Ένας σχετικά μικρός σε μήκος ποταμός τη Θεσσαλίας που είναι διάσημος για τα πέτρινα γεφύρια και τα μοναστήρια του αλλά και για τους διαφορετικούς βιότοπους που διασχίζει. Ο Πορταϊκός κυλάει για 33 περίπου χλμ. στο νοτιοδυτικό τμήμα του νομού Τρικάλων. Ο βασικός κλάδος του ποταμού γεννιέται ανάμεσα στις κορφές Καρατζούνη (1.717 μ.) και Μαυροπούλι (1.721 μ.) που υψώνονται ανάμεσα στα μεγάλα θεσσαλικά βουνά Αυγό και Κόζιακας. Οι πηγές του βρίσκονται σε υψόμετρο 1.600 μέτρων λίγο πάνω από τα Στουρναραίικα. Από εκεί ο ποταμός κατεβαίνει με κατεύθυνση από τα δυτικά προς τα ανατολικά όπου μετά από 7,5 χλμ. συναντάει το ρέμα της Γκρόπας που έρχεται από τα νότια και μετά από ακόμα 3 χλμ. το ρέμα του Κριάκουρα που έρχεται από τα βόρεια. Στη συνέχεια ο Πορταϊκός διασχίζει το στενό πέρασμα ανάμεσα στους ορεινούς όγκους του Ίταμου και του Κόζιακα, και την κωμόπολη της Πύλης που είναι χτισμένη στην είσοδο του στενού από την μεριά του κάμπου και έχει συνδεθεί ιστορικά με τον Πορταϊκό που κυλάει δίπλα της. Αμέσως μετά την Πύλη, η κοίτη του ποταμού πλαταίνει καθώς μπαίνει στην μεγάλη κοιλάδα δυτικά των Τρικάλων. Περνάει ανάμεσα από τα χωριά Λυγαρία, Πηγή, Φήκη και Δροσοπηγή και ενώνεται με το Ανάποδο ρέμα κοντά στα χωριά Λιλή και Αμμουδιά, ώσπου λίγες εκατοντάδες μέτρα αργότερα εκβάλλει στον Πηνειό. Η λεκάνη απορροής του Πορταϊκού φτάνει τα 294 τ.χλμ. και το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του είναι ότι έχει δύο τελείως διαφορετικές φυσιογνωμίες: πριν τα Στενά της Πύλης ο Πορταϊκός είναι ένας ορεινός ποταμός που τρέχει γρήγορα σε μια στενή κοίτη ανάμεσα σε γκρεμούς και μετά τα Στενά οι κοίτη του πλαταίνει αρκετά. Ο Πορταϊκός είναι ένα ποτάμι που «φουσκώνει» πολλές φορές μετά από καταιγίδες. Λίγο πριν τη Πύλη βρίσκεται το μεγάλο πέτρινο γεφύρι της Πόρτας, το οποίο κατασκευάστηκε το 1527 και αποτελούσε μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα, μία από τις ελάχιστες συνδέσεις μεταξύ Θεσσαλίας και Ηπείρου. Στις όχθες του Πορταϊκού είναι χτισμένη η βυζαντινή εκκλησία της Παναγίας των Μεγάλων Πυλών, ή αλλιώς η Πόρτα Παναγιά, ενώ πολύ κοντά στις πλαγιές του Κόζιακα βρίσκεται η μονή του Αγίου Βησσαρίωνα Δουσίκου του 16ου αιώνα.

Στα ψηλά ο ποταμός περιβάλλεται από παρόχθια δάση με πλατάνια, σφενδάμια και φτελιές, ενώ πιο χαμηλά τη θέση τους παίρνουν τα σκλήθρα, οι ιτιές και οι λεύκες. Λίγο πάνω από την κοίτη του επικρατεί η μακκία βλάστηση με βασικό εκπρόσωπο τα πουρνάρια και λίγο πιο ψηλά ξεκινάνε πυκνά δάση βελανιδιών. Στην περιοχή μπορεί κανείς να συναντήσει διάφορα ενδιαφέροντα είδη της χλωρίδας, όπως ο λευκός κρίνος Lilium candidum, το Buglossoides purpurocaerulea, η σιληνή Silene ungeri, o Petasites hybridus, η βιόλα Viola odorata, ο Cyperus michelianus pygmaeus, ο γάλανθος Galanthus reginae οlgae vernalis και η Lysimachia punctata. Άλλα είδη είναι το Sedum cepaea, η Putoria calabrica, το Teucrium scordium scordioides, η Lysimachia atropurpurea, το κυκλάμινο Cyclamen hederifolium, η Lactuca saligna, η Cionura erecta, το Tussilago farfara, ο Ranunculus velutinus, το αγριογαρύφαλλο Dianthus deltoides αι οι ορχιδέες Himantoglossum jankae, Dactylorhiza saccifera, Anacamptis pyramidalis, Cephalanthera rubra, C. damasonium, Ophrys apifera και O. oestifera.

Η ορνιθοπανίδα αποτελείται από διάφορα είδη των δασών και του κάμπου. Από τα αρπακτικά συναντάει κανείς φιδαετούς, γερακίνες, αετογερακίνες, χειμωνόκιρκους, σφηκιάρηδες, ξεφτέρια, σαΐνια, βραχοκιρκίνεζα, σπάνια κιρκινέζια, μαυροκιρκίνεζα, δεντρογέρακα, μπούφους, χουχουριστές, τυτούδες και κουκουβάγιες. Στα πιο χαμηλά και πιο ήρεμα νερά του ποταμού ζούνε λευκοί πελαργοί, σταχτοτσικνιάδες, αργυροτσικνιάδες και νερόκοτες, ενώ στα πιο ψηλά απαντώνται νεροκότσυφες και σταχτοσουσουράδες. Στα χωράφια του κάμπου εμφανίζονται μεγάλα κοπάδια από χαβαρόνια και κάργιες. Άλλα είδη είναι οι αλκυόνες, οι δεντροτσοπανάκοι, οι κίσσες, οι κούκοι, τα αηδόνια, οι μελισσοφάγοι, οι χαλκοκουρούνες, οι αμπελουργοί, τα μιλτοχελίδονα, οι σταχτάρες, οι αετομάχοι, οι κοκκινοκεφαλάδες, οι νεροκελάδες, οι σταρήθρες, τα σιρλοτσίχλονα, οι κοκκοθραύστες, τα σκαρθάκια και τα λούγαρα.

Από τα αμφίβια στον ποταμό ζουνε σαλαμάνδρες, φρύνοι, πρασινόφρυνοι, γραικοβάτραχοι, λιμνοβάτραχοι και δεντροβάτραχοι, ενώ η ερπετοπανίδα περιλαμβάνει ποταμοχελώνες, μεσογειακές χελώνες, αβλέφαρους, κονάκια, τρανόσαυρες, σαύρες της Ρούμελης, τοιχογουστέρες, σαΐτες, στεφανοφόρους, λαφιάτες, σαπίτες, νερόφιδα, λιμνόφιδα και οχιές. Οι βίδρες ακόμα ζούνε στα ψηλότερα σημεία ενώ στα δάση στα ψηλά ζούνε ζαρκάδια και αγριόγατοι. Άλλα θηλαστικά της περιοχής είναι οι αγριόχοιροι, οι αλεπούδες, οι ασβοί, τα κουνάβια, οι νυφίτσες, οι σκίουροι και οι δεντρομυωξοί. Ο Πορταϊκός διαθέτει και μια πλούσια ιχθυοπανίδα που περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, το Θεσσαλόσιρκο (Alburnus thessalicus), την μακεδονική μπριάνα (Barbus macedonicus), την πεταλούδα (Carassius gibelio), την τούρνα (Esox lucius), το μαυροτσιρώνι (Pachychilon macedonicum), τον σύρτη (Chondrostoma vardarense), το τσιρώνι (Rutilus rutilus), την ποταμοσαλιάρα (Salaria fluviatilis), τον μακεδονικό ποταμοκέφαλο (Squalius vardarensis), το γλήνι (Tinca tinca) και την ιριδίζουσα πέστροφα (Oncorhynchus mykiss).