Μια ατέλειωτη παραλία, διαδοχικοί δαντελωτοί όρμοι, κάθετοι γκρεμοί που βυθίζονται στην θάλασσα, χρυσές αμμοθίνες, μικρές νησίδες και ένα τυπικό μεσογειακό χερσαίο ανάγλυφο συνθέτουν την περιοχή που φιλοξενεί  το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου. Το Πάρκο ιδρύθηκε στα νότια της Ζακύνθου το 1999 με σκοπό την προστασία του σημαντικότερου αναπαραγόμενου πληθυσμού της θαλάσσιας χελώνας καρέτα στη Μεσόγειο. Η περιοχή χαρακτηριζόταν ήδη πριν την ίδρυση του Πάρκου από μία έντονη τουριστική ανάπτυξη και η ιστορία μέχρι την θεσμοθέτησή του περιλαμβάνει πολλές διαμάχες μεταξύ των αναπτυξιακών συμφερόντων και της προστασίας του περιβάλλοντος. Η έκταση του Θαλάσσιου Πάρκου απλώνεται σε 103,9 τ.χλμ., παράλληλα με την ακτογραμμή, αγκαλιάζοντας τον κόλπο του Λαγανά, τα τρία μικρά νησιά που βρίσκονται μέσα σ’αυτόν (Μαραθωνήσι, Άγιος Σώστης, Πελούζο), μια μεγάλη χερσαία ζώνη, αλλά και τα απομακρυσμένα νησάκια Στροφάδες που βρίσκονται στη μέση του Ιονίου, 25 ναυτικά μίλια νότια της Ζακύνθου. Η ακτογραμμή είναι βραχώδης με διαδοχικές αμμουδιές, κάθετα βράχια και θαλασσινές σπηλιές, ενώ μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα απολιθώματα των θαλάσσιων οργανισμών στα ασβεστολιθικά βράχια. Οι περιοχές απόλυτης προστασίας είναι κερματισμένες και αποτελούνται κυρίως από μικρούς πυρήνες με τις σημαντικότερες παραλίες που κάνουν τις φωλιές τους οι θαλάσσιες χελώνες. Αυτές είναι οι παραλίες Λαγανάς, Καλαμάκι, Δάφνη, Γέρακας, το ακρωτήριο Γέρακας και τα νησάκια Πελούζο και Μαραθωνήσι, ενώ τα Σεκάνια, η πιο σημαντική από όλες τις παραλίες, προστατεύεται αυστηρά και απαγορεύεται σε αυτήν η προσέγγιση από βάρκες και ανθρώπους. Οι νήσοι Στροφάδες από την άλλη, εντάχθηκαν στο Θαλάσσιο Πάρκο γιατί αποτελούν περιοχή φωλιάσματος σπάνιων πουλιών της θάλασσας αλλά και έναν από τους σημαντικότερους μεταναστευτικούς σταθμούς για χιλιάδες αποδημητικά πουλιά. Στα δυτικά του Πάρκου βρίσκεται ο υγρότοπος του Κερίου που συγκεντρώνει πολλά παρυδάτια είδη της ορνιθοπανίδας κατά τη διάρκεια των εποχικών μεταναστεύσεων. Η περίπτωση του Θαλάσσιου Πάρκου της Ζακύνθου, από τις αρχές του μέχρι τις μέρες μας, αποδεικνύει, παρά τις πολλές παρατυπίες και παρανομίες, ότι η προστασία του περιβάλλοντος μπορεί να κινηθεί παράλληλα, να συνδράμει και να αναζωογονήσει προς το καλύτερο την ανάπτυξη ενός τόπου.

Η βλάστηση στην περιοχή έχει ταλαιπωρηθεί αρκετά από τις πολλές πυρκαγιές και την οικιστική ανάπτυξη. Ενώ παλαιότερα η περιοχή ήταν πνιγμένη στη χαλέπιο πεύκη, τώρα πλέον μόνο μερικές συστάδες πεύκων σώζονται, και μόνο η περιοχή γύρω από τη μονή Υπεραγάθου θυμίζει κάτι από τα αρχικά δάση της νότιας Ζακύνθου. Στη χερσαία έκταση του Πάρκου επικρατεί η μεσογειακή μακία με είδη, όπως αριές, πουρνάρια, κυπαρίσσια, σχοίνα, αγριελιές, κουμαριές, μυρτιές, θαλασσόκεδρα, σπάρτα, ασπάλαθους, ασφάκες, κουτσουπιές, φυλίκια και ρείκια, αλλά και η φρυγανική βλάστηση με θυμάρια, φασκόμηλα, λαδανιές, αστοίβες, κ.ά. Στην περιοχή μέσα και γύρω από το Πάρκο, συναντάει κανείς πολλά σπάνια και ενδημικά είδη της χλωρίδας. Από αυτά ξεχωρίζουν τα ενδημικά του νησιού Asperula naufraga, Limonium zacynthium, Limonium phitosianum, Micromeria browiczii και το ενδημικό των Ιονίων νήσων Stachys ionica. Άλλα σπάνια και ενδιαφέροντα είδη είναι η Arenaria peloponnesiaca, η καμπανούλα Campanula garganica subsp cephallenica, ο Scorpiurus vermiculatus, το αγριόσκορδο Allium ionicum, η παιώνια Paeonia corsica, το αγριογαρύφαλλο Dianthus fruticosus subsp occidentalis, η Lomelosia crenata subsp dallaportae, το Leucojum ionicum, το Cerastium illyricum subsp brachiatum, η φριτιλάρια Fritillaria messanensis subsp gracilis, το Heptaptera colladonioides, το Teucrium halacsyanum, η νεραγκούλα Ranunculus asiaticus, το βαλσαμόχορτο Hypericum aegypticum subsp webbii και η Petrorhagia fasciculata. Άλλα είδη της περιοχής είναι το κρίνο της άμμου Pancratium maritimum, το κρίταμο Crithmum maritimum, το Delphinium hellenicum, ο κρόκος Crocus boryi, η κενταύρια Centaurea sonchifolia, το αγριόσκορδο Allium callimischon subsp callimischon, ο Leontodon graecus, η Scorzonera crocifolia, ο φλώμος Verbascum daenzeri, η Bellevalia hyacinthoides, τα κολχικά Colchicum parlatoris και Colchicum sfikasianum, οι σιληνές Silene ungeri και Silene sedoides, η Aristolochia rotunda subsp insularis και το Ornithogalum prasinantherum. Στην περιοχή φύονται και πολλές ορχιδέες, όπως η Serapias ionica, η Orchis laxiflora, η Orchis palustris, η Ophrys spruneri, η Ophrys gottfriendiana, η Ophrys reinholdii, η Ophrys herae και η Ophrys apifera. Μέσα στο κόλπο του Λαγανά αναπτύσσονται εκτεταμένα λιβάδια Ποσειδωνίας (Posidonia oceanica), ενώ γύρω από τον υγρότοπο Κερίου απλώνονται καλαμιώνες με είδη, όπως Phragmites australis, Arundo donax, Cladium mariscus, Juncus acutus και Juncus bufonius.

Η περιοχή είναι πολύ σημαντική και για την ορνιθοπανίδα και παρά την μεγάλη παράδοση στο πλέον παράνομο ανοιξιάτικο κυνήγι που χαρακτηρίζει τους ντόπιους κυνηγούς, ακόμα το επισκέπτονται πολλά σπάνια είδη. Στα Στροφάδια φωλιάζουν εκατοντάδες ζευγάρια αρτέμηδων μαζί με θαλασσοκόρακες και μύχους, ενώ στους γκρεμούς που βυθίζονται στη θάλασσα κάνουν τις φωλιές τους οι σπάνιοι μαυροπετρίτες. Από τα αρπακτικά στην περιοχή συναντάει κανείς σπιζαετούς, γερακαετούς, φιδαετούς, καλαμόκιρκους, σφηκιάρηδες, γερακίνες, πετρίτες, δεντρογέρακα, μαυροκιρκίνεζα, βραχοκιρκίνεζα, ξεφτέρια, κ.ά. Από τα μικρά αποδημητικά πουλιά, πιο κοινά είναι οι κοκκινοκεφαλάδες, οι συκοφάγοι, τα τρυγόνια, οι μελισσοφάγοι, οι τσαλαπετεινοί, τα φρυγανοτσίχλονα, οι βουνοσταχτάρες, οι κορυδαλλοί, οι μαυροτσιροβάκοι, οι κοκκινοτσιροβάκοι, οι αετομάχοι, οι ασπροκωλίνες, οι γαλαζοκότσυφες, οι φλώροι και οι καρδερίνες. Στη λιμνοθάλασσα Κερίου σταθμεύουν σταχτοτσικνιάδες, λευκοτσικνιάδες, κρυπτοτσικνιάδες, ακτίτες, τσιχλοποταμίδες, ψευταηδόνια, λασπότρυγγες, πρασινοσκέληδες, κ.ά.

Από τα αμφίβια εδώ συναντάει κανείς πρασινόφρυνους, βαλκανοβάτραχους και δεντροβάτραχους. Από τα ερπετά πρωταγωνιστεί βέβαια η θαλάσσια χελώνα καρέτα. Στη Ζάκυνθο οι χελώνες καρέτα έρχονται για να γεννήσουν με τις φωλιές να φτάνουν μέχρι και τις 1.300 κάθε χρόνο. Έτσι στο νησί γεννιούνται ετησίως περίπου 80.000 χελωνάκια, από τα οποία πολύ λίγα φτάνουν στην ενηλικίωση. Στη λιμνοθάλασσα Κερίου ζούνε ποταμοχελώνες, βαλτοχελώνες και νερόφιδα. Η ερπετοπανίδα συμπληρώνεται με είδη, όπως μεσογειακές χελώνες, κεφαλονίτικα κονάκια, τυφλίτες, σαμιαμίδια, σπάνιες ταρέντολες, σαύρες του Μοριά, σαύρες της Ρούμελης, τρανόσαυρες, σαύρες του Ταύρου, αβλέφαρους, λαφιάτες, δεντρογαλιές, σαπίτες, αγιόφιδα και σπιτόφιδα. Από τα θηλαστικά συναντάει κανείς ασβούς, πετροκούναβα, νυφίτσες, σκαντζόχοιρους, λαγούς, αγριοκούνελα και μυγαλές, ενώ στις θαλασσινές σπηλιές βρίσκουν καταφύγιο λίγες πλέον μεσογειακές φώκιες. Η γειτνίαση με το ανοιχτό Ιόνιο φέρνει κοντά στο νησί θαυμαστά θαλάσσια θηλαστικά, όπως τα ρινοδέλφινα, τα σπάνια πλέον κοινά δελφίνια, οι ζιφιοί και οι θαυμαστές πτεροφάλαινες. Στη λιμνοθάλασσα Κερίου ζει ένα ιδιαίτερα σπάνιο είδος ψαριού, συγγενικό του αχερωνογωβιού (Knipowitschia cf. milleri).

(φωτ. τοπίων: Andrea Bonetti)