, η Zostera noltii, η Chara vulgaris και η Cymnocodea nodosa.

Ο μεγάλος πλούτος του Εθνικού Πάρκου βρίσκεται στην ορνιθοπανίδα που φιλοξενεί καθώς έχουν καταγραφεί κοντά στα 300 είδη πουλιών από τα οποία τα 106 φωλιάζουν εδώ. Η περιοχή βρίσκεται πάνω σε μία από τις σημαντικότερες μεταναστευτικές οδούς της Ευρώπης και ιδιαίτερα κάθε χειμώνα εδώ καταφθάνουν χιλιάδες πουλιά. Από τα αρπακτικά εδώ κυνηγούν θαλασσαετοί, στικταετοί, καλαμόκιρκοι, χειμωνόκιρκοι, τσίφτες, αετογερακίνες, γερακίνες, ξεφτέρια, σαΐνια, βραχοκιρκίνεζα, πετρίτες, δεντρογέρακα, βαλτόμπουφοι, τυτούδες και κουκουβάγιες. Στo δέλτα του Αξιού βρίσκεται μία από τρεις μεγαλύτερες αποικίες πουλιών της χώρας μας, όπου φωλιάζουν μαζί λευκοτσικνιάδες, αργυροτσικνιάδες, σταχτοτσικνιάδες, κρυπτοτσικνιάδες, νυχτοκόρακες, γελαδάρηδες, χουλιαρομύτες, κορμοράνοι, λαγγόνες και χαλκόκοτες. Εδώ παρατηρούνται και τα τρία είδη κύκνων που απαντώνται στην Ελλάδα (βουβόκυκνος, αγριόκυκνος και νανόκυκνος) και ξεχειμωνιάζουν παπιά, όπως κιρκίρια, καπακλήδες, γκισάρια, σφυριχτάρια, πρασινοκέφαλες, ψαλίδες, χουλιαρόπαπιες και βαρβάρες. Άλλα σημαντικά είδη είναι ο αρυροπελεκάνος, το φοινικόπτερο, η αβοκέτα, το νεροχελίδονο, ο μαυροκέφαλος γλάρος, ο λεπτόραμφος γλάρος, το γελογλάρονο, το χειμωνογλάρονο, ο θαλασσοσφυριχτής, ο καλαμοκανάς, η τουρλίδα, η λιμόζα, η αλκυόνη, η πετροτουρλίδα, ο πορφυροτσικνιάς, η μικρογαλιάντρα, το ψευταηδόνι, η αγκαθοκαλημάνα, ο σταχτοκεφαλάς, το καλαμοτσίχλονο και η υφάντρα. Οι δεκάδες μάλιστα ορνιθοπαρατηρητές που έρχονται για εξερεύνηση στο Πάρκο ανακαλύπτουν συνεχώς πολλά ακριβοθώρητα είδη που σπάνια συναντάει κανείς στη χώρα μας και τα οποία κατεβαίνουν περιστασιακά από τη Βόρεια Ευρώπη, συνήθως μετά από βαρείς χειμώνες.

Από τα αμφίβια εδώ ζούνε 9 είδη, μεταξύ των οποίων ο κοινός τρίτωνας, ο σπάνιος πηλοβάτης, ο φρύνος, ο πρασινόφρυνος, ο δεντροβάτραχος και ο βαλκανοβάτραχος. Η ερπετοπανίδα περιλαμβάνει 18 είδη, όπως ποταμοχελώνες, βαλτοχελώνες, γραικοχελώνες, μεσογειακές χελώνες, πρασινόσαυρες, τρανόσαυρες, τυφλίτες, νερόφιδα, λιμνόφιδα, λαφιάτες, αγιόφιδα και οχιές. Από τα θηλαστικά στην περιοχή έχουν καταγραφεί 40 είδη. Στα ψηλά του Αξιού ζούνε λύκοι, ενώ πιο χαμηλά πιστεύεται ότι υπάρχουν ακόμα λίγα τσακάλια. Σημαντικές είναι οι διάσπαρτες αποικίες του λαγόγυρου, ο οποίος εδώ βρίσκεται στο νοτιότερο σημείο της κατανομής του στην Ευρώπη. Άλλα είδη είναι οι βίδρες, οι αγριόγατες, οι μυοκάστορες, οι αλεπούδες, οι ασβοί, τα πετροκούναβα, οι νυφίτσες και οι δεντρομυωξοί. Στον Αξιό ζούνε ελεύθερα άγρια άλογα που εγκατέλειψαν παλαιότερα οι αγρότες, ενώ στις εκβολές του Γαλλικού εκτρέφονται κοπάδια από νεροβούβαλους.

Σημαντικός παράγοντας για την παρουσία όλης αυτής της βιοποικιλότητας είναι η ιχθυοπανίδα της περιοχής, καθώς εκτός από τα πολλά και σπάνια είδη των ποταμών, οι αβαθείς κολπίσκοι του Θερμαϊκού και τα μπασίματα των ποταμών προσελκύουν τεράστιους αριθμούς ψαριών της θάλασσας που από όλο το Βόρειο Αιγαίο έρχονται εδώ για να αναπαραχθούν. Από τα ψάρια των γλυκών νερών έχουν καταγραφεί 38 είδη μερικά από τα οποία είναι η σπάνια σαρδελομάνα (Alosa fallax), ο ζαχαριάς (Aphanius faschiatus), η βαλκανική μπριάνα (Barbus  balcanicus), η χρυσοβελονίτσα (Sabanejewia balcanica), το βαβούκι (Rhodeus meridionalis), το χέλι (Anguilla anguilla) και ο γουλιανός (Silurus glanis).
 
(φωτ. τοπίου: Ηρακλής Μήλας)

Περισσότερες πληροφορίες στη σελίδα του Φορέα Διαχείρισης: http://axiosdelta.gr